Endoderma (botanika)
Endoderma, śródskórnia – tkanka pochodzenia miękiszowego, najbardziej wewnętrzna warstwa kory pierwotnej, otaczająca walec osiowy. W łodydze występuje najczęściej jako tzw. pochwa skrobiowa, natomiast w korzeniu pełni funkcję ochronną dla walca osiowego[1].
Budowa i funkcje
[edytuj | edytuj kod]- Korzeń
Komórki endodermy mają liczne plazmodesmy w ścianach peryklinalnych, zwłaszcza w wewnętrznej. Natomiast w ścianach antyklinalnych w pierwszym stadium rozwoju endodermy w strefie włośnikowej korzeni, w ścianach komórkowych występują tzw. pasemka Caspary'ego[2]. Pasemka te powodują wybiórczość endodermy i regulują przepływ wody do walca osiowego, uniemożliwiając jej dalszy transport apoplastem[3]. W endodermie woda i rozpuszczone w niej sole mineralne przechodzą do cytoplazmy, czyli do symplastu, a następnie znowu do apoplastu po wewnętrznej stronie komórek z pasemkami Caspary'ego[2].
Powyżej strefy włośnikowej na powierzchni ściany pierwotnej komórek endodermy odkłada się suberyna, przez którą początkowo nadal przechodzą plazmodesmy. Jest to drugie stadium rozwoju endodermy i jednocześnie ostatnie u paprotników, a także u nagonasiennych i dwuliściennych, gdzie endoderma może pełnić przejściowo funkcję okrywającą, po obumarciu kory pierwotnej, a przed powstaniem perydermy[2].
W starszych korzeniach u roślin jednoliściennych zgrubiałe są całe ściany antyklinalne i wewnętrzne. Ze względu na charakterystyczny kształt przekroju, komórki te nazywane są U-kształtnymi. korkowacenie i drewnienie powodują stopniowe obumieranie komórek. Między komórkami U-kształtnymi znajdują się komórki cienkościenne, funkcjonujące jako tzw. komórki przepustowe. Są one położone na zewnątrz od pasm ksylemu w walcu osiowym, co umożliwia przepływanie wody do naczyń. Natomiast martwe komórki U-kształtne całkowicie izolują korę pierwotną od pasm floemu, co chroni tę tkankę przed wnikaniem patogenów[1].
- Łodyga
W łodygach roślin jednoliściennych brak endodermy.
U dwuliściennych w młodych łodygach endoderma występuje w postaci tzw. pochwy skrobiowej - warstwy komórek, zawierających duże ziarna skrobi. Po zakończeniu wzrostu pochwa skrobiowa może zaniknąć. Typowa endoderma z pasemkami Caspary'ego występuje tylko w podziemnych i przyziemnych, etiolowanych częściach łodyg.
W łodydze widliczki komórki endodermy wokół każdej merysteli, otoczone pasemkami Caspary'ego, stopniowo rozklejają się i rozsuwają stopniowo, w miarę wzrostu łodygi. Komórki rosną w kierunku radialnym, czasem dzieląc się stycznie, i tworzą tzw. trabekule endodermalne, rzadko rozmieszczone wokół każdej merysteli. U skrzypów endoderma jest wyraźna - albo otacza walec osiowy (np. skrzyp polny), albo oddzielnie każdą wiązkę przewodzącą (np. skrzyp bagienny)[4].
- Liść
W liściach paprotników i roślin nasiennych endoderma z pasemkami Caspary'ego może tworzyć pochwę, otaczającą wiązki przewodzące[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Janina Jasnowska, Mieczysław Jasnowski, Jan Radomski, Stefan Friedrich, Wojciech W. A. Kowalski: Botanika. Szczecin: Wyd. Brasika, 2008, s. 103-104, 188-189. ISBN 978-83-902821-6-9.
- ↑ a b c Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne. Wyd. Nauk. PWN, 2002, s. 55-56, 127, 347-348. ISBN 83-01-13825-4.
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. 1. Morfologia. Wyd. Nauk. PWN, 2004, s. 314. ISBN 83-01-13946-3.
- ↑ a b Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Organy wegetatywne. Wyd. Nauk. PWN, 2002, s. 286-294. ISBN 83-01-13825-4.