Marmozeta

Marmozeta
	Leontopithecus
	Lesson, 1840
	; Marmozeta lwia (L. rosalia)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy szerokonose
Rodzina	pazurkowcowate
Rodzaj	marmozeta
	Typ nomenklatoryczny
	Leontopithecus marikina Lesson, 1840 (= Simia rosalia Linnaeus, 1766)
Synonimy
	Marikina J.E. Gray, 1843; Leontocebus D.G. Elliot, 1913; Leontideus Cabrera, 1956;
	Marikina J.E. Gray, 1843; Leontocebus D.G. Elliot, 1913; Leontideus Cabrera, 1956;
Gatunki
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	4 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Marmozeta^[5] (Leontopithecus) – rodzaj ssaków naczelnych z rodziny pazurkowcowatych (Callithrichidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie na południowo–wschodnich obszarach Brazylii^[6]^[7]^[8].

Morfologia

Długość ciała 22–34 cm, ogona 32–41 cm; masa ciała samic 480–795 g, samców 540–710 g^[7]^[9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1840 roku francuski chirurg i zoolog René Lesson w książce swojego autorstwa o gatunkach ssaków dwuręcznych i czworonożnych^[1]. Lesson wymienił trzy gatunki – Leontopithecus marikina Lesson, 1840, Leontopithecus ater Lesson, 1840 (= Jacchus chrysopygus Mikan, 1823) i Leontopithecus fuscus Lesson, 1840 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[10] Leontopithecus marikina Lesson, 1840 (= Simia Rosalia Linnaeus, 1766) (marmozeta lwia).

Etymologia

Leontopithecus: gr. λεων leō, λεοντος leontos ‘lew’; πιθηκος pithēkos ‘małpa’^[11].
Marikina: rodzima nazwa używana nad rzeką Maranon lub w górnym biegu rzeki Amazonka zaadaptowana przez de Buffona^[12]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Leontopithecus marikina Lesson, 1840 (= Simia rosalia Linnaeus, 1766).
Leontocebus: gr. λεων leōn, λεοντος leontos ‘lew’; rodzaj Cebus Erxleben, 1777 (kapucynka)^[3]. Gatunek typowy: Simia rosalia Linnaeus, 1766.
Leontideus: gr. λεωnτιδευς leōntideus ‘lwiątko’, od zdrobnienia λεων leōn, λεοντος leontos ‘lew’^[4].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[13]^[9]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[5]	Podgatunki^[7]^[6]^[9]	Rozmieszczenie geograficzne^[7]^[6]^[9]	Podstawowe wymiary^[7]^[9]^[d]	Status IUCN^[14]
Leontopithecus rosalia	(Linnaeus, 1766)	marmozeta lwia	gatunek monotypowy	Rio de Janeiro (dzisiaj w dużej mierze ograniczone do Silva Jardim i Cabo Frio); zakres wysokości: poniżej 300 m n.p.m.	DC: 26–33 cm DO: 32–40 cm MC: 710–795 g	EN
Leontopithecus chrysopygus	(Mikan, 1823)	marmozeta czarna	gatunek monotypowy	São Paulo (na wschód od rzeki Parana, na północ od rzeki Paranapanema, na południe od rzeki Tieté, na wschód do Serra de Paranapiacaba)	DC: 25–30 cm DO: 36–41 cm MC: 540–690 g	EN
Leontopithecus chrysomelas	(Kuhl, 1820)	marmozeta złotogłowa	gatunek monotypowy	Bahia (rzeka de Contas na południe do rzeki Jequitinhonha, na granicy z Minas Gerais); introdukowany do Rio de Janeiro	DC: 22–26 cm DO: 33–39 cm MC: 480–700 g	EN
Leontopithecus caissara	Lorini & Persson, 1990	marmozeta czarnolica	gatunek monotypowy	Parana, São Paulo (wyspa Superagüi oraz w dolinach rzeki Sebuí i rzeki dos Patos); zakres wysokości: poniżej 40 m n.p.m.	DC: około 34 cm DO: około 40 cm MC: 540–710 g	EN

Kategorie IUCN: EN – gatunek zagrożony.

Uwagi

↑ Młodszy homonim Marikina Lesson, 1840 (Callithrichidae).
↑ Błędna identyfikacja jako Leontocebus J.A. Wagner, 1839 (Callithrichidae).
↑ Nowa nazwa dla Leontocebus Elliot, 1913.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b R.P. Lesson: Species des mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 184, 200. (fr.).
↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. xviii, 15. (ang.).
↑ ^a ^b D.G. Elliott: A review of the primates. Cz. 1: Lemuroidea: Daubentonia to Indris / Anthropoidea: Seniocebus to Saimiri. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. 209. (ang.).
↑ ^a ^b Á. Cabrera. Sobre la identificación de Simia leonina Humboldt (Mammalia, Primates). „Neotropica”. 2 (8), s. 52, 1956.
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 37. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 178–180. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 342–345. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Leontopithecus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 114–115. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ R.I. Pocock. The genera of Hapalidæ (marmozets). „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 20 (117), s. 255, 1917. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 369.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 400.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).
↑ Taxonomy: Leontopithecus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-23]. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Młodszy homonim Marikina Lesson, 1840 (Callithrichidae).

[4] Błędna identyfikacja jako Leontocebus J.A. Wagner, 1839 (Callithrichidae).

[6] Nowa nazwa dla Leontocebus Elliot, 1913.

[17] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Lesson-1] R.P. Lesson: Species des mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 184, 200. (fr.).

[gray-3] J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. xviii, 15. (ang.).

[Elliott-5] D.G. Elliott: A review of the primates. Cz. 1: Lemuroidea: Daubentonia to Indris / Anthropoidea: Seniocebus to Saimiri. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. 209. (ang.).

[Cabrera-7] Á. Cabrera. Sobre la identificación de Simia leonina Humboldt (Mammalia, Primates). „Neotropica”. 2 (8), s. 52, 1956.

[Cichocki&inni-8] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 37. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 178–180. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Rylands&Mittermeier-10] A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 342–345. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Leontopithecus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].

[amw-12] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 114–115. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[poc-13] R.I. Pocock. The genera of Hapalidæ (marmozets). „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 20 (117), s. 255, 1917. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA369_369]-14] Palmer 1904 ↓, s. 369.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA400_400]-15] Palmer 1904 ↓, s. 400.

[mdd-16] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).

[18] Taxonomy: Leontopithecus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-23]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[c]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[d]

[14]