Chasor
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Siedziba | |
| Powierzchnia |
83 km² |
Położenie na mapie Izraela | |
| Strona internetowa | |
Chasor, Hazor (hebr. תל חצור, Tel Chacor) – ruiny starożytnego miasta kananejskiego położone na północ od Jeziora Tyberiadzkiego w Górnej Galilei, na północy Izraela. Leży przy kibucu Ajjelet ha-Szachar, przy drodze z Rosz Pinna do Kirjat Szemona.
We współczesnych czasach prowadzono tam liczne wykopaliska archeologiczne, zapoczątkowane w 1955 przez Jamesa Edmonda de Rothschild. Wyniki badań zostały ogłoszone przez Israel Exploration Society w postaci pięciotomowej publikacji. Dla zabezpieczenia tego miejsca utworzono Park Narodowy Chasor. W 2005 Chasor umieszczono na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, jako część Biblijne Tel – Megiddo, Chasor, Beer Szewa.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ślady osadnictwa na terenie Chasor sięgają wczesnej epoki brązu, pierwszej połowy III tysiąclecia p.n.e.[1] Miasto przeżyło kryzys w drugiej połowie III tysiąclecia p.n.e.[2], powróciło do znaczenia w I połowie następnego tysiąclecia[3]. W okresie od XVIII do połowy XIII wieku p.n.e. Kanaan był państwem lennym Starożytnego Egiptu. Pierwsze wzmianki o Chasor pochodzą z XV wieku p.n.e., kiedy zostało ono wymienione jako miasto, którego król Abdi-Tirshi przysiągł lojalność faraonowi Tutmozisowi III (świątynia Amona w Karnaku) oraz w listach z Amarny[4]. Było wtedy największym miastem północnego Kanaanu, o ogromnym znaczeniu strategicznym. Zamieszkiwało je 30–40 tys. ludzi[5], a rozwojowi sprzyjało też korzystne położenie przy szlaku handlowym Via Maris.
Księga Jozuego opisuje Jabina, króla Chasoru, który stanął na czele wojsk walczących z Izraelitami. Ostatecznie Jozue zdobył i zniszczył miasto[6]. Badania archeologiczne potwierdzają zniszczenie w XIII w. p.n.e., jednak nie dają odpowiedzi, kto był jego sprawcą[5]. Księga Sędziów opisuje kananejskiego króla Jabina, który przeciwstawił się Izraelitom, został jednak pokonany przez Baraka[7]. Naukowcy uważają, że Chasor i Jabin są tym samym miastem zdobytym przez Izraelitów[8], którym sukces ten utorował drogę do podboju całego Kanaanu.
Wykopaliska archeologiczne sugerują, że Chasor zostało odbudowane ze zniszczeń jako niewielka wieś. 1 Księga Królewska opisuje, że król Salomon wybudował i umocnił miasta Chasor, Gezer i Megiddo[6]. Jednak analiza stylu architektonicznego i cech ceramiki z wykopalisk wskazuje, że w rzeczywistości wydarzyło się to na początku IX wieku p.n.e., czyli podczas panowania Omriego. Metoda datowania radiowęglowego również potwierdza to datowanie[9]. W zachodniej części Chasor powstała wówczas twierdza króla Achaba. Z tego okresu pochodzą pozostałości sześciu bram wjazdowych i budynki administracyjne. Chasor cieszyło się dobrobytem w czasach Achaba i Jeroboama II, aż do czasu ostatecznego zniszczenia w 732 p.n.e. przez Asyryjczyków.
Nigdy nie wróciło do dawnego znaczenia; od VII do II wieku p.n.e. ograniczało się do cytadeli na zachodnim krańcu dawnego miasta. Ostatnia historyczna wzmianka mówi, że na równinie Chasor Jonatan Machabeusz walczył w 147 p.n.e. przeciwko Demetriuszowi[10].
Archeologia
[edytuj | edytuj kod]| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
Tel Hatzor | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
II, III, IV, VI |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Azja i Pacyfik |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2005 |
Chasor było jednym z największych miast starożytnego Izraela. Obszar miasta zajmował ponad 200 akrów[11].
Pozostałości starożytnego miasta po raz pierwszy zidentyfikował w 1875 J.L. Porter. W 1928 brytyjski archeolog John Garstang przeprowadził pierwsze ograniczone prace archeologiczne. W latach 1956–1958 oraz 1968–1970 wykopaliska przeprowadził archeolog izraelski Jigael Jadin. Badania te prowadzone oficjalnie przez Uniwersytet Hebrajski finansowane były przez rodzinę Rothschildów.
Wykopaliska wyraźnie ukazały dwie części miasta: północną (akropolis) i niżej położoną miasta ufortyfikowanego. Jest to obszar, na którym odkryto pozostałości umocnień z okresu kananejskiego, z którego zachował się także ołtarz. Ruiny dużego zamku z bramą i składami pochodzą z późniejszych (izraelskich czasów). Wodociągi miejskie prawdopodobnie powstały w czasach Achaba.
Starożytne zabytki są wystawione w muzeum, przy wjeździe do kibucu Ajjelet ha-Szachar.
Park narodowy
[edytuj | edytuj kod]Dla zapewnienia ochrony tego miejsca utworzono Park Narodowy Chasor; czas jego zwiedzania wynosi 1–3 godziny; najlepszą porą jest wiosna i zima[12].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Wykopaliska w Chasor.
-
Izraelska forteca w Chasor.
-
Wodociągi w Chasor.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gądecki, s. 160.
- ↑ Gądecki, s. 176.
- ↑ Gądecki, s. 188.
- ↑ The Encyclopedia of El Amarna Research Tool. [dostęp 2008-02-02]. (ang.).
- ↑ a b Gądecki, s. 245.
- ↑ a b Księga Jozuego. Biblia, s. 11:1-5,10-13.
- ↑ Księga Sędziów. Biblia, s. 4.
- ↑ Jabin. Jewish Encyclopedia.
- ↑ Israel Finkelstein: The Bible Unearthed. 2002.
- ↑ The Hebrew University of Jerusalem: The History of Hazor. [dostęp 2008-02-27]. (ang.).
- ↑ Gądecki, s. 194.
- ↑ Israel Nature & National Parks Protection Authority: Tel Hazor National Park. [dostęp 2008-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 stycznia 2008)]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Gądecki: Archeologia biblijna. T. I. Gniezno: Gaudentinum, 1994. ISBN 83-85654-24-0.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona wykopalisk po angielsku
- Strona Parku Narodowego w Chasor. parks.org.il. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-08-09)].
- Zdjęcie satelitarne Tel Chasor
- Zdjęcia Chasor