Херсон
| Шаар
Херсон
| ||||||||||||||||||||||||||||
Херсон (укр. Херсон) — Украинанын түштүгүндөгү шаар, Херсон облусунун административдик борбору, Херсон районунун жана Херсон шаардык жамаатынын. 2020-жылдын 17-июлуна чейин областтык баш ийүүдөгү шаар болгон. 2014-жылдан 2022-жылга чейин - Кырым Муктар Республикасындагы Украина президентинин өкүлчүлүгүнүн убактылуу жайгашкан жери. Днепрдин оң (бийик) жээгинде, Кара деңиздин Днепр куймасы менен кошулган жерине жакын жайгашкан. Днепр дарыясындагы эң ири деңиз жана дарыя порту. Украинанын баатыр шаары.
Шаардын калкынын саны 2019-жылдын 1-январына карата 289 миң туруктуу жашоочу[2], ал эми шаардык кеңештин чектеринде – шаардын райондук кеңештерине баш ийген калктуу конуштарды кошкондо – 330 жана 334,5 миң адам[3].
Темир жол менен Киевге чейинки аралык 648 км (Знаменка, Николаев аркылуу). Ири темир жол түйүнү (Николаев, Снигиревка, Жанкөйгө баруучу линиялар), Херсон деңиз соода порту жана дарыя порту, аэропорт, ошондой эле темир жол, дарыя жана автовокзалдар бар. Украинанын түштүгүнүн маанилүү экономикалык, өнөр жай жана маданий борбору.
2022-жылдын 3-мартынан 11-ноябрына чейин орустар Украинага басып киргенде шаар орустардын баскынчылыгында болгон.
Этимологиясы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]Шаар Кырымдагы байыркы грек колониясы - Херсоненин атынан аталган. Шаардын бул аталышы орус императрица Екатерина IIнин “грек” саясатына ылайык келген, ал псевдо-грек аттарынын модасына таазим болгон жана чыныгы географиялык мааниге ээ болгон эмес, анткени байыркы грекче Херсонес “жарым арал” дегенди билдирет, ал эми шаардын ордунда жарым арал болгон эмес
Калкы
[түзөтүү | булагын түзөтүү]| Херсон калкы[4][5] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1789 | 1792 | 1846 | 1850 | 1885 | 1897 | 1910 | 1923 | 1926 | 1939 |
| 2 000 | ↗25 000 | ↗54 000 | ↗62 000 | ↗65 000 | ↘59 076 | ↗72 000 | ↘41 086 | ↗57 376 | ↗96 987 |
| 1941 | 1959 | 1970 | 1979 | 1981 | 1989 | 1992 | 1998 | 2001 | 2003 |
| ↗102 000 | ↗157 995 | ↗260 687 | ↗318 908 | ↗329 000 | ↗355 379 | ↗368 300 | ↘358 700 | ↘328 360 | ↘325 706 |
| 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
| ↘322 800 | ↘319 278 | ↘316 056 | ↘312 359 | ↘308 837 | ↘306 567 | ↘304 613 | ↘302 528 | ↘300 666 | ↘299 052 |
| 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
| ↘297 593 | ↘296 448 | ↘294 941 | ↘293 299 | ↘291 428 | ↘289 096 | ↘286 958 | ↘283 649 | ↘279 131 | |
Шаардын калкынын саны 2021-жылдын 1-январына карата 286 958[6] туруктуу жашоочуларды жана азыркы калктын саны боюнча 296 161 адамды түзөт[2], шаардык кеңеште – шаардын райондук кеңештерине баш ийген калктуу конуштарды кошкондо – 330 026 жана 334 570 адам[2].
Агломерациядагы калктын саны 450 миңге жакын адамды түзөт.
Херсон шаар агломерациясынын борбору болуп саналат, ага Херсондун өзүнөн тышкары Алёшки, Подстепное, Антоновка, Молодёжное, Степановка, Висунцы, Камышанский, Зеленовка, Надднепрянское, Октябрьское, Чернобаевка, Белозерка кирет.
2001-жылы Украинанын эл каттоосуна ылайык[7]:
Херсон орус тилдүү чөлмөккө кирет. Шаарда тиричилик деңгээлинде негизинен орус тили колдонулат. 2012-жылдын август айында шаарда орус тили аймактык тил статусун алган, ал эми Херсон шаарынын мэри Владимир Салдо шаарда 110 улуттун өкүлдөрү жашай турганын, алардын 53,4% украин тилин эне тили катары эсептей турганын билдирген, ал эми 45,3% - орус[8].
Шилтемелери
[түзөтүү | булагын түзөтүү]- ↑ Численность населения в г. Херсон
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Чисельність населення На 1 березня 2015 року
- ↑ Чисельність населення На 1 березня 2015 року
- ↑ Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России Демоскоп
- ↑ Численность и состав населения Херсонской области по итогам Всеукраинской переписи населения 2001 года
- ↑ Чисельність населення в м. Херсон. МiнфiнМедiа (22 -январь (үчтүн айы) 2021). Текшерилген күнү 9 -февраль (бирдин айы) 2021.
- ↑ Численность и состав населения Херсонской области по итогам Всеукраинской переписи населения 2001 года
- ↑ Русский язык стал региональным в Херсоне // Укринформ 21 августа 2012
| Киев | ||
| Винница • Днепр • Донецк • Житомир • Запорожье • Ивано-Франковск • Киев • Кропивницкий • Луганск • Луцк • Львов • Николаев • Одесса • Полтава • Ровно • Сумы • Тернополь • Ужгород • Харьков • Херсон • Хмельницкий • Черкассы • Чернигов • Черновцы | ||
| Акмечит | ||
| Киев • Акжар | ||