Fuzarioza kolb kukurydzy
Fuzarioza kolb kukurydzy – grzybowa choroba kolb kukurydzy wywołana przez 3 gatunki grzybów: Fusarium culmorum, Gibberella fujikuroi i Gibberella zeae[1]. Należy do grupy chorób zwanych fuzariozami. Dawniej opisywano ją jako grupę chorób pod nazwą fuzarioza kukurydzy[2][3], obecnie są to dwie odrębne choroby: fuzarioza kolb kukurydzy i fuzaryjna zgorzel łodyg kukurydzy[1].
Występowanie i szkodliwość
[edytuj | edytuj kod]Fuzarioza należy do najbardziej pospolitych chorób kukurydzy w obszarach o klimacie umiarkowanym. Wyrządza ogromne szkody na jej plantacjach. W czasie wilgotnej wiosny i przy chłodnej pogodzie może spowodować zamieranie 30–60% siewek w okresie wschodów i porażenie do 60% łodyg. Straty w plonie mogą wynieść do 20% masy ziarna. Ponadto wywołujące tę chorobę patogeny wytwarzają trujące dla ludzi i zwierząt mykotoksyny. Zainfekowane ziarno ma obniżoną wartość siewną[2].
W wyniku fuzariozy kolb następuje niszczenie znajdujących się w nich ziarniaków i zanieczyszczenie ziarna mykotoksynami[3]. Głównie są to: deoksyniwalenol, zearalenon, fumonizyny. Porażone ziarno jest szczególnie trujące dla drobiu i trzody. Z tego powodu podczas skupu jest dokładnie sprawdzane na obecność mykotoksyn[4].
Wśród uprawianych w Polsce odmian kukurydzy najbardziej wrażliwa na fuzariozę jest Zea mays var. saccarata (kukurydza cukrowa)[3].
Objawy
[edytuj | edytuj kod]Zgorzel kolb rozpoczyna się od ich wierzchołka. Grzybnia przerastająca ziarniaki i miąższ osadki kolby powoduje ich gnicie. Na porażonych częściach kolby i okrywających ją liściach powstają naloty i przebarwienia w kolorze od różowego do wiśniowego. Stają się szczególnie intensywne podczas wilgotnej pogody[2]. Powierzchnia ziarniaków i liści okrywowych kolb pokrywa się wówczas sporodochiami[3].
Epidemiologia
[edytuj | edytuj kod]Grzybnia patogenów może przetrwać na ziarniakach i wraz z nimi dostać się do gleby podczas zasiewów. Patogeny mogą także w postaci grzybni lub chlamydospor przetrwać zimę na pozostawionych na polu resztkach pożniwnych zbóż. Zdolność do przetrwania w postaci chlamydospor mają Fusarium culmorum i Gibberella zeae. U G. zeae mogą zimować również perytecja[3].
Kolby zainfekowane mogą być na dwa sposoby; patogen może wniknąć przez znamiona słupków podczas kwitnienia lub przez drobne rany powstałe w wyniku żerowania owadów. Szczególnie dużą rolę odgrywa przy tym omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis). Jej masowe pojawienia się skorelowane są z nasileniami fuzariozy kolb. Infekcji dokonują głównie zarodniki konidialne, ale u G. zeae także askospory[3].
Gibberella fujikuroi odgrywa szczególną rolę w fuzariozie kukurydzy. Jest endobiontem i zazwyczaj jego rozwój w kukurydzy przebiega bezobjawowo. Jednak podczas suszy i wysokich temperatur powoduje bardzo silne porażenie, zwłaszcza u odmian cukrowych[3].
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Nie stosuje się zwalczania chemicznego (opryskiwań). Można jedynie zapobiegać chorobie lub ograniczać jej nasilenie przez[3][2]:
- usuwanie resztek pożniwnych i głęboką orkę jesienną
- stosowanie zdrowego materiału siewnego
- zaprawianie materiału siewnego fungicydami
- stosowanie płodozmianu. Nie powinno się kukurydzy uprawiać na tym samym polu częściej, niż co 4 lata
- uprawianie odmian odpornych na chorobę
- uprawianie odmian odpornych na omacnicę prosowiankę
- zbiór kukurydzy zaraz po dojrzeniu ziarna
- właściwe magazynowanie ziarna.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6.
- ↑ a b c d Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber, Choroby roślin rolniczych, Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008, ISBN 978-83-7160-468-3.
- ↑ a b c d e f g h Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Choroby roślin uprawnych, t. 2, Poznań: PWRiL, 2011, ISBN 978-83-09-01077-7.
- ↑ Notatnik rolnika. Fuzarioza kukurydzy [online] [dostęp 2019-06-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-13].