5. November
De 5. November is de 309. Dag in’n Gregoriaanschen Klenner, in Schaltjohren is dat denn de 310. Dag.
| November | ||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wat an dissen Dag passeert is
Politik un Sellschap
- 1494: De russ’sche Zar Iwan III. lett den Peterhof, dat Kontor von de Hanse in Nowgorod kaputt maaken.
- 1605: Gunpowder-Plot: Verswörers ründ üm den Katholiken Guy Fawkes warrt fastnohmen bi den Versöök, dat engelsch Parlament in de Luft to sprengen.
- 1816: In’n Palais von Thurn und Taxis in Frankfort an’n Main warrt de Bunnsdag von Düütschen Bund open maakt.
- 1885: De Oort Finschhafen op Nieg-Guinea warrt grünnt as Verwalten von de düütsch Kolonie Kaiser-Wilhelms-Land.
- 1911: In’n Italieensch-Törkisch Krieg warrt eerstmols Flogtüüg militärsch insett: De Italieners smeten Bomben över een libysch Oaas af.
- 1914: Grootbritannien annekteert in’n Eersten Weltkrieg de Insel Zypern.
- 1940: Franklin Delano Roosevelt winnt de Wahlen un warrt dormit as eenzige Präsident von de USA in een drütte Amtstiet wählt.
- 1980: Helmut Schmidt warrt in sien drütte Amtstiet as Bunnskanzler von Düütschland wählt.
- 1996: De RAF-Anhöörige Birgit Hogefeld warrt to levenslang Gefängnis verurdeelt.
- 2006: De ehemalge iraksch Diktator Saddam Hussein warrt to’n Dood dör’n Strang verordeelt.
Weertschap
- 1935: Parker Brothers köfft de Rechte an dat Speel Monopoly.
- 1938: De Rieksautobahn von Berlin na München warrt fardigstellt.
Kunst, Kultur un Bauwark
- 1718: De Oper Ifigenia in Aulide von Antonio Caldara warrt in Wien uropführt.
- 1772: De Oper Themistokles von Johann Christian Bach warrt in Mannheim uropführt.
- 1892: In Berlin warrt een Utstellen von Biller von Edvard Munch na een Week afbroken, as dat Publikum schockeert is.
- 1898: Dat Theaterstück Fuhrmann Henschel von Gerhart Hauptmann warrt in Berlin uropführt.
- 1955: De in’n Tweeten Weltkrieg twei maakte Wiener Staatsoper warrt wedder open maakt.
Wetenschoppen un Technik
- 1929: De Dokter Werner Forßmann schrifft in en Book över sien eersten Versöken mit en Hartkatheder.
- 1930: De dormols gröttste Fleger Dornier Do X flüggt vun’n Boddensee to en Präsentatschoon na Amsterdam.
- 1982: Dat gröttste Waterkraftwark vun de Welt warrt in Itaipu an de Grenz vun Brasilien un Paraguay inweiht.
Boren
- 1494: Hans Sachs, düütsch Dichter un Meistersinger.
- 1773: Johann Smidt, Bremer Börgermeester († 1857)
- 1848: Hermann Dewitz, düütsch Entomoloog un Lepidopteroloog († 1890)
- 1854: Paul Sabatier, franzöösch Chemiker un Nobelpriesdräger († 1941)
- 1878: Ernst Behrens, plattdüütschen Dichter un Schriever († 1970)
- 1911: Alfred Manessier, franzöösch Maler
- 1913: Vivien Leigh, US-amerikaansch Schauspelerin
- 1920: Douglass Cecil North, US-amerikaansch Wertschapswetenschapler un Nobelpriesdräger († 2015)
- 1931: Ike Turner, US-amerikaansch Musiker, Produzent un Ledermaaker
- 1933: Antti Tyrväinen, finnisch Biathlet († 2013)
- 1936: Uwe Seeler, düütsch Footballnatschonalspeler († 2022)
- 1940: Enzo Moser, italieensch Radrennfohrer († 2008)
- 1940: Elke Sommer, düütsch Schauspelerin
- 1948: William Daniel Phillips, US-amerikaansch Physiker un Nobelpriesdräger
- 1952: Oleg Blochin, ukrainsch Footballnatschonalspeler
- 1959: Bryan Adams, kanaadsch Rockmusiker
- 1961: Alan Goodwin Poindexter, US-amerikaansch Astronaut († 2012)
- 1962: Benjamin Alvin Drew, US-amerikaansch Astronaut
- 1963: Tatum O’Neal, US-amerikaansch Schauspelerin
- 1965: Famke Janssen, nedderlannsch Schauspelerin un Model
- 1977: Maarten Tjallingii, nedderlannsch Radrennfohrer
- 1979: Patrick Owomoyela, düütsch Footballnatschonalspeler
- 1980: Christoph Metzelder, düütsch Footballnatschonalspeler
- 1983: Mike Hanke, düütsch Footballnatschonalspeler
- 1992: Max Illingworth, austraalsch Schachspeler
Storven
- 1669: Johannes Coccejus, düütsch reformeert Theoloog (* 1603)
- 1758: Hans Egede, norwegsch-däänsch Preester (* 1686)
- 1896: Karl Verner, däänsch Spraakwetenschopler, Updecker van Verners Gesett (* 1846)
- 1807: Johann Friedrich Wilhelm Herbst, düütsch Naturforscher, Entomoloog un Lepidopteroloog (* 1743)
- 1897: Christian Wilhelm Blomstrand, sweedsch Chemiker (* 1826)
- 1907: James Clerk Maxwell, schottsch Physiker (* 1831)
- 1908: Andrew Graham, irisch Astronom (* 1815)
- 1917: Carl Georg Barkhausen, Bremer Börgermeester (* 1848)
- 1930: Christiaan Eijkman, nedderlannsch Mediziner, Patholoog, Hygieniker un Nobelpriesdräger (* 1858)
- 1955: Maurice Utrillo, franzöösch Maler (* 1883)
- 1956: Art Tatum, US-amerikaansch Jazz-Musiker (* 1909)
- 1963: Nicolaus von Borstel, düütsch Politiker un Landdagsafordneter (* 1885)
- 1977: René Goscinny, franzöösch Comictekner
- 1989: Wladimir Horowitz, russ’sch Pianist
- 1992: Carl Rodenburg, düütsch Offizier un Generalleutnant (* 1894)
- 1993: Tönne Vormann, westfäälsch Maler, Radeerer un Singer (* 1902)
- 2006: Pietro Rava, italieensch Footballnatschonalspeler (* 1916)
- 2018: Andreas Schweiger, düütsch Biathlet (* 1953)