Gökçeada

Gökçeada
Geografi
Stad	Egearhavet
Koordinatar	40°09′39″N 25°50′40″E
Øygruppe	Dei nordegeiske øyane
Areal	279 km²
Administrasjon
Land	Tyrkia
Provins	Çanakkale
Største busetnad	Gökçeada by (6 229 innb.)
Demografi
Folketal	9 440 (2019)
Folketettleik	33,84 /km²

Gökçeada, tidlegare oftast Ímvros (gresk Ίμβρος, eldre tyrkisk İmroz) er den største øya i Tyrkia og høyrer til Dei nordegeiske øyane i Egearhavet. Øya høyrer til provinsen Çanakkale og ligg ved inngangen til Sarosbukta nord i Egearhavet, og er òg det vestlegaste punktet i Tyrkia. Med eit areal på 279 km² har Gökçeada nokre skogområde.

Etter ei folketeljing i 2019 hadde Gökçeada totalt 9 440 innbyggjarar. I same folketeljing vart det rapportert at 6 229 av innbyggjarane bur i Gökçeada by og 3 211 i dei andre landsbyane. Hovudnæringa på Gökçeada er fiske og turisme. Folkesetnaden er hovudsakleg tyrkisk, men det er framleis om lag 250 grekarar på øya. Eit stort tal grekarar har emigrert.

Øya er kjend for vingardane her og vinen dei produserer.

Historie

I mytologien

I følgje gresk mytologi låg palasset til Thetis, mor til Akilles, kongen av Fthia, mellom Gökçeada og Samothráki. Stallen til den vengja hesten til Poseidon skal ha lege mellom Gökçeada og Bozcaada (Ténedos).

I antikken

I antikken var Gökçeada i lag med Límnos i ein atensk klerukh, ein koloni med nybyggjarar frå Aten, men sidan innbyggjarar frå øya stod på listene over folk som betalte skatt til Aten, må det òg ha vore innfødde her. Dei opphavlege innbyggjarane på Gökçeada var pelasgianarar. Miltiades erobra øya frå Persia etter slaget ved Salamis og ein koloni vart oppretta rundt 450 fvt., under det første atenske riket, og vart halde av Aten (med korte unntak) dei neste seks hundre åra. Ho kan ha vore sjølvstendig under Septimius Severus.

Nyare tid

Før og kort tid etter den første verdskrigen var 97,5 % av folkesetnaden på Gökçeada etniske grekarar. På grunn av den strategiske plasseringa nær Dardanellane ønska dei vestlege landa, og særleg Storbritannia, mot slutten av balkankrigane i 1913 at øya framleis skulle haldast av Det osmanske riket og at resten av dei egeiske øyane skulle verte avstått til Hellas.

I 1920 gjorde Sèvrestraktaten at øya vart gjeve til Hellas. Den osmanske regjeringa signerte, men ratifiserte ikkje avtalen, og vart styrta av den nye tyrkiske nasjonalistregjeringa til Mustafa Kemal Atatürk, med base i Ankara. Etter at den gresk-tyrkiske krigen 1919-1922 enda med gresk tap gjekk dei vestlege nasjonane med på Lausannetraktaten med den nye tyrkiske republikken i 1923. Denne avtalen gjorde øya til ein del av Tyrkia, men ho fekk ein spesiell sjølvstyrt administrativ status på grunn av alle grekarane som budde her, og folkeutvekslinga mellom Hellas og Tyrkia på denne tida fann ikkje stad på øya.

Etter ei ny lov frå 1926 vart rettane til minoritetar i Tyrkia kalla tilbake, noko som var eit brot på Lausannetraktaten. Grekarane var fråtatt retten til sin ortodokse religion, i tillegg til at dei mista språklege og økonomiske rettar. Dei greske leiarane i Tyrkia skal «frivillig ha godtatt» dei nye lovene, men signaturane deira skal berre ha kome etter ordre frå politiet, og dei som ikkje ville signere vart sett i fengsel. Den greske regjeringa vende seg til rådet i Folkeforbundet, der dei fekk støtte, men Tyrkia vart ikkje kalla inn på teppet. I 1923 avsette Tyrkia det folkevalde styret på øya og i 1927 vart dei greske skulane lagt ned. I 1943 vart dei ortodokse metropolitanane på Gökçeada og Ténedos arrestert, og landområda til dei ortodokse klostera vart konfiskert. Dette, og andre hendingar, førte til at grekarane emigrerte frå øya.

Folkesetnad

Endring i folkesetnad på Gökçeada

██ tyrkarar ██ grekarar

Byar og landsbyar	1927		1970		1975		1980		1985		1990		1997		2000
Çınarlı (Panaghia Balomeni)	-	-	3578	615	3806	342	4251	216	767	70	721	40	553	26	503	29
Bademli (Gliky)	-	-	66	144	1	57	40	1	13	34	29	22	15	15	15	13
Dereköy (Shinudy)	-	-	73	672	391	378	319	214	380	106	99	68	82	40	68	42
Eşelek	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	152	-
Fatih	-	-	-	-	-	-	-	-	3962	45	4284	32	4135	21	4180	25
Kaleköy (Kastro)	-	-	38	36	24	-	-	128	94	-	105	-	90	-	89	-
Şahinkaya	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	168	-	107	-	86	-
Şirinköy	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	189	-
Tepeköy (Agridia)	-	-	3	504	4	273	2	193	1	110	75	2	2	39	2	42
Uğurlu	-	-	-	-	-	-	-	-	460	-	490	-	466	-	401	-
Yenibademli	-	-	-	-	-	-	-	-	416	-	660	-	628	-	581	-
Yenimahalle (Evlampio)	-	-	182	143	162	121	231	81	359	59	970	27	2240	25	2362	27
Zeytinli (Aghios Theodoros)	-	-	30	507	15	369	36	235	72	162	25	130	12	82	12	76
TOTAL	157	6555	3970	2621	4403	1540	4879	1068	6524	586	7626	321	8330	248	8640	254

Ref: Gökçeada kommune

Ref: Changes in the demographic characteristics of Gökçeada

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Imbros» frå Wikipedia på engelsk, den 28. august 2020.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
• Oxford Classical Dictionary s. "Imbros"
• Loeb Classical Library Athenaeus.
• The struggle for justice : 1923-1993 : 70 years of Turkish provocation and violations of the Treaty of Lausanne : a chronicle of human rights violations; Citizen’s Association of Constantinople-Imvros-Tenedos-Eastern Thrace of Thrace. Komotini (1993)
• Tendensiøs nettside om tyrkarane si handsaming av grekarane på øya.
• Lausannetraktaten.
• Homer - Illiaden - Bok XIII

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Gökçeada

• gokceadali.com
• gokceada.com
• Offisiell side