Teorbe: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
opmaak en sp hoofdletters; 16e > 17e eeuw gezien de jaren waarin de componisten werkten |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Image:Theorbo.png|thumb|Theorbo]] |
[[Image:Theorbo.png|thumb|Theorbo]] |
||
De '''theorbe''' of '''theorbo''' is een [[snaarinstrument]], uit de luitfamilie en is aan het einde van de 16e eeuw onstaan in Noord |
De '''theorbe''' of '''theorbo''' is een [[snaarinstrument]], uit de luitfamilie en is aan het einde van de 16e eeuw onstaan in Noord-[[Italië]]. |
||
Oorspronkelijk werd dit instrument [[chitarone]] genoemd, misschien als een verwijzing naar de Griekse [[kitara]], die in de Griekse oudheid werd gebruikt om zangers te begeleiden. De lange bassnaren zijn onstaan om ook lage tonen te kunnen produceren op een [[luit]], die tot die tijd het gangbare instrument was voor zangbegeleiding. De darmsnaren die nodig zijn voor dergelijke lage tonen zouden op een gewone luit onmogelijk dik worden waardoor verlenging noodzakelijk was. <br/> |
|||
Opvallend aan de stemming van een theorbe is dat de hoogste twee snaren een octaaf lager gestemd zijn. De stemming in A van hoog naar laag is over het algemeen: a,e,b,g,d,A,G voor de snaren met vingerzetting en vervolgens de losse, lange snaren met stemming F,E,D,C,B,A,G. <br/> |
Opvallend aan de stemming van een theorbe is dat de hoogste twee snaren een octaaf lager gestemd zijn. De stemming in A van hoog naar laag is over het algemeen: a,e,b,g,d,A,G voor de snaren met vingerzetting en vervolgens de losse, lange snaren met stemming F,E,D,C,B,A,G. <br/> |
||
In Frankrijk is in de late barok ook een iets kleinere theorbe in gebruik geweest die in D werd gestemd.<br/> |
In Frankrijk is in de late barok ook een iets kleinere theorbe in gebruik geweest die in D werd gestemd.<br/> |
||
De Italiaanse componist Hieronymus Kapsberger, die veel |
De Italiaanse componist [[Hieronymus Kapsberger]], die veel solomuziek voor dit instrument heeft geschreven gebruikte een theorbe die nog meer bassnaren bleek te hebben. De term ''tiorba'' is iets later in gebruik gekomen voor hetzelfde instrument. |
||
Aan het begin van de 17e eeuw werd de theorbe zeer populair voor het begeleiden van vroege opera's van [[Claudio Monteverdi]], [[Jacopo Peri]] en [[Cavalli]]. In die tijd verspreidt het instrument zich verder over Europa. Met name in Frankrijk wordt het instrument als snel geadopteerd om de Franse [[air de cour|airs de cour]] te begeleiden (tot dan toe op luit).<br/> |
|||
De begeleiding op theorbe wijkt in notitie af van het |
De begeleiding op theorbe wijkt in notitie af van het solorepertoire: voor solomuziek wordt vaak luit[[tabulatuur]] gebruikt, voor begeleiding [[becijferde bas]]. Het voordeel van becijferde bas is dat ook andere instrumenten en combinaties van instrumenten ingezet kunnen worden voor de begeleiding. Kapsberger heeft als uitzondering enige vocale werken uitgegeven met luittabulatuur voor theorbe met zang en baspartij. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
==Zie ook== |
==Zie ook== |
||
Versie van 5 feb 2009 18:22
De theorbe of theorbo is een snaarinstrument, uit de luitfamilie en is aan het einde van de 16e eeuw onstaan in Noord-Italië.
Oorspronkelijk werd dit instrument chitarone genoemd, misschien als een verwijzing naar de Griekse kitara, die in de Griekse oudheid werd gebruikt om zangers te begeleiden. De lange bassnaren zijn onstaan om ook lage tonen te kunnen produceren op een luit, die tot die tijd het gangbare instrument was voor zangbegeleiding. De darmsnaren die nodig zijn voor dergelijke lage tonen zouden op een gewone luit onmogelijk dik worden waardoor verlenging noodzakelijk was.
Opvallend aan de stemming van een theorbe is dat de hoogste twee snaren een octaaf lager gestemd zijn. De stemming in A van hoog naar laag is over het algemeen: a,e,b,g,d,A,G voor de snaren met vingerzetting en vervolgens de losse, lange snaren met stemming F,E,D,C,B,A,G.
In Frankrijk is in de late barok ook een iets kleinere theorbe in gebruik geweest die in D werd gestemd.
De Italiaanse componist Hieronymus Kapsberger, die veel solomuziek voor dit instrument heeft geschreven gebruikte een theorbe die nog meer bassnaren bleek te hebben. De term tiorba is iets later in gebruik gekomen voor hetzelfde instrument.
Aan het begin van de 17e eeuw werd de theorbe zeer populair voor het begeleiden van vroege opera's van Claudio Monteverdi, Jacopo Peri en Cavalli. In die tijd verspreidt het instrument zich verder over Europa. Met name in Frankrijk wordt het instrument als snel geadopteerd om de Franse airs de cour te begeleiden (tot dan toe op luit).
De begeleiding op theorbe wijkt in notitie af van het solorepertoire: voor solomuziek wordt vaak luittabulatuur gebruikt, voor begeleiding becijferde bas. Het voordeel van becijferde bas is dat ook andere instrumenten en combinaties van instrumenten ingezet kunnen worden voor de begeleiding. Kapsberger heeft als uitzondering enige vocale werken uitgegeven met luittabulatuur voor theorbe met zang en baspartij.
De theorbe vindt aan het begin van de 18e eeuw een grote opleving in Frankrijk waar met name de Franse hofcomponist Robert de Visee een groot oeuvre nalaat voor het instrument.
De latere aartsluit lijkt sprekend op een theorbe en wordt vaak daarmee verward.