Etiopka
| Cyanochen cyanoptera[1] | |||
| (Rüppell, 1845) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
etiopka | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
Etiopka (Cyanochen cyanoptera) – gatunek endemicznego dla Etiopii ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae).
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Miejsce tego gatunku wśród ptaków wodnych jest nadal nie ustalone. Morfologicznie najbliżej jest etiopce do kaczek z rodzaju Tadorna, w którym znajduje się m.in. ohar. Również bliski jest rodzaj Chloephaga z magelankami, gdzie zachowania godowe są bardzo do siebie zbliżone[6]. Jednakże analiza sekwencji mitochondrialnego DNA cytochromu b i genu podjednostki drugiej dehydrogenazy NADH wskazują, że etiopka może należeć do bardzo odmiennego i starego kladu kaczek, razem z gwinejką, innym afrykańskim gatunkiem o niejasnej przynależności systematycznej[7]. Wzór ubarwienia skrzydeł, jeden z lepszych wskaźników morfologicznych dotyczący związków filogenetycznych u ptaków wodnych, wygląda podobnie u obu gatunków, a różni się znacznie od tego u innych kaczek[8]. Dickinson i Remsen w swojej pracy The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World wydanej w 2014 roku umieścili takson ten w plemieniu Aythyini w podrodzinie kaczek[9]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Cyanochen[10][11].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Wygląd zewnętrzny
[edytuj | edytuj kod]To krępy, szaro-brązowy ptak o długości 70 cm z lekko bladą głową i górną częścią szyi. Ma mały, czarny dziób i podobnej barwy nogi. W locie widać jasnoniebieski przód skrzydeł. Płcie są podobne pod względem upierzenia, ale osobniki młodociane są bardziej matowe. Upierzenie etiopki jest gęste, choć nie zbite, jako adaptacja do zimnego klimatu wyżej położonych terenów w Etiopii.
Głos
[edytuj | edytuj kod]Etiopka jest milczącym gatunkiem, ale obie płci mogą wydawać miękkie gwizdy. Nie jest to typowy dla gęsi klangor lub gęganie.
Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Głównym siedliskiem etiopki są rzeki, jeziora słodkowodne, bagna, słodkowodne mokradła, zbiorniki wodne oraz subtropikalne i tropikalne wysokogórskie zarośla i użytki zielone.
Zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Żeruje, zgryzając rośliny na pastwiskach i jest prawdopodobnie w znacznej mierze nocnym ptakiem, który w dzień wypoczywa. Potrafi dobrze pływać i latać, ale jako gatunek typowo ziemny robi to niechętnie i nie wzbija się w powietrze w ucieczce przed człowiekiem. Poza sezonem lęgowym etiopki gromadzą się, tworząc stada.
Pożywienia szuka nad górskimi jeziorami i strumieniami. Uważa się, że ten słabo poznany gatunek buduje gniazda z kępek traw. Kaczka znosi 6–7 jaj.
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN od 2000 roku klasyfikowano etiopkę jako gatunek bliski zagrożenia (NT). Nowe badania wykazały, że jest rzadszym gatunkiem niż sądzono. Wskutek tego w 2008 roku podwyższono status do gatunku narażonego na wyginięcie (VU). W 2022 roku ponownie nadano rangę gatunku bliskiego zagrożenia. W 2016 roku liczebność populacji szacowano na 3000–7000 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy. Etiopce grozi utrata i degradacja naturalnych siedlisk. Stwierdzono też odławianie przez miejscową ludność tego i innych gatunków ptaków w celu sprzedaży coraz liczniejszej w Etiopii mniejszości chińskiej[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Cyanochen cyanoptera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Cyanochen, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-12-08] (ang.).
- ↑ a b Carboneras 1992 ↓, s. 587.
- ↑ Cyanochen cyanopterus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-12-08] (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Cyanochen cyanoptera, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-10] (ang.).
- ↑ J. Kingdon: Island Africa: The Evolution of Africa's Rare Plants and Animals. Princeton: Princeton University Press, 1989. ISBN 0-691-08560-9.
- ↑ Kevin P. Johnson, Michael D. Sorenson, Phylogeny and biogeography of dabbling ducks (genus Anas): a comparison of molecular and morphological evidence, „The Auk”, 116 (3), 1999, s. 792–805, DOI: 10.2307/4089339, ISSN 0004-8038, JSTOR: 4089339 [zarchiwizowane z adresu 2012-02-11].
- ↑ Steve Madge, Hilary Burn, Wildfowl: an Identification Guide to the Ducks, Geese and Swans of the World, London: Christopher Helm, 1987, ISBN 0-7470-2201-1.
- ↑ E.C. Dickinson (Editor), J.V. Remsen Jr.: The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Cz. 1: Non-passerines. Eastbourne: Aves Press, 2013. ISBN 978-0-9568611-0-8. (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Aythyini Delacour & Mayr, 1945 (1831) (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-10].
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-10]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).