Etiôpiana (vahoaka)
Ny Etiôpiana dia vahoaka teratany ao Etiôpia, ary koa ny zanaka am-pielezana maneran-tany avy any Etiôpia. Mizara ho vondrom-poko maromaro ny Etiôpiana, ary maro amin' izy ireo no mifandray akaiky amin' ny vondrom-poko any Eritrea mifanila aminy sy any amin' ny faritra hafa ao amin' ny Tandrok' i Afrika.
Ny fampiasana voalohany anaty tahirin-kevitra ny anarana hoe "Etiôpia" dia avy amin' ny anarana grika hoe "Αἰθίοψ" / Aithiops ("Etiôpiana") dia tamin' ny taonjato faha-4 tamin' ny fotoana nanapahan' i Ezana mpanjaka aksomita. Nisy vondrom-poko ara-piteny telo tao amin' ny Fanjakan' i Aksoma; semitika sy kosita ary nilô-sahariana (razamben' ny Konama sy ny Nara ankehitriny). Ny Fanjakan' i Aksoma dia nitoetra ho nanan-kery tamin' ny lafiny jeôpôlitika mandra-pahatongan' ny fandroban' ny mpanjakavavy Gudit ny renivohiny, nantsoina koa hoe Aksoma, tamin' ny taonjato faha-10. Na izany aza, ny sivilizasiôna fototra aksomita dia voatahiry ary nitohy tao amin' ny tarana-mpanjaka Zagwe nifandimby. Tamin' izany fotoana izany dia nipoitra ny vondrom-poko vaovao – dia ny Tigraiana (na Tigreana) sy ny Amhara. Nandritra ny vanim-potoanana Sôlômônika dia nanana hery lehibe ara-pôlitika sy ara-kolontsaina tao amin' ny Tandrok' i Afrika io vondrona farany io. Tamin' ny faramparan' ny Andro Antenatenany dia nisy fanjakana mozilmana niorina, anisan' izany ny Soltanatan' i Ifat sy ny Soltanata Adal nandimby azy. Ny lonilony vokatry ny fanjakazakana ara-pari-tany sy ara-pivavahana dia niteraka ady henjana teo amin' ny Empira Etiôpiana sy ny Fanjakana kristiana (anisany ny vondrom-poko Amhara, Tigreana, Sôdô Goraga, ary Agao) sy ny Soltanata mozilmana Adal (nahitana ny Harary miteny semitika fantatra amin' ny anarana hoe Vahoaka Harla sy ny Argôba). Nandritra ny taompolo 1600 dia nisy fifindrà-monina goavana avy any atsimo ho any amin' ny faritra avo nataon’ ny Ôrômô sy tao anilan' ny Sômaly nankany Adal na ilay antsoina hoe "Hararghe" (tanin' ny Harary).
Nitohy nandritra ny Vanim-potoana Gôndariana tamin' ny taonjato faha-16 sy faha-17 ny andron' ny fitoniana sy ny fandriam-pahalemana, saingy nizara ho faritra maro mizaka tena i Etiôpia tamin' ny tapaky ny taonjato faha-18. Nandritra izany fotoana izany dia emperora no nanapaka an' i Etiôpia nefa mpanjaka saribakolin' ireo andriana sy olo-manan-kaja isan-karazany izany. Io vanim-potoana io dia nantsoina hoe Zemene Mesafint na "Vanimpotoan' ny Andriana". Ny emperora Tewodros II dia nahavita nampiray ny Empira Etiôpiana nizarazara tamin' ny taona 1855 ary nanomboka ny dingana fanavaozana izay nitohy tamin' ny fitondrana nifandimby, nanangana indray an' ilay empira izay lasa hery matanjaka tao amin' ny faritra misy azy.
Tamin' ny faramparan' ny taonjato faha-19, nandritra ny fitondran' i Menelik II, manoloana ny fizaràn' ny Eorôpeana an' i Afrika, dia nohamafisin' ny ezaky ny Italiana tamin' ny fanjanahantany ny fiheverana ny tsy fizaràn' ny firenena etiôpiana. Ny fananiham-bohitra italiana dia niteraka fanoherana miaro tanindrazana nahery vaika, ary niafara tamin' ny Ady tao Adwa tamin' ny taona 1896 izay nahazoan' ny Etiôpiana fandresena lehibe tamin' ny Italiana. Ny Fifanarahana tao Addis Abeba dia namarana ny Ady Italô-Etiôpiana, sady niaraka amin' ny fanitarana ny tanim-pirenena ankehitriny, izay naha marin-toerana ny sisin-tanin' i Etiôpia.
I Etiôpia amin' izao fotoana izao dia misy vahoaka isan-karazany sy fiteny sy vondrom-poko maro samihafa. Ny Etiôpiana dia miteny amin' ny fiteny afrô-aziatika (semitika sy kositika ary ômôtika) sy amin' ny fiteny nilô-sahariana. Ny fitambaran' ny Ôrômô, ny Amhara, ny Sômaly ary ny Tigreana dia mihoatra ny telo ampahefatry ny mponina (75 %), nefa misy vondrom-poko 80 mahery ao Etiôpia. Ny sasany amin' izy ireo dia tsy manana afa-tsy olona manodidina ny 10 000 avy.
| Vondrom-poko | Isanjato |
| Ôrômô | 34,4 % |
| Amhara | 27,0 % |
| Sômaly | 6,2 % |
| Tigreana | 6,1 % |
| Sidama | 4,0 % |
| Gorage | 2,5 % |
| Hadiia | 1,7 % |
| Velaita | 2,3 % |
| Afara | 1,7 % |
| Gamô | 1,5 % |
| Foko hafa | 12,6 % |