Εδώ έχουμε μια φανέρωση της κοινωνικής και ψυχικής πραγματικότητας του ανθρώπου της εποχής μας.

  Κάποιοι βλέπουν το παρακάτω κηδειόσημο, το οποίο έχει γίνει «viral» τις τελευταίες ώρες στα social media και γελούν. Το μάτι πέφτει επάνω στη ροζ οβάλ επισήμανση, το μυαλό πάει αυθόρμητα στην υπερβολή, στο ανέκδοτο, στο «τι άλλο θα δούμε». 

Αν όμως αφήσουμε για λίγο στην άκρη την ειρωνεία, αρχίζει να ξεδιπλώνεται μπροστά μας κάτι πολύ πιο βαθύ: Εδώ έχουμε μια φανέρωση της κοινωνικής και ψυχικής πραγματικότητας του ανθρώπου της εποχής μας. Μια γραμμή με ονόματα σκύλων, τυπωμένη δίπλα στην κόρη, στον σύζυγο, στ' αδέλφια, γίνεται αφορμή να δούμε πώς αλλάζει η έννοια της οικογένειας, της σχέσης, του πένθους, τελικά της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης.

  Σε μια κοινωνία όπου η μοναξιά των ηλικιωμένων γιγαντώνεται, όπου τα παιδιά συχνά ζουν μακριά, όπου οι γάμοι λυγίζουν και τα δίκτυα συγγένειας εξασθενούν, τα κατοικίδια μπαίνουν σιγά σιγά στη θέση των σταθερών συντρόφων της καθημερινότητας. Ο σκύλος δεν είναι πια μόνο «ζώο» ή «κατοικίδιο», είναι «οικείος». Μπαίνει στο πρόγραμμα της μέρας, στην οικογενειακή φωτογραφία και τελικά στο κηδειόσημο. Αυτό που βλέπουμε τυπωμένο είναι η θεσμοποίηση μιας βαθιά ανθρώπινης ανάγκης: Όταν δεν βρίσκουμε ανθρώπους να σταθούν δίπλα μας, επενδύουμε την καρδιά μας σε πλάσματα που μπορούν να προσφέρουν παρουσία χωρίς προϋποθέσεις, αγάπη χωρίς κριτική, συντροφικότητα χωρίς τραύμα.

  Κι όσοι ζούμε στις «μετανεωτερικές» πόλεις, αυτό το βιώνουμε, γι' αυτό και το αναγνωρίζουμε εύκολα. Όσο αποδυναμώνονται οι παραδοσιακοί δεσμοί, τόσο ενισχύεται η ανάγκη να δημιουργούμε νέες μορφές μικρο-κοινότητας: Ο άνθρωπος με τα ζώα του, ο άνθρωπος με τις οθόνες του, ο άνθρωπος με τις διαδικτυακές του κοινότητες. Το κηδειόσημο, καταγράφει σιωπηλά τη μετατόπιση της οικογένειας από βιολογικό σχήμα σε συναισθηματική κατασκευή. Μέσα σ' αυτή τη νέα πραγματικότητα, τα ζώα χωρούν άνετα. Γιατί προβάλλουμε πάνω τους την παιδική μας ανάγκη για αποδοχή χωρίς όρους. Ο σκύλος δεν προδίδει, δεν απορρίπτει, δεν κρίνει. Είν' εκεί. Και πολλές φορές γίνεται ο μόνος σταθερός συνοδοιπόρος.
Πρόσφατα, στην ενορία, συνάντησα μια τέτοια περίπτωση. Διαπίστωσα πως η απώλεια ενός κατοικίδιου μπορεί να βιωθεί με ένταση αντίστοιχη της απώλειας ανθρώπινου προσώπου. Γι' αυτό και δεν χαρακτηρίζω «γραφικό» το γεγονός πως κάποιος βάζει στο κηδειόσημο τα σκυλιά ως «πενθούντες». Διότι αντιλαμβάνομαι την προσπάθεια να φανερωθεί ότι ο νεκρός δεν ήταν μόνος. Ότι υπήρξε μια μικρή κοινότητα αγάπης γύρω του, ακόμη κι αν αυτή αποτελούνταν από ζώα. Και συχνά, πίσω απ' αυτό υπάρχει μια ιστορία ζωής με ρήξεις, αποστάσεις, ανθρώπινα τραύματα. Το ζώο δεν εξισώνεται με ανθρώπινο πρόσωπο. Αλλά δεν μπορούμε ν' αγνοήσουμε ότι η σχέση αυτή γέννησε παρηγοριά σε εποχές μεγάλης εσωτερικής ξηρασίας.

  Κι εδώ αρχίζουν οι θεολογικές πτυχές: Η Ορθόδοξη παράδοση σέβεται βαθιά τα ζώα. Τα θεωρεί μέρος της δημιουργίας Του Θεού, πλάσματα ζωντανά, ικανά να χαρούν και να πονέσουν. Η Αγία Γραφή μας θυμίζει ότι ο Θεός φροντίζει τα «πετεινά του ουρανού» και ότι είναι «οικτίρμων επί πάντα τα έργα Αυτού». Οι Πατέρες μιλούν με τρυφερότητα για την ειρηνική σχέση του ανθρώπου με τα ζώα, ως καρπό καθαρής καρδιάς. Ταυτόχρονα όμως, η πίστη μας είναι απολύτως σαφής για την ιδιαιτερότητα του ανθρώπινου προσώπου: Ο άνθρωπος είναι εικόνα Θεού, προορισμένος για κοινωνία μαζί Του. Η ψυχή του είναι αθάνατη. Τα ζώα δεν έχουν αυτή την πνευματική κλήση, δεν μετέχουν των μυστηρίων, δεν καλούνται σε θέωση.

  Γι' αυτό και βλέπουμε σήμερα μια λεπτή αλλά ουσιαστική θόλωση των ορίων. Όχι επειδή οι άνθρωποι θέλουν να ταυτίσουν τον άνθρωπο με το ζώο αλλά επειδή η εποχή έχει χάσει τα μέτρα της. Καλείται λοιπόν η Εκκλησία να πει κάτι απλό αλλά βαθύ: «Ναι, αγάπα τα ζώα σου, φρόντισέ τα, ζήσε αρμονικά μαζί τους, πένθησε όταν τα χάσεις. Αλλά μην τους αποδίδεις αυτό που ανήκει στην ιερότητα του ανθρώπινου προσώπου». Γιατί όταν χάνεται η διάκριση, χάνεται σιγά σιγά και η αίσθηση του ιερού της ανθρώπινης ζωής. Τότε βλέπουμε ευαισθησία για τα ζώα και αδιαφορία για τους ανθρώπους. Βλέπουμε συγκλονισμό για την κακοποίηση ενός σκύλου και σιωπή για την εγκατάλειψη ενός ηλικιωμένου. Η φιλοζωία χωρίς θεολογία γίνεται συναισθηματισμός χωρίς κέντρο.

 Κι ας μην ξεχνάμε: Πίσω από κάθε υπερβολή υπάρχει πάντοτε ένας άνθρωπος που πονά. Κάποιος που ένιωσε ότι, αν δεν αναφέρει τα ζώα του ως «πενθούντες», δεν θα αποτυπώσει όλη τη μικρή, κρυφή ιστορία αγάπης που έζησε ο νεκρός. Κι αυτό δεν το ειρωνευόμαστε. Το ακούμε.

 Τελικά, αν κάτι μένει απ' όλο αυτό, είναι πως ο άνθρωπος ψάχνει κάπου να ακουμπήσει την καρδιά του. Το θέμα δεν είναι τα ζώα. Είναι η μοναξιά που απλώνεται σαν πέπλο πάνω από τις ζωές μας. Είναι η ανάγκη μας να αγαπήσουμε και ν' αγαπηθούμε. Κι εκεί, ως Εκκλησία, δεν καλούμαστε να διορθώσουμε κείμενα αλλά να πλησιάσουμε πρόσωπα. Να σταθούμε δίπλα. Ν' αγκαλιάσουμε. Να εντάξουμε.

 Για να μη φτάσει κανείς στο τέλος της ζωής του και νιώσει πως μόνο «τα σκυλάκια μας» θα έγραφε στο κηδειόσημό του. Να υπάρχει πριν από κάθε τέλος ένας άνθρωπος. Ένας αδελφός. Ένας τόπος όπου η καρδιά βρίσκει ανάπαυση και ο άνθρωπος βρίσκει τον εαυτό του.

π. Αυγουστίνος Βλάχος