Weddelka arktyczna
| Leptonychotes weddellii[1] | |||||
| (Lesson, 1826) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Parvordo | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
weddelka arktyczna | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11] | |||||
| Zasięg występowania | |||||
Weddelka arktyczna[12][13], foka Weddella[14][15][16] (Leptonychotes weddellii) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny fokowatych (Phocidae). Żyje w morzach Antarktyki i na południowych wyspach subpolarnych. Osobniki migrujące docierają niekiedy do wód otaczających Australię, Nową Zelandię, czy też Amerykę Południową. Spotykana dosyć często, w 1984 roku oszacowano liczebność tego gatunku na 800 tysięcy osobników.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego w 1826 roku francuski przyrodnik René Lesson nadając mu nazwę Otaria weddellii[5]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Lesson wskazał wybrzeża Orkadów Południowych[5][17]. Jedyny przedstawiciel rodzaju wedelka[12] (Leptonychotes) który nazwał w 1874 roku amerykański teriolog Theodore Nicholas Gill[2].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[18].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Leptonyx: gr. λεπτος leptos „delikatny”; ονυξ onux, ονυχος onukhos „pazur”[19].
- Leptonychotes: gr. λεπτος leptos „delikatny”; ονυξ onux, ονυχος onukhos „pazur”[19].
- Poecilophoca: gr. ποικιλος poikilos „barwny, srokaty”; rodzaj Phoca Linnaeus, 1758 (foka)[20].
- weddellii: James Weddell (1787–1834), angielski żeglarz który dowodził wyprawą która odkryła Orkady Południowe[21].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Weddelka arktyczna występuje w wodach okołobiegunowych na Oceanie Południowym[18]. Czasami odbywają dalekie wędrówki po Australię, Nową Zelandię i Amerykę Południową, jednak nie robią tego regularnie[17].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała samic 300–330 cm, samców 280–290 cm; masa ciała około 400–600 kg[22]. Noworodki osiągają długość około 120 cm i ciężar około 25–30 kg[22]. Samce mają grubszą szyję oraz szerszą głowę i pysk od samic[23]. Foki Weddella mają czarne barki i głowę, a także ciemnożółty lub brunatny grzbiet. Jego boki są jaśniejsze i pokryte podłużnymi ciemnymi plamami. W ciągu roku ubarwienie futra zmienia się, tuż po linieniu jest najciemniejsze, zaś z biegiem czasu jaśnieje. Młode po urodzeniu są jasnoszare, ale już po 3–4 tygodniach linieją i zmieniają ubarwienie[14]. Wzór zębowy: I C P M = 36[24].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Weddelki arktyczne preferują siedliska w strefie szybkiego płynięcia lodu niż na lodzie dryfującym[25]. Takie położenie terytorium pozwala na korzystanie z wodnych dóbr pokarmowych przez cały rok oraz na ochronę młodych przed atakiem ze strony orek i lampartów morskich[26]. Samce bronią swoich terytoriów, zakładanych w pobliżu otworów oddechowych w lodzie[27].
Odżywianie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten odżywia się głównie rybami. W jego diecie znajduje się m.in. ryba Pleurogramma antarcticum. Foki te najczęściej nurkują na głębokość 200–400 m, gdyż na niej głównie występują P. antarcticum. Potrafią spędzić nawet kilkadziesiąt minut na głębokości dochodzącej do 500 m[14]. Drugim ważnym składnikiem ich diety są głowonogi[26]. Aktywne dorosłe osobniki spożywają 50 kg pożywienia dziennie, wypoczywającym wystarcza 10 kg[28].
Rozród
[edytuj | edytuj kod]Osobniki tego gatunku zwykle żyją pojedynczo, w grupy zbierają się tylko w czasie rozrodu[14]. Samice osiągają dojrzałość płciową po trzecim roku życia, samce zaś między 4 a 6 rokiem[27]. Zapłodnienie odbywa się tuż przed usamodzielnieniem się młodych (przełom listopada i grudnia). Ciąża trwa 9–10 miesięcy[14]. Narodziny przypadają na okres od września do listopada[26]. Poród trwa do kilku minut. Młode foki Weddella zaczynają pływać po około 2 tygodniach. Potrafią wtedy wstrzymać oddech na 5 minut i zanurkować do głębokości nawet 100 m[28]. Samice opiekują się młodymi przez 6–7 tygodni[29], opuszczają je, gdy są one zdolne do samodzielnego polowania oraz posiadają odpowiednio grubą warstwę izolacyjną, aby przetrwać w niskiej temperaturze[30].
Średnia długość życia tego gatunku wynosi 17 lat[31].
Znaczenie w ochronie środowiska i gospodarce
[edytuj | edytuj kod]Jest to gatunek najmniejszej troski[26]. Dane wskazują, że jego populacja jest względnie stabilna. Lekkie wahania obserwuje się na przełomie lipca i sierpnia. Zmienność ta jest prawdopodobnie spowodowana imigracją zwierząt urodzonych poza obszarem badań[31]. W 1984 roku oszacowano liczebność tego gatunku na 800 tysięcy osobników[26]. Foki Weddella są chronione na mocy Konwencji o ochronie fok antarktycznych oraz Konwencji o zachowaniu żywych zasobów morskich Antarktyki[32].
W latach 70. i 80. mieszkańcy stacji w McMurdo polowali na te foki, aby używać ich jako pokarm dla psów podczas zimy. Obecnie nie obserwuje się intensywnych polowań na ten gatunek[32].
Aktualne kierunki badań
[edytuj | edytuj kod]Badania nad opisywanym gatunkiem dotyczą głównie wyjaśnienia jakie fizjologiczne i behawioralne przystosowania organizmu wpływają na możliwość nurkowania przez długi czas na dużych głębokościach[33].
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)[11].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Leptonychotes weddellii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 11, s. 70, 1874. (ang.).
- ↑ J.E. Gray. Descriptions of some new or little known Mammàlia, principally in the British Museum Collection. „The Magazine of natural history”. New series. 1, s. 582, 1837. (ang.).
- ↑ a b W.H. Flower & R. Lydekker: An introduction to the study of mammals living and extinct. London: A. and C. Black, 1891, s. 605. (ang.).
- ↑ a b c R.-P. Lesson. Sur le phoque léopard de mer (Sea Leopard) des Orcades australes. „Bulletin des Sciences Naturelles et de Géologie”. 7, s. 437, 1826. (fr.).
- ↑ R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 200. (ang.).
- ↑ Ch.H. Smith: The Leopard seal. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 22: Mammalia. Amphibious carnivora. Edinburgh: W. H. Lizars, 1839, s. 183, ryc. 12. (ang.).
- ↑ J.A. Wagner: Zehnte Ordnung. Pinnipedia. Ruderfüsser. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 7: Die Ruderfüsser und Fischzitzthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1846, s. 38. (niem.).
- ↑ H.N. Moseley: Notes by a naturalist on the „Challenger”, being an account of various observations made during the voyage of H.M.S. „Challenger” around the world, in the years 1872-1876, under the commands of Capt. Sir G. S. Nares and Capt. F. T. Thomson. Wyd. London. Macmillan and co, 1879, s. 200. (ang.).
- ↑ J.A. Allen: History of North American Pinnipeds. A Monograph of the Walruses, Sea-Lions, Sea-Bears and Seals of North America. Washington: Government Printing Office, 1880, s. 467. (ang.).
- ↑ a b L. Hückstädt, Leptonychotes weddellii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-15] (ang.).
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Zoologia. Ssaki. Red. naukowy: Czesław Błaszak. T. 3, cz. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, s. 419, 423, 425. ISBN 978-83-01-21451-7.
- ↑ a b c d e K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 82, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Małgorzata Korczak-Abshire, Katarzyna J. Chwedorzewska. Zmiany w populacjach ptaków i ssaków płetwonogich Antarktyki Zachodniej. „Kosmos - Problemy nauk biologicznych”. 62 (3), s. 393-400, 2013. ISSN 0023-4249. (pol.).
- ↑ S. Rakusa-Suszczewski. Konwencja o zachowaniu żywych zasobów morskich antarktyki (CCAMLR).. „Kosmos”. 69, s. 381–384, 2020. DOI: 10.36921/kos.2020_2683.
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Leptonychotes weddellii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-15].
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 444. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 372.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 554.
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 441. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ a b B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 173–174. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ Curtis C., Karl S. A., Stewart B. S., 2007. Sexing Pinnipeds with ZFX and ZFY Loci. Journal of Heredity 98(3): 280–285.
- ↑ I. Stirling. Leptonychotes weddellii. „Mammalian Species”. 6, s. 1-5, 1971. (ang.).
- ↑ Curtis C., Karl S. A., Stewart B. S., 2009. Pleistocene population expansions of Antarctic seals. Molecular Ecology 18(10): 2112–2121.
- ↑ a b c d e Katarzyna Salwicka. Płetwonogie Antarktyki - polski wkład w poznanie ich ekologii. „Kosmos - Problemy nauk biologicznych”. 47 (4), s. 557-567, 1998. ISSN 0023-4249. (pol.).
- ↑ a b Hammill M.O., 2008. Earless Seals (Phocidae). In: Perrin W.F., Würsig B., Thewissen J.G.M. (eds). Encyclopedia of Marine Mammals Second Edition. Elsevier. Galveston, San Diego, Rootstown: 343-347.
- ↑ a b Kim Westerskov: Seals of the blizzard: the Weddell seals of Antarctica. Norwood: Omnibus Books, 1997, s. 42. ISBN 978-1-86291-221-2.
- ↑ Crocker D.E., Costa D.P., 2008. Pinniped Philosophy. In: Perrin W.F., Würsig B., Thewissen J.G.M. (eds). Encyclopedia of Marine Mammals Second Edition. Elsevier. Galveston, San Diego, Rootstown: 874.
- ↑ Fyler C. A., Reeder T. W., Berta A., Antonelis G., Aguilar A., Androukaki E., 2005. Historical biogeography and phylogeny of monachine seals (Pinnipedia: Phocidae) based on mitochondrial and nuclear DNA data. Journal of Biogeography 32(7): 1267–1279.
- ↑ a b Cameron M. F., Siniff D.F., 2004. Age-specific survival, abundance, and immigration rates of a Weddell seal (Leptonychotes weddellii) population in McMurdo Sound, Antarctica. Canadian Journal of Zoology 82(4): 601–615.
- ↑ a b Odell D.K., 2008. Sirenian History. In: In: Perrin W.F., Würsig B., Thewissen J.G.M. (eds). Encyclopedia of Marine Mammals Second Edition. Elsevier. Galveston, San Diego, Rootstown: 1219.
- ↑ Davis R.W., Fuiman L.A., Madden K.M, Williams T.M., 2014. Weddell seal foraging dives: comparison of free-ranging and isolated-hole paradigms 27(1): 57-68.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).