Volumecontractie

In de chemie spreekt men van volumecontractie (volumevermindering), wanneer bij het mengen van verschillende vloeistoffen het volume van het mengsel kleiner is dan de som van de volumen van de afzonderlijke vloeistoffen. Het volumeverschil wordt excesvolume $V^{E}$ genoemd (

$V^{E}=V_{mengsel}-\sum V_{zuiverestof}$) en is bij een volumecontractie negatief.

Bij veel mengsels van vloeistoffen is de volumecontractie zeer klein of niet aanwezig.

De oorzaak van de volumecontractie is de vorming van bindingskrachten (ontstaan door waterstofbruggen) tussen de moleculen, waardoor deze een kleinere ruimte innemen.

Ethanol/Water

Volumecontractie bij een mengsel van tetrahydrofuraan / water;
x is het mengselaandeel

Bij een mengsel van alcohol en water treedt er een duidelijke volumecontractie op. Als men bijvoorbeeld 48 ml water mengt met 52 ml ethanol, dan is het totaalvolume 96,3 in plaats van 100 ml. De vermindering van het volume hangt niet-lineair van de mengselverhouding af (zie afbeelding).

Invloed op de aanduiding van het gehalte

Het gehalte van een component in een oplossing is bij volumecontractie volumeconcentratie $={\frac {V_{\text{component}}}{V_{\mathrm {oplossing} }}}$.

Als er geen rekening gehouden wordt met volumecontractie wordt het gehalte als volgt aangegeven volumeaandeel $={\frac {V_{\text{component}}}{\sum {V_{\text{component}}}}}$.