Szafirek

Szafirek
	; Szafirek armeński
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	szafirek
	Nazwa systematyczna
	Muscari Mill.; Gard. Dict. Abr. ed. 4: s.p. (1754)
	Typ nomenklatoryczny
	Muscari botryoides (L.) Mill.
Synonimy
	Botryanthus Kunth; Botryphile Salisb.; Czekelia Schur; Eubotrys Raf.; Moscharea Salisb.; Moscharia Tourn. ex Salisb.; Muscarimia Kostel. ex Losinsk.; Eubotrys Raf.;
	Botryanthus Kunth; Botryphile Salisb.; Czekelia Schur; Eubotrys Raf.; Moscharea Salisb.; Moscharia Tourn. ex Salisb.; Muscarimia Kostel. ex Losinsk.; Eubotrys Raf.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Szafirek (Muscari Mill.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje 54 gatunki^[3]. Występują one w północnej Afryce, Europie (z wyjątkiem północnej części kontynentu) i południowo-zachodniej Azji^[3]^[5]. Rodzaj we florze Polski nie ma dziko występujących przedstawicieli. Tradycyjnie zaliczany do tego rodzaju szafirek miękkolistny^[6] klasyfikowany jest współcześnie do rodzaju Leopoldia jako L. comosa^[3].

Kilka gatunków zostało rozprzestrzenionych na świecie jako rośliny ozdobne^[5]^[7], wykorzystywane także jako aromatyczne^[7]. Popularne w uprawie są zwłaszcza: szafirek armeński M. armeniacum, szafirek drobnokwiatowy M. botryoides, szafirek groniasty M. neglectum, szafirek miękkolistny i Muscari racemosum^[7]. Szafirki splecione z przęślą znaleziono splecione w wieńce zakładane na głowy zmarłym przez neandertalczyków^[7].

Morfologia

Pokrój: Bylina z organem zimującym w postaci podziemnej, owalnej cebuli z brązową tuniką, bez cebulek przybyszowych^[5].
Liście: Tylko odziomkowe w liczbie 2–7 o blaszce równowąskiej, czasem bruzdowanej, nagiej, zwykle mięsistej^[5].
Kwiaty: Zebrane w kwiatostan groniasty na szczycie głąbika, wielo- i gęstokwiatowy, rozciągający się zwykle podczas owocowania, z przysadkami. Bliżej wierzchołka kwiaty mniejsze, płonne i często odmiennie zabarwione. Kwiaty pachnące. Okwiat rurkowaty lub dzbankowaty, listków okwiatu 6, zrośniętych, tylko na szczycie wolnych i tu odgiętych. Miodniki na wewnętrznej części listków okwiatu. Pręcików 6 w dwóch okółkach, dłuższe od okwiatu, pylniki ciemnoniebieskie, kuliste. Zalążnia górna, zielona z 3 komorami. Słupek pojedynczy, zakończony trójdzielnym znamieniem^[5].
Owoce: Tępo trójkanciaste torebki zawierające 6 kulistych, czarnych nasion^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

W systemie APG IV z 2016 rodzaj z podrodziny Scilloideae Burnett (plemię Hyacintheae podplemię Hyacinthinae^[8]) z rodziny szparagowatych w obrębie szparagowców. W poprzedniej wersji systemu (APG II z 2003) zaliczany wraz z obecną podrodziną Scilloideae do rodziny hiacyntowatych^[2].

Niektóre zaliczane tu tradycyjnie gatunki wyodrębnione zostały do innych rodzajów: Pseudomuscari Garbari & Greuter, Leopoldia Parl. i bellewalia Bellevalia.

Wykaz gatunków^[3]^[9]

Muscari adilii M.B.Güner & H.Duman
Muscari albiflorum (Täckh. & Boulos) Hosni
Muscari alpanicum Schchian
Muscari anatolicum Cowley & Özhatay
Muscari armeniacum H.J.Veitch – szafirek armeński
Muscari artvinense Demirci & E.Kaya
Muscari atillae Yildirim
Muscari atlanticum Boiss. & Reut.
Muscari aucheri (Boiss.) Baker – szafirek Auchera
Muscari babachii Eker & Koyuncu
Muscari baeticum Blanca, Ruíz Rejón & Suár.-Sant.
Muscari botryoides (L.) Mill. – szafirek drobnokwiatowy
Muscari bourgaei Baker
Muscari cazorlanum C.Soriano, Rivas Ponce, R.Lozano & Ruíz Rejón
Muscari commutatum Guss.
Muscari discolor Boiss. & Hausskn.
Muscari dolichanthum Woronow & Tron
Muscari elmasii Yildirim
Muscari erdalii Özhatay & Demirci
Muscari fatmacereniae Eker
Muscari fertile Ravenna
Muscari filiforme Ravenna
Muscari haradjianii Briq. ex Rech.f.
Muscari heldreichii Boiss.
Muscari hermonense Ravenna
Muscari hierosolymitanum Ravenna
Muscari kerkis Karlén
Muscari kurdicum Maroofi
Muscari latifolium J.Kirk – szafirek szerokolistny
Muscari lazulinum Ravenna
Muscari longistylum (Täckh. & Boulos) Hosni
Muscari macbeathianum Kit Tan – szafirek McBeatha
Muscari macrocarpum Sweet – szafirek wielkoowockowy
Muscari massayanum C.Grunert – szafirek turecki
Muscari microstomum P.H.Davis & D.C.Stuart
Muscari mirum Speta
Muscari neglectum Guss. ex Ten. – szafirek groniasty
Muscari olivetorum Blanca, Ruíz Rejón & Suár.-Sant.
Muscari pamiryigidii Eker
Muscari parviflorum Desf.
Muscari pulchellum Heldr. & Sart. ex Boiss.
Muscari racemosum Mill.
Muscari sabihapinariae Eroglu, Pinar & Fidan
Muscari salah-eidii (Täckh. & Boulos) Hosni
Muscari sandrasicum Karlén
Muscari savranii Uysal & Dogu
Muscari serpentinicum Yildirim, Altioglu & Pirhan
Muscari sivrihisardaghlare nse Yild. & B.Selvi
Muscari stenanthum Freyn
Muscari tauricum Demirci, Özhatay & E.Kaya
Muscari tavoricum Ravenna
Muscari turcicum Uysal, Ertugrul & Dural
Muscari tuzgoluense Yild.
Muscari vuralii Bagci & Dogu

Uprawa

Cebule szafirków wykopuje się w czerwcu i lipcu. Można je przechowywać w suchym piasku w temperaturze około 20 °C lub od razu wysadzić w miejsce docelowe we wrześniu lub październiku. Cebule umieszcza się w ziemi na głębokości ok. 6–8 cm w rozstawie ok. 8–10 cm ponieważ roślina szybko się rozrasta. Szafirki nie potrzebują częstego przesadzania. Regularnie nawożone mogą rosnąć w jednym miejscu nawet kilka lat^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Muscari Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-04].
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gerald B. Straley, Frederick H. Utech: Muscari. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-10-13]. (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 118, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 607, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Genus: Muscari. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-14]. (ang.).
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 126-127. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ Szafirek. wymarzonyogrod.pl. [dostęp 2013-03-04]. (pol.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-13] (ang.).

[powo-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Muscari Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-04].

[A-4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-06].

[america-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Gerald B. Straley, Frederick H. Utech: Muscari. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-10-13]. (ang.).

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 118, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 607, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[grin-8] Genus: Muscari. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2010-10-14]. (ang.).

[gawrys-9] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 126-127. ISBN 978-83-925110-5-2.

[10] Szafirek. wymarzonyogrod.pl. [dostęp 2013-03-04]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]