Nowy Dwór Prudnicki
| wieś | |
Centrum wsi (2011) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
124[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
47-351[3] |
| Tablice rejestracyjne |
OKR |
| SIMC |
0497288 |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa opolskiego | |
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego | |
Położenie na mapie gminy Krapkowice | |
Nowy Dwór Prudnicki (niem. Neuhof) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Krapkowice. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.
W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Kórnica w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2022 wieś była zamieszkana przez 124 osoby[2].
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 14 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej[4], tuż przy granicy gminy Krapkowice z gminą Głogówek (powiat prudnicki). Należy do Euroregionu Pradziad[5]. Prowadzi przez nią droga z Głogówka do Żywocic[6].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miejscowości pochodzi od słowa „dwór”, co oznaczało majątek rolny lub folwark[7]. Przymiotnik „Prudnicki” świadczy o położeniu wsi na ziemi prudnickiej i o jej przynależności do powiatu prudnickiego[8]. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w kościelnych dokumentach z Głogówka w 1688 jako novo pago[9]. W wydanej we Wrocławiu w 1845 topografii Śląska odnotowano dwie nazwy miejscowości: niemiecką Neuhof oraz polską Nowy Dwór[7].
W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Nowy Dwór[10]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, nazwę Nowy Dwór Prudnicki[11].
W gwarze prudnickiej wieś nazywana bywa Nowidwor[9].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nie istnieją dokumenty historyczne dotyczące założenia wsi. W urbarzu dóbr zamku w Głogówku z 1635 znajduje się wzmianka o „dużym i pięknym kawałku ziemi dworskiej o nazwie Kopanina” (niem. großen und schönen Stück herrschaftlichen Acker mit dem Namen Kopanina) na północ od Rzepcza, przy granicy z Kórnicą, gdzie planowano budowę folwarku, w którym chowane miały być owce i bydło. Gospodarstwo te zostało wzniesione przez hrabiego Oppersdorffa z Głogówka w pierwszych dekadach po zakończeniu wojny trzydziestoletniej (po 1648)[9].
Związany z Rzepczem folwark rozwinął się wraz z sąsiadującą z nim osadą zagrodników pod koniec XVII wieku. Najstarsza wzmianka o Nowym Dworze Prudnickim w kościelnych dokumentach z Głogówka pochodzi z 1688 (wieś występuje tam jako novo pago). W pobliżu folwarku osiedlały się rodziny zagrodników, którzy otrzymywali od Oppersdorffów działki pod budowę swoich domów, stajni i stodół. Każda rodzina otrzymywała działkę o powierzchni około 8 morgów. W zamian byli zobowiązani płacić określoną kwotę pieniędzy każdego roku[9].
Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[12]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[13].
W początkowym okresie istnienia osady, w Nowym Dworze Prudnickim mieszkało zaledwie kilka rodzin. W połowie XVIII wieku wymienione zostały nazwiska rodowe mieszkańców: Grella, Heinsch, Janocha, Jokel, Kupstein, Larisch, Malek, Malurni, Masik, Masur, Owczarek, Pohl, Rothkegel, Smarzly i Trünck. Łącznie mieszkały tu 22 rodziny. Nazwiska Grella, Heinsch, Janocha, Larisch, Malek i Rothkegel występowały też w połowie XX wieku. Związana z Rzepczem osada należała do parafii św. Bartłomieja w Głogówku, jej mieszkańcy chowani byli na cmentarzu w Rzepczu, dzieci uczęszczały do szkoły w Kórnicy[14].
Pod koniec XVIII wieku w Nowym Dworze Prudnickim osiedliły się dwie rodziny chałupników. Do 1819 liczba chałupników wzrosła do siedmiu, przybył także jeden zagrodnik. W 1845 wieś liczyła 33 domy, w których mieszkały 202 osoby. Wszyscy mieszkańcy byli katolikami. W Nowym Dworze Prudnickim znajdowała się karczma rodziny Larisch, kuźnia, a także handlarze[14]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu budynek (dwór), a w otoku napis: NEUHOFF: GEM: SIGL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Nowy Dwór Prudnicki / Powiat Prudnicki)[15]. Około 1864 miejscowość została podzielona na domenę i wieś[14].
Na początku XX wieku w Nowym Dworze Prudnickim mieszkało 220 katolików, z czego 37 utrzymywało się z pracy w majątku Oppersdorffów[16]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 200 mieszkańców Nowego Dworu Prudnickiego wszyscy posługiwali się językiem polskim[17]. W wyborach parlamentarnych w Republice Weimarskiej w 1919 najwięcej głosów w Nowym Dworze Prudnickim zdobyli chrześcijańscy demokraci[18].
W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Nowy Dwór Prudnicki znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[19]. Do głosowania uprawnione były w Nowym Dworze Prudnickim 142 osoby, z czego 118, ok. 83,1%, stanowili mieszkańcy (w tym 116, ok. 81,7% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 133 głosy (ok. 93,7% uprawnionych), w tym 133 (100%) ważne; za Niemcami głosowało 66 osób (ok. 49,6%), a za Polską 67 osób (ok. 50,4%)[20]. W latach 20. XX wieku w Nowym Dworze Prudnickim powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)[potrzebny przypis]. W 1928 wieś miała 203 mieszkańców (41 rodzin)[16].
Żołnierze radzieccy, którzy w 1945 wkroczyli do Nowego Dworu Prudnickiego w drodze na Prudnik podczas operacji górnośląskiej, zniszczyli drewnianą sygnaturkę z dzwonkiem znajdującą się na skrzyżowaniu we wsi[21].
Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[22]. Sołtysem wsi został Emanuel Styra[7]. Mieszkańcom Nowego Dworu Prudnickiego, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.
W latach 1945–1950 Nowy Dwór Prudnicki należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Kórnica[23], a w latach 1954–1972 do gromady Kórnica[24]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[25].
Do 1956 roku Nowy Dwór Prudnicki należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Nowy Dwór Prudnicki został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego.
W 1949 we wsi znajdował się kotlarz[26]. W 1950 we wsi wzniesiono kaplicę świętych Jana i Pawła. W 1989 zbudowano świetlicę wiejską. W 1994 Nowy Dwór Prudnicki został zwodociągowany, a w 1995 doprowadzono do niego linię telefoniczną[7].
Przynależność państwowa i administracyjna
[edytuj | edytuj kod]
Mieszkańcy
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Kamiyniołrzy[27].
Liczba mieszkańców wsi
[edytuj | edytuj kod]- 1845 – 202[14]
- 1871 – 253[28]
- 1885 – 214[29]
- 1905 – 220[30]
- 1910 – 200[17]
- 1933 – 185[31]
- 1939 – 190[31]
- 1966 – 170[32]
- 1998 – 139[33]
- 2002 – 144[33]
- 2009 – 140[33]
- 2011 – 135[33]
- 2021 – 124[33]
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]We wsi znajduje się gospodarstwo rolne[7].
Transport
[edytuj | edytuj kod]Przez Nowy Dwór Prudnicki przebiega droga wojewódzka
Kultura
[edytuj | edytuj kod]We wsi znajduje się kaplica wiejska, wzniesiona w 1989[7]. W kaplicy w Nowym Dworze Prudnickim umieszczana jest „korona” upleciona z kłosów zboża, którą według zwyczaju co roku plotą mieszkańcy Rzepcza lub Nowego Dworu Prudnickiego. Po czasie zostaje przeniesiona do miejscowej świetlicy. Wybrani absolwenci szkoły podstawowej mieszkający w Nowym Dworze Prudnickim dostają obowiązek wystrojenia kaplicy[21].
Religia
[edytuj | edytuj kod]Katolicy z Nowego Dworu Prudnickiego należą do parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kierpniu (dekanat Głogówek). Przy posesji numer 27[21] znajduje się kaplica św. Jana i Pawła męczenników[34], wzniesiona w 1950, o czym świadczy napis nad wejściem do niej. Wyżej umieszczono obraz z podpisem: „ŚW. JAN I PAWEŁ. PATRONI PRZECIW GRADU I BŁYSKAWIC”[21]. Pomiędzy Rzepczem i Nowym Dworem Prudnickim znajduje się kapliczka z wizerunkiem św. Franciszka. Jest to jedna z kapliczek, które wyznaczały granice pól należących do rodziny Oppersdorffów[35].
-
Krzyż przydrożny
-
Krzyż przydrożny
-
Obraz na kaplicy
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Nowym Dworze Prudnickim[36].
12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Nowy Dwór Prudnicki prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”[37].
Bezpieczeństwo
[edytuj | edytuj kod]Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Nowym Dworze Prudnickim było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[38].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 6 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[39].
Teren wsi, jak i całej gminy Krapkowice, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[40]. Gminę Krapkowice obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[41].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 89974
- ↑ a b NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 844 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Nowy Dwór Prudnicki, [w:] Grzegorz Szyniec, Spis miejscowości Śląska, Lasowice Wielkie 2021, s. 126.
- ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-08-20].
- ↑ Andrzej Dereń, Nazwa oficjalna nieużywana, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 28 (399), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 czerwca 1998, s. 12, ISSN 1231-904X.
- ↑ a b c d e f Nowy Dwór Prudnicki [online], krapkowice.pl [dostęp 2024-01-25] (pol.).
- ↑ Po co są nazwy?, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 44 (309), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 3 listopada 1996, s. 13, ISSN 1231-904X.
- ↑ a b c d Smarzly 2001 ↓, s. 36.
- ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 35.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
- ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
- ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
- ↑ a b c d Smarzly 2001 ↓, s. 37.
- ↑ 966 Neuhof (Nowy Dwór Prudnicki) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 17 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
- ↑ a b Smarzly 2001 ↓, s. 38.
- ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 74.
- ↑ Wynik wyborów w Prudnickiem, „Gazeta Opolska”, 284, Opole: Nakładem Wydawnictwa „Gazety Opolskiej”, 5 grudnia 1919, s. 1.
- ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
- ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2023-12-05]. (niem.).
- ↑ a b c d Andrzej Dereń, Od gradu i błyskawic, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 28 (399), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 czerwca 1998, s. 11, ISSN 1231-904X.
- ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
- ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
- ↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11.
- ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
- ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
- ↑ Renata Larysz. Fonetyczne i leksykalne cechy dialektu głogóweckiego. „Ziemia Prudnicka”, s. 144, 2007. Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”.
- ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
- ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
- ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
- ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13] (niem.).
- ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 100.
- ↑ a b c d e Nowy Dwór Prudnicki [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-04-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
- ↑ Stanisław Stadnicki, Strażniczki dóbr pana na Głogówku, „Życie Głogówka”, 5 (326), Głogówek: MGOK na zlecenie Urzędu Miejskiego, maj 2023, s. 13, ISSN 1425-9591.
- ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X.
- ↑ Kasza 2020 ↓, s. 581.
- ↑ Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
- ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949.
- Andreas Smarzly. Aus der Geschichte des Dorfes Neuhof (Kreis Neustadt). „Schlesische Geschichtsblätter – Zeitschrift für Regionalgeschichte Schlesiens”. 38, 2001. Karlstadt.
- Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |