Wełnianeczka alpejska

Wełnianeczka alpejska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	wełnianeczka
Gatunek	wełnianeczka alpejska
	Nazwa systematyczna
	Trichophorum alpinum (L.) Pers.; Syn. Pl. 1: 70 1805
Synonimy
	Eriophorum alpinum L.; Baeothryon alpinum (L.) T. V. Egorova; Scirpus alpinus (L.) Herm.; S. hudsonianus (Michx.) Fernald; S. trichophorum Asch. & Graebn.;
	Eriophorum alpinum L.; Baeothryon alpinum (L.) T. V. Egorova; Scirpus alpinus (L.) Herm.; S. hudsonianus (Michx.) Fernald; S. trichophorum Asch. & Graebn.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wełnianeczka alpejska^[5] (Trichophorum alpinum (L.) Pers.^[a]) – gatunek rośliny z rodziny ciborowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek subarktyczno-subalpejski. Występuje w umiarkowanej strefie w Europie, Ameryce Północnej i Azji. W Polsce występuje głównie w północno-wschodniej części kraju. Poza tym rejonem występuje tylko na pojedynczych stanowiskach na Pomorzu Zachodnim, Równinie Opolskiej, w Sudetach (tylko w Górach Izerskich, Karkonoszach i Górach Kamiennych) oraz w Tatrach Wysokich. W Tatrach podany został z 4 stanowisk: Miedziane, nad Wielkim Stawem Polskim, Stawem Litworowym Gąsienicowym i Morskim Okiem^[6].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna, kępowo-rozłogowa, tworząca darnie^[7].
Łodyga: Liczne, cienkie, trójkątne, sztywne, u góry szorstkie, wysokości 8–30 cm. Wyrastają z łożącego się kłącza^[6].
Liście: Równowąskie, dwukrotnie krótsze od łodygi. Blaszka liściowa rynienkowata, wyrasta z otwartej pochwy liściowej. Najwyższy liść ma długość wraz z pochwą 1–3 cm. Dolne liście żółtobrunatne, górne zielonkawe^[6].
Kwiaty: Obupłciowe, w postaci jajowatych, pojedynczych kłosów długich na 3–5 mm, wyrastających w kątach przysadek na szczycie łodygi. Okwiat w postaci gładkich, wełnistych szczecinek, w czasie owocowania wydłużających się do 25 mm. Przysadki brunatne, jajowate, ostro zakończone. Pręciki trzy, słupek jeden z trzema znamionami^[7].
Owoce: Odwrotnie jajowata, błyszcząca niełupka o długości do 2 mm. Posiada krótki dzióbek^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Kwitnie w maju i czerwcu^[8]. Występuje głównie na torfowiskach niskich oraz przejściowych, a także źródliskach^[6]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Scheuchzerio-Caricetea nigrae^[9]. Somatyczna liczba chromosomów 2n = 58^[8].

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową^[10]. W latach 2004–2014 podlegała ochronie ścisłej^[11]. Według klasyfikacji IUCN (Polska czerwona księga roślin) (2001) gatunek zagrożony wymarciem (kategoria EN), w roku 2014 z kategorią VU (narażony)^[12]. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)^[13]. W Tatrach jest zagrożony. Stanowisko nad Morskim Okiem już wyginęło, trzy pozostałe są zagrożone rozdeptaniem przez turystów, gdyż znajdują się blisko szlaku, ponadto przy Stawie Litworowym dodatkowym zagrożeniem jest silnie rozrastająca się turzyca dzióbkowata^[6].

Uwagi

↑ W „Vascular plants of Poland” (2020) gatunek występuje pod nazwą Baeothryon alpinum. Nazwa rodzajowa Baeothryon użyta została pierwotnie do określenia sekcji w rodzaju ponikło Eleocharis w związku z czym utworzone z nią nazwy gatunkowe uznawane są zgodnie z kodeksem nomenklatury botanicznej za synonimy. Zobacz wełnianeczka.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-21].
↑ Trichophorum alpinum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007. ISBN 978-83-7073-248-6.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764)
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[nazwa-6] W „Vascular plants of Poland” (2020) gatunek występuje pod nazwą Baeothryon alpinum. Nazwa rodzajowa Baeothryon użyta została pierwotnie do określenia sekcji w rodzaju ponikło Eleocharis w związku z czym utworzone z nią nazwy gatunkowe uznawane są zgodnie z kodeksem nomenklatury botanicznej za synonimy. Zobacz wełnianeczka.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-14] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-21].

[iucn-4] Trichophorum alpinum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[K-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[klosowski-8] Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007. ISBN 978-83-7073-248-6.

[rutkowski-9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[matuszkiewicz-10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[rozp2014-11] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[rozp2004-12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764)

[13] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[14] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]