Vjetrenica
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
Wejście do jaskini Vjetrenica (2011) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
przyrodniczy |
| Spełniane kryterium |
X |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2024 |
Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny | |
Vjetrenica – największa jaskinia w Bośni i Hercegowinie.
Jaskinia znajduje się ok. 80 km na południowy wschód od Mostaru, na zachodnim krańcu Popovego polja[1], koło wsi Zavala[2].
Jaskinia została zbadana i opisana na odcinku o długości 6,1 km, jej najdłuższy kanał wynosi 2,47 km[2], a trasa udostępniona dla zwiedzających 600 m[1]. Temperatura powietrza w głównym korytarzu utrzymuje się w przedziale pomiędzy 11 a 15 °C, a temperatura wody trochę powyżej 11 °C[3]. W jaskini znajduje się kilka podziemnych rzek (stałych i okresowych) oraz liczne jeziora. Największe jezioro (Veliko jezero) ma długość 180 m[4]. Jaskinia obfituje w formy krasowe[2].
Nazwa Vjetrenica nawiązuje do wiatru wiejącego z wnętrza jaskini, którego prędkość w okresie letnim dochodzi do 3 m/s (vjetar, pol. wiatr)[3]. Wiatr ustaje po ulewnych deszczach, kiedy woda w jednym z podziemnych jezior wzbiera i zalewa syfony[3]. Kierunek wiatru w okresie zimowym nie jest do końca poznany[3]. Silne prądy powietrzne wyzwalają dźwięki podobne do dźwięków kobzy[5]. Wedle lokalnych wierzeń jaskinie miały zamieszkiwać wróżki, a dźwięki wydobywające się z jej wnętrza miały być kołysankami nuconymi małym wróżkom[5]. Dźwięki te interpretowano również do przepowiadania przyszłości[5].
Jaskinia jest jedną z dwóch na świecie (obok jaskini Postojna w Słowenii), gdzie żyje prawie 100 gatunków zwierząt jaskiniowych i jedną z sześciu, gdzie liczba gatunków troglobiontów i stygobiontów przekracza 40[6]. Nowe gatunki są ciągle odkrywane[7]. Znaleziono tu również osiem skamieniałych szczątków zwierzęcych, m.in. niedźwiedzia jaskiniowego i leoparda (Panthera pardus)[2].
W 1950 roku Vjetrenica została uznana za pomnik przyrody, w 1964 roku jaskinię udostępniono zwiedzającym, a w 1981 roku utworzono tu rezerwat geomorfologiczny[1]. W 2004 roku Vjetrenica została zgłoszona do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2][5]. Jaskinię wpisano na tę listę w 2024 roku podczas odbywającej się w New Delhi 46. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Beata Skrzypek: Bośnia i Hercegowina. Przewodnik. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, s. 120–121. ISBN 978-83-62460-14-4. [dostęp 2014-06-29]. (pol.).
- ↑ a b c d e UNESCO: Vjetrenica cave. [dostęp 2014-06-30]. (ang.).
- ↑ a b c d John Gunn: Encyclopedia of Caves and Karst Science. Taylor & Francis, 2004, s. 1621. ISBN 978-1-57958-399-6. [dostęp 2014-06-29]. (ang.).
- ↑ William B. White, David C. Culver: Encyclopedia of Caves. Academic Press, 2011, s. 860. ISBN 978-0-12-383833-9. [dostęp 2014-06-29]. (ang.).
- ↑ a b c d William B. White, David C. Culver: Encyclopedia of Caves. Academic Press, 2011, s. 862. ISBN 978-0-12-383833-9. [dostęp 2014-06-29]. (ang.).
- ↑ David C. Culver, Tanja Pipan: The Biology of Caves and Other Subterranean Habitats. Oxford University Press, 2009, s. 169. ISBN 978-0-19-155144-4. [dostęp 2014-06-29]. (ang.).
- ↑ Jonathan B. Martin, William Blaine White: Frontiers of Karst Research: Proceedings and Recommendations of the Workshop Held May 3 Through 5, 2007, San Antonio, Texas, USA. Karst Waters Institute, 2008, s. 55. ISBN 978-0-9789976-2-5. [dostęp 2014-06-29]. (ang.).
- ↑ Vjetrenica Cave, Ravno [online], whc.unesco.org [dostęp 2024-07-26].
| Kulturowe |
|
|---|---|
| Przyrodnicze |