Bron
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Bron ('ne aowe Norbikse naam is baoën dae noe nog in 't toponiem D'r zoeëre baoën väörkeumt) is 'n plaatsj oeë groondwater op 'n natuulèke meneer an de oppervlakte keumt. Bronne vörme zoe d'r övergaank tösje 't groondwater en 't oppervlaktewater.
Indeling
[bewirk | brón bewèrke]Me makt 'n oondersjèèt tösje:
Peuntbronne
[bewirk | brón bewèrke]Plaatsje oeë ene dudeleke watersjroom an de oppervlakte keumt.
Diffuus bronne
[bewirk | brón bewèrke]Plaatsje oeë mieërdere bronne kort biejèè oontsjpringe. Zoe'n plaatsj neumt me 'n bronnegebied. Dèk is dao 'ne bronkoomp oontsjtande.
De bronne in 't Heuvelland, d'r Voersjtrieëk en 't Laand va Herf zeunt mètstens diffuus bronne. Ze oontsjteunt dördat 't raegewater gemekkelèk dör d'r löss en 't kriet kan zakke. Es 't water vervolges op 't Vaolzer Greunzaand sjtuuët kan 't neet wieërzeenke en zeukt zich da 'ne oetwaeg nao boete.
In 't Maasdal oontbrèkt 't Vaolzer Greunzaand in d'r oondergroond en daodör haat 't dao ooch gèng bronne.
Ander classificatie
[bewirk | brón bewèrke]Naowèrking van vulkane
[bewirk | brón bewèrke]Waermwaterbronne, mineraalbronne en geizers zeunt naowèrkinge van vulkane. Me vindt ze in o.m. Burtscheid, Valkeberg, Aoke, Spa en Chaudfontaine, Epinal, Vichy, Karlovy, Vary.
Artesische bronne
[bewirk | brón bewèrke]1. Waterveurende laog
2. Aafsjlutende laog
3. Regeneratie dör neersjlaag
4. Kunstmatige Artesische bron (boring)
5. Piëzometrisch niveau
6. Peilbuus
7. Natuurleke Artesische bron
'n Artesische bron is 'n bron oeëoet 't water sjpontaan nao baove keumt dör d'r hydrosjtatische druk óp 't water dat zich in e oondergroonds bekke bevindt.
D'r bodem kan ópgeboewd zieë oet mieërdere waterveurende laoge (pakkètte) welke neet mètèè in verbinding sjteunt. Dördat e deper gelaege waterveurend pakket gevoed kan waeëre dör raegenwater oet e ander, hoeëger gelaege gebied, kan d'r hydrostatische druk in 't deper pakket (väöl) hoeëger zieë wie in 't baoveliegkend pakket.
D'r naam keumt van de provincie Artesië (Artois) in Frankriek oeë dit saoërt bronne väörkaome.
Karstbronne
[bewirk | brón bewèrke]Karstbronne zeunt 'n karstversjiensel en neumt me ooch wal resurgentie of vaalsje bron. Oeë de Rubicon of de Lesse an de oppervlakte keumt, neumt me dat peunt 'n karstbron. De Rubicon ontsjpringt oonderaards, de Lesse evvel baove d'r groond en geet da bie 't verdwijngat of chantoirs onder d'r groond.