Raijin
Raijin (jap. 雷神; także: Ikazuchi-no-kami) – bóg gromów, piorunów, występujący w shintō, japońskich wierzeniach ludowych i buddyzmie[1][2][a].
Nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Raijin jest znany także jako Kaminari-sama[b] (jap. 雷様 Szanowny Grom), Raiden-sama (jap. 雷電様 Szanowny Grom-Błyskawica), Narukami (jap. 鳴神), Raikō (jap. 雷公).
W dawnych czasach grzmot i błyskawica były uważane za atmosferyczne przejawy gwałtownego zachowania bóstwa (kami) gromów, a błyskawica (inazuma lub inabikari)[1] uderzająca w ziemię była interpretowana jako tymczasowa manifestacja kami, ale także jako powodująca wzmożenie wzrostu ryżu na polach. Słowo kaminari można rozumieć jako „brzmiący” (nari) „bóg” (kami)[3].
Wygląd
[edytuj | edytuj kod]Raijin jest przedstawiany przeważnie w postaci demona (oni), ubranego jedynie w fundoshi (tradycyjna japońska bielizna męska) z tygrysiej skóry, otoczonego pierścieniem połączonych bębnów (taiko) i trzymającego w rękach pałeczki (bachi) do uderzania w nie[4]. Tak też został pokazany w kompozycji malarskiej pt.: Fūjin-Raijin-Zu na parawanie (byōbu) autorstwa Sōtatsu. W późniejszym czasie powstały repliki tego dzieła m.in. w wykonaniu Kōrina Ogaty[5][c].
Wedle japońskich wierzeń bramy do świata oni znajdowały się na północnym wschodzie. Kierunek ten nazywany był ushitora (jap. 艮) i dzielił się na dwa kierunki pośrednie: ushi (jap. 丑 wół) i tora (jap. 寅 tygrys). Gdy gromy spadają z nieba, wraz z nimi na Ziemię schodzą raijū – bestie towarzyszące piorunom. Raijin bywa humorystycznie przedstawiany na obrazach, gdzie zlatuje na chmurze na ziemię tylko po to, by uderzyć w taiko i znów wzbić się w przestworza.
Folklor
[edytuj | edytuj kod]Według podań, dworzanin, poeta i kaligraf żyjący w okresie Heian, Michizane Sugawara (845–903), po śmierci został deifikowany pod imieniem Tenman lub Tenjin[6][d], który często jest utożsamiany z Raijinem. W folklorze, ze względu na strach przed nim, nazywany jest honoryfikatywnie Kaminari-sama (jap. 雷様 Czcigodny Grom, Szanowny Grom). Mówi się, że „gdy Godny Szacunku Grom opada na ziemię zabiera ludziom pępki”. W Japonii, gdy dzieci chodzą latem z odkrytymi brzuchami, dorośli zwykli mówić: „Pan Grom przyjdzie i zabierze twój pępek” (jap. 雷様がへそを取りに来るよ Kaminari-sama ga heso wo tori ni kuru yo). Oznacza to: „Noś ubranie tak, aby zakryć brzuch”. Latem jest gorąco i wilgotno, ale temperatura szybko spada, gdy pojawia się burza z piorunami. Tak rodzice pilnują, aby dzieci nie eksponowały swojego ciała na zimno i nie zaziębiały się.
Aby uchronić się od Pana Groma, należy skryć się pod moskitierą lub wykrzykiwać słowo: „kuwabara-kuwabara” (jap. 桑原桑原 dosł. „pole morwowe-pole morwowe”; w znaczeniu pol.: „odpukać w niemalowane drewno”)[1] – według podań po śmierci Michizane, gdy zmienił się w Czcigodnego Groma, mógł zniszczyć całą stolicę kraju, lecz zamiast tego pioruny uderzyły w pola morwowe w jego posiadłości.
Występuje w parze z bóstwem wiatru o imieniu Fūjin, który na barkach niesie worek wiatru[4][7].
Wybrane chramy związane z kultem Raijina
[edytuj | edytuj kod]- W Kamigamo-jinja – w Kioto, Raijin występuje pod imieniem Kamo-wake-ikazuchi-kami (jap. 賀茂別雷神)
- W Dazaifu Tenman-gū – w Dazaifu (prefektura Fukuoka), znajduje się grób Michizane Sugawary, czczony jako Tenjin (火雷天神 - Karai Tenjin)
- W Shiogama-jinja – w Shiogami, (prefektura Miyagi): Takemikazuchi-no-kami (jap. 建御雷神)
- W Raiden-jinja – liczne chramy rozrzucone po kraju, głównie w regionie Kantō: Ho-no-Ikazuchi-kami (jap. 火雷神), Ō-ikazuchi-kami (jap. 大雷神), Wake-ikazuchi-kami (jap. 別雷神)
Raijin w źródłach historycznych i literaturze
[edytuj | edytuj kod]- Kojiki: Takemikazuchi (jap. 建御雷神) i inne.
- Kigo: Raijin występuje pod imionami Ikazuchi (jap. 雷), Hatatagami (jap. はたたがみ), Raimei (jap. 雷鳴). Oznacza późne lato.
- Nō: główny bohater sztuki Raiden (jap. 雷電).
- Kabuki: Narukami (jap. 鳴神) w Narukami Fudō Kitayama Zakura (jap. 雷神不動北山桜).
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Po wejściu buddyzmu do Japonii w połowie VI wieku pojawiła się tendencja do jego łączenia z shintō (shinbutsu-shūgō lub shinbutsu-konkō – synkretyzm shintō-buddyjski). Zjawisko to, przyjmując różną postać i charakter w ciągu setek lat, jest obecne do chwili obecnej, np.: małżeństwa są zawierane w obrzędzie shintō, a pogrzeby są organizowane według zasad buddyjskich.
- ↑ Poprzez dodanie przyrostka honoryfikatywnego -sama (様) do nazwisk, imion, nazw zawodów itp. tworzy się formę wyrażającą uprzejmość, szacunek, poważanie.
- ↑ Sōtatsu Tawaraya, Kōrin Ogata, a także Kōetsu Hon’ami byli prekursorami szkoły malarskiej Rinpa.
- ↑ Pierwotnie słowo tenjin oznaczało „bóstwa niebiańskie”, ale z biegiem czasu zaczęło się odnosić wyłącznie do osoby dworzanina-naukowca, Michizane Sugawary, deifikowanego po śmierci.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Kenkyusha's New Japanese-English. Tokyo: Kenkyusha Limited, 1991, s. 274, 524, 537, 538, 999, 1352, 1544. ISBN 4-7674-2015-6.
- ↑ 新明解国語辞典. Tokyo: Sanseido Co., Ltd., 2018, s. 767, 1572. ISBN 978-4-385-13107-8.
- ↑ Raijin. Kokugakuin University, 2006. [dostęp 2020-02-14]. (ang.).
- ↑ a b 広辞苑. Tokyo: Iwanami Shoten, 1980, s. 1915, 2296.
- ↑ Wind God and Thunder God Screens. Kyoto National Museum. [dostęp 2020-02-12]. (ang.).
- ↑ Basic Terms of Shinto. Tokyo: Kokugakuin University, 1985, s. 67.
- ↑ Rossella Menegazzo: Japonia. Arkady, 2008, s. 57. ISBN 978-83-213-4578-9.