Ida Vihuri
| Data i miejsce urodzenia |
18 sierpnia 1882 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 września 1929 |
| Zawód, zajęcie |
działaczka ruchu robotniczego, polityk |
Ida Johanna Vihuri (ur. jako Hilden, ur. 18 sierpnia 1882 w Lastunen – zm. 7 września 1929 Tampere) – fińska działaczka ruchu robotniczego i parlamentarzystka, sprawująca mandat w latach 1922–1929 z ramienia Socjaldemokratycznej Partii Finlandii[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo i młodość
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się we wsi Lastunen w gminie Lempäälä. Ukończyła dwie klasy szkoły podstawowej, po czym w wieku 13 lat podjęła pracę w fabryce włókienniczej Finlaysona w Tampere[2]. W 1905 r. wstąpiła do stowarzyszenia robotników w Tampere i brała udział w strajku generalnym, jednym z punktów kulminacyjnych rewolucji 1905 r. w Finlandii[3]. W następnym roku uczestniczyła w spotkaniu założycielskim Fińskiego Związku Tkaczy, a w 1907 r. został wybrana na sekretarza związku zawodowego pracowników Finlaysona. Pracę łączyła z nauką na wieczorowych kursach organizowanych w domu robotniczym w Tampere. Pisała również do związkowego magazynu „Tehtaalainen”[4][5].
W 1908 roku Vihuri po raz pierwszy kandydowała z ramienia Partii Socjaldemokratycznej w wyborach do parlamentu Wielkiego Księstwa Finlandii, jednak bez powodzenia. W latach 1915–1918 jako pierwsza kobieta pełniła funkcję sekretarza Stowarzyszenia Robotników w Tampere[5][4].
Ida Vihuri i Alfred Vuolte byli liderami ruchu związkowego w fabryce Finlaysona[4]. Vihuri w artykułach na łamach „Tehtaalainen” łączyła sprawę robotniczą z kwestią kobiecą, podkreślając również gorszą pozycję kobiet w klasie robotniczej. Vihuri niechętnie odnosiła się do mieszczańskiego (burżuazyjnego) ruchu kobiecego, ponieważ nie czuła więzi z kobietami z klasy wyższej. Była przekonana, że przynależność klasowa ma większe znaczenie niż płeć[6]. Walczyła o upowszechnienie oświaty[7] i wyrażała poglądy antyklerykalne[6].
Ida Vihuri pozostała niezamężna przez całe życie, aby móc skupić się na polityce[6].
Wojna domowa
[edytuj | edytuj kod]W okresie narastających napięć wewnętrznych w Finlandii w 1917 r. Ida Vihuri i Alfred Vuolte byli przeciwni zbrojnemu powstaniu, starali się o rozwiązanie konfliktów społecznych na drodze pokojowej. Podczas wojny domowej Vihuri pełniła funkcję sekretarza Komitetu Wykonawczego Partii Pracy w Tampere, który był odpowiedzialny za cywilną administrację kontrolujących wówczas miasto fińskich czerwonych[6]. Była również jedną z założycielek Gwardii Kobiet w Tampere, ale sama nie brała udziału w działaniach zbrojnych[8].
Po zdobyciu Tampere przez białych Vihuri została uwięziona[3], zaś w lipcu 1918 r. sąd doraźny skazał ją i Alfreda Vuolte na dożywotnie więzienie. Według stenogramu Vihuri demonstracyjnie śmiała się podczas odczytywania wyroku[9]. W czasie uwięzienia związek zawodowy ogłosił Vihuri i Vuolte członkami honorowymi i wspierał ich finansowo[6].
Parlamentarzystka
[edytuj | edytuj kod]Vihuri wyszła na wolność na mocy powszechnej amnestii w 1920 r. Zwolniona z pracy w fabryce Finlaysona, pracowała w biurze miejskim Socjaldemokratycznej Partii Finlandii[3]. W 1922 r. z powodzeniem wystartowała w wyborach parlamentarnych. Ponownie zdobywała mandat również w latach 1924, 1927 i 1929[1].
7 września 1929 roku Ida Vihuri i Kaarlo Suottala podróżowali parowcem Kuru przez jezioro Näsijärvi, zamierzając udać się do Kuru, gdzie mieli występować na publicznym spotkaniu. Parowiec zatonął podczas burzy i oboje działacze zginęli[2]. Ciało Vihuri zostało znalezione nieco ponad tydzień po katastrofie w pobliżu ujścia Tammerkoski. Została pochowana na cmentarzu Kalevankangas w Tampere, a w pochodzie pogrzebowym, który wyruszył przez miasto z Domu Robotniczego w Tampere, szły tysiące ludzi[2].
Rodzicami Idy Vihuri byli Johan Kustaa Hildén (1853-1932) i Johanna Paunu (1859-1938). Rodzina była religijna, ale jak wspominała sama Vihuri, tylko jedno z jej rodzeństwa pozostało wierzące w dorosłym wieku. Siostra Idy Vihuri Kaisa Hiilelä również była fińską parlamentarzystką. Z kolei Reino Oittinen, fiński polityk i minister w latach 50. i 60. XX, był jej siostrzeńcem, synem jej siostry Huldy Gustavy Apilisto. Ida Vihuri wspierała siostrzeńca finansowo i miała wpływ na kształtowanie się jego poglądów politycznych[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Iida Vihuri [online], www.eduskunta.fi [dostęp 2023-03-02] (fiń.).
- ↑ a b c Kaksi sosialidemokraattista toimitsijaa. Uusi Aika, 10.9.1929, nr 108, s. 3.
- ↑ a b c d Ripatti, Viljo: R. H. Oittinen: työväen sivistäjästä koulun uudistajaksi, s. 8–11. Helsinki: Tammi, 1992. ISBN 951-31003-4-0.
- ↑ a b c Turunen, Risto: Pumpulivallankumous: Finlaysonin tehtaalaisten maailmankuvan muutos 1800-luvulta vuoteen 1918. Tampere: Tampereen yliopisto, 2012, s. 68.
- ↑ a b Turunen, Risto J.: „Sivistyksen käsitehistoriaa Finlaysonin tehtaalla 1800- ja 1900-lukujen vaihteessa”, Työväki ja sivistys, s. 38–39. Väki Voimakas 29. Helsinki: Työväen historian ja perinteen tutkimuksen seura, 2016. ISBN 978-952-59764-7-2.
- ↑ a b c d e Turunen, Risto: Pumpulivallankumous: Finlaysonin tehtaalaisten maailmankuvan muutos 1800-luvulta vuoteen 1918. Tampere: Tampereen yliopisto, 2012, s. 87–88.
- ↑ Keillä on oikeus oppiin ja sivistykseen? [online], VASEN KAISTA, 12 września 2015 [dostęp 2023-03-02] (fiń.).
- ↑ Lepola, Lauri: Rohkeat punatytöt Tampereella 1918, Nokia: Maaseudun maisema- ja kulttuuriperinne, 2013, s. 161.
- ↑ Turunen, Risto: Pumpulivallankumous: Finlaysonin tehtaalaisten maailmankuvan muutos 1800-luvulta vuoteen 1918. Tampere: Tampereen yliopisto, 2012, s. 119.