Ο Άγιος Παΐσιος & ο Πατριάρχης με τον Πάπα
Καθώς αναζωπυρώνονται οι συζητήσεις γύρω από τις σχέσεις Ορθοδοξίας και Ρώμης ενόψει της επίσκεψης του Πάπα στην Κωνσταντινούπολη, ένα παλαιό χειρόγραφο του Αγίου Παϊσίου επανέρχεται στο φως με τρόπο σχεδόν ανατριχιαστικά επίκαιρο.
Πρόκειται για τη δεύτερη επιστολή του, γραμμένη πριν από το γνωστό «Σημεία των Καιρών», η οποία απευθυνόταν στον Αρχιμανδρίτη Χαράλαμπο Βασιλόπουλο, τότε προηγούμενο της Μονής Πετράκη και Ιδρυτή του Ορθόδοξου Τύπου.
Ο ίδιος ο Όσιος είχε γράψει:
«Τα γράφω με πόνο.. και σήμερα, με όσα γίνονται, μας συμπονάει ζωντανά».
Ο λόγος του, απλός αλλά διαπεραστικός, μοιάζει να συνομιλεί άμεσα με τα γεγονότα της εποχής μας.
Ένα «κομματάκι κλωστή» για το πολυκομματιασμένο φόρεμα της Εκκλησίας
Ο Άγιος Παΐσιος ξεκινά την επιστολή του ομολογώντας ότι ο θόρυβος γύρω από τις «φιλενωτικές κινήσεις» και τις επαφές του Πατριάρχη με τον Πάπα τον πλήγωσε. Ένιωσε, όπως λέει, την ανάγκη να προσφέρει έστω «ένα μικρό κομματάκι κλωστή», να συμβάλει δηλαδή —όπως μπορεί ένας ταπεινός Μοναχός— στην ενότητα της Εκκλησίας.
Μέσα από αυτή τη συμβολική εικόνα εκφράζει τον φόβο του για μια αγάπη προς τη Δύση που, κατά τον ίδιο, δεν έχει Πνευματικό χαρακτήρα, αλλά μοιάζει περισσότερο με.. κοσμική σχέση.
Η περίφημη φράση: «Αγάπησε μίαν άλλην γυναίκα μοντέρνα»
Στο σημείο αυτό ο λόγος του γίνεται ιδιαίτερα αιχμηρός.
Αναφερόμενος στον Πατριάρχη Αθηναγόρα, ο Άγιος Παΐσιος γράφει:
«Όπως φαίνεται, αγάπησε μίαν άλλην γυναίκα μοντέρνα, που λέγεται Παπική Εκκλησία· διότι η Ορθόδοξος Μητέρα μας δεν του κάμνει καμμίαν εντύπωσιν, επειδή είναι πολύ σεμνή».
Με σκληρή εικονοποιία, παρουσιάζει την Ορθόδοξη Εκκλησία ως σεμνή μητέρα που παραμερίζεται,
ενώ ο Πατριάρχης στρέφεται σε κάτι πιο «μοντέρνο». Το πρόβλημα, τονίζει, δεν είναι μόνο Θεολογικό αλλά και υπαρξιακό: η κοσμική αγάπη οδηγεί όχι σε ένωση, αλλά σε διάλυση. Και ούτε εδώ σταματά. Προειδοποιεί πως πολλοί Πιστοί «σκανδαλίζονται», ενώ τα «κοσμικά παιδιά» αναπαύονται σε τέτοιες κινήσεις.
Οι «φιλενωτικοί»: Πολλή ομιλία, λίγη Πνευματικότητα
Ο Άγιος Παΐσιος δηλώνει με οδύνη ότι όσους φιλενωτικούς γνώρισε, δεν τους είδε να έχουν «ούτε ψίχα Πνευματική ούτε φλοιό». Τους κατηγορεί ότι μιλούν για αγάπη και ενότητα, αλλά δεν έχουν προηγουμένως ενωθεί οι ίδιοι με τον Θεό.
Η ένωση των Εκκλησιών, λέει, δεν μπορεί να είναι προϊόν διπλωματίας ή διαλόγων χωρίς Πνευματικό βίωμα.
«Ας το αφήσουμε στους Πατέρες που αγάπησαν πολύ τον Θεό»
Η επιστολή προτείνει να αφεθεί το θέμα της ένωσης σε πραγματικούς Πνευματικούς διδασκάλους, σε Θεολόγους που κάηκαν από τη φωτιά της Θείας Αγάπης, όχι από «τον αναπτήρα του Νεωκόρου».
Και υπενθυμίζει μια βασική Πνευματική αλήθεια:
Η οργή του Θεού δεν αντιμετωπίζεται με «συνεταιρισμό αμαρτωλών», αλλά με Μετάνοια.
Η έλλειψη δεν είναι δογματική, αλλά ηγετική Ο Άγιος Παΐσιος σημειώνει ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει καμία δογματική έλλειψη. Η μόνη πραγματική έλλειψη, γράφει, είναι η έλλειψη σοβαρών Ιεραρχών με Πατερικές αρχές.Παρά ταύτα, υπενθυμίζει ότι:
«Η Εκκλησία είναι Εκκλησία του Χριστού και Αυτός την κυβερνάει». Όταν χρειαστεί, λέει, θα αναδείξει ο Θεός νέους Μάρκους Ευγενικούς και νέους Γρηγορίους Παλαμάδες.
Ο κίνδυνος των σχισμάτων: το δεύτερο πλήγμα
Με ιδιαίτερη έμφαση ο Άγιος καταδικάζει και την αντίθετη ακρότητα: την εύκολη διάσπαση και τα σχίσματα.
Το διακοπτόμενο μνημόσυνο, η δημιουργία «ιδίας Εκκλησίας» και η υβριστική πολεμική κατά Πατριαρχών, κατά τη γνώμη του, αποτελούν δεύτερο και ακόμη πιο επικίνδυνο πλήγμα για την Εκκλησία.
«Εύκολα χωρίζει κανείς και δύσκολα επιστρέφει..»
Η εποχή μας, λέει, έχει ήδη γεμίσει με «Εκκλησίες» που δημιουργούνται από ομάδες ή ακόμη και από ένα άτομο.
Η τρίτη κατηγορία: οι εσωτερικές έριδες των Ορθοδόξων.. Ο Άγιος Παΐσιος δεν περιορίζεται στα μεγάλα όρια· βλέπει και τις μικρές πληγές.
Κάνει λόγο για μια τρίτη ομάδα εντός της Εκκλησίας: ανθρώπους που μένουν πιστοί αλλά κατασπαράσσουν αλλήλους με κριτική και επιθέσεις.
Αυτούς που παρακολουθούν ο ένας τον άλλον όχι για την οικοδομή αλλά για να χτυπήσουν.
Θεωρεί ότι όλοι οι χαρακτήρες —ήπιοι και αυστηροί— είναι απαραίτητοι στο Σώμα της Εκκλησίας, όπως απαραίτητες είναι οι γλυκές, ξινές και πικρές τροφές στο σώμα του ανθρώπου.
Το Ερημητήριο και ο πόνος για την Ορθοδοξία:
Ο Άγιος Παΐσιος κλείνει με βαθιά Ταπείνωση:
Δηλώνει ότι δεν είναι Άγιος ή Θεολόγος· είναι απλός Μοναχός.
Κι όμως, οι ειδήσεις που έφτασαν στο Ερημητήριό του τον πόνεσαν τόσο, ώστε ένιωσε καθήκον να γράψει.
Καλεί όλους —Ιεράρχες, Μοναχούς και λαϊκούς— να βοηθήσουν, ο καθένας όπως μπορεί, «διά την δόξαν της Εκκλησίας μας».
Η επιστολή φέρει την υπογραφή:
«Εν Αγίω Όρει, τη 23η Ιανουαρίου 1969 – Παΐσιος Μοναχός».
Γιατί η επιστολή συγκλονίζει ξανά σήμερα. Καθώς η Εκκλησιαστική διπλωματία φαίνεται να περνά ξανά φάση εντάσεως, τα λόγια του Οσίου λειτουργούν ως καθρέφτης.
Δεν στρέφονται εναντίον προσώπων, αλλά εναντίον δυο άκρων:
της άκριτης φιλενωτικής διάθεσης και της παρορμητικής σχισματικής αντίδρασης.
Ο πόνος του Αγίου Παϊσίου δεν ήταν πολιτικός, αλλά βαθιά Πνευματικός:
ο πόνος ενός παιδιού που βλέπει τη Μητέρα Εκκλησία του τραυματισμένη.
Και το μήνυμά του παραμένει διαχρονικό:
Μετάνοια, ενότητα, διάκριση, ταπείνωση — και εμπιστοσύνη στον Χριστό που κυβερνά την Εκκλησία Του.
Μιχάλης Αντωνιάδης