Izvorni kod stranice Herta Haas

{{Infokutija biografija
|ime          = Herta Haas
|slika         = Herta Has.jpg
|širina_slike    = 
|alt           = 
|opis       = 
|ime_po_rođenju    = 
|datum_rođenja    = {{birth date|1914|3|29|df=y}}
|mjesto_rođenja   = [[Maribor|Slovenska Bistrica]], [[Austro-Ugarska]]
|datum_smrti    = {{death date and age|2010|3|5|1914|3|29|df=y}}
|mjesto_smrti   = [[Beograd]], [[Srbija]]
|tijelo_otkriveno = 
|uzrok_smrti   = 
|počivalište = [[Pobreško groblje]], [[Maribor]]
|počivalište_koordinate = <!-- {{coord|LAT|LONG|display=inline,title}} -->
|rezidencija     = 
|nacionalnost   = [[Jugoslaveni|Jugoslavenka]]
|etnicitet     = [[Jevreji u Srbiji|Jevrejka]]<ref name="jl">{{Citiranje www|naslov=Herta Haas: Žena koja Broza nije htjela ponovno primiti u svoj život|url=http://www.jutarnji.hr/herta-haas--zena-koja-broza-nije-htjela-ponovno-primiti-u-svoj-zivot/621797/|autor=Pero Zlatar|autorlink=|prezime=|ime=|koautori=|urednik=|izdavač=Jutarnji list|format=|rad=|stranice=|dan=|mjesec=|godina=9. 3. 2010|preuzeto=23. 4. 2014|arhivurl=http://archive.isSp5Cl|arhivdatum=23. 4. 2014|citat=''Herta je bila jedno od dvoje djece nadasve uspješnoga odvjetnika. Roditelji joj bijahu Židovi njemačkoga podrijetla.''}}</ref><ref name="objektiv">{{sl icon}} {{Citiranje www|naslov=Herta Haas, gospa iz jekla in porcelana|url=http://www.dnevnik.si/objektiv/vec-vsebin/1042543921|autor=Majda Širca|autorlink=|prezime=|ime=|koautori=|urednik=|izdavač=Objektiv|format=|rad=|stranice=|dan=|mjesec=|godina=28. 7. 2012|preuzeto=24. 4. 2014|arhivurl=|arhivdatum=|citat=''Hertina slovensko-germansko-židovska narava tovrstnih scen ne bi nikoli dovolila.''}}</ref><ref name="vl">{{Citiranje www|naslov=Sve Titove žene: Četiri puta se ženio i imao više ljubavnica|url=http://www.vecernji.hr/svijet/sve-titove-zene-cetiri-puta-se-zenio-i-imao-vise-ljubavnica-521002|autor=Branimir Bradarić|autorlink=|prezime=|ime=|koautori=|urednik=|izdavač=Večernji list|format=|rad=|stranice=|dan=|mjesec=|godina=7. 3. 2013|preuzeto=24. 4. 2014|arhivurl=|arhivdatum=|citat=''Treća njegova supruga bila je Herta Haas, bogata Slovenka židovskog porijekla, koja je za Tita, prema navodima povjesničara, bila i najznačajnija od njegovih žena.''}}</ref>
|državljanstvo   = Srbija
|ostala_imena   = 
|poznat_po     = 
|obrazovanje     = 
|alma_mater    = 
|poslodavac      = 
|zanimanje    = 
|godine_aktivnosti  = 
|mjesto_porijekla     = 
|plata        = 
|neto_vrijednost      = 
|visina        = 
|težina        = 
|titula         = 
|mandat          = 
|prethodnik   = 
|nasljednik     = 
|partija         = [[Komunistička partija Jugoslavije|SKJ]]
|suparnici     = 
|odbori        = 
|religija      = 
|supružnik        = [[Josip Broz Tito]] 
|partner       = 
|djeca      = [[Aleksandar Mišo Broz]]
|roditelji       = [[Henrik Haas]]<br />Priska (Schindler) Haas 
|rodbina     = [[Saša Broz]]<br /><small>(unuka)</small><br />
|pozivni_znak      = 
|nagrade        = 
|potpis     = 
|website       = 
|fusnote     = 
|širina_kutije     = 
}}

'''Herta Has''' ([[Maribor|Slovenska Bistrica]], [[29. 3.]] [[1914]] - [[Beograd]], [[5. 3.]] [[2010]]) je bila [[Komunistička partija Jugoslavije|jugoslavenska komunistkinja]] jevrejskog porekla, aktivistkinja međunarodnog ženskog i komunističkog pokreta i [[partizani|partizanski]] borac u drugom svetskom ratu. Široj javnosti je poznata kao druga supruga [[Josip Broz Tito|Josipa Broza Tita]].<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.rtrs.tv/vijesti/vijest/umrla-druga-titova-zena-herta-has-17567 |access-date=2018-08-30 |archivedate=2017-04-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170408114430/http://www.rtrs.tv/vijesti/vijest/umrla-druga-titova-zena-herta-has-17567 |deadurl=yes }}</ref>

Bila član [[SKOJ]]-a od 1934, a Komunističke partije Jugoslavije od [[1936]]. godine. Aktivno je radila u Ženskom pokretu u Mariboru i Omladinskoj sekciji ženskog pokreta u Zagrebu. Radila je u punktu za odlazak dobrovoljaca u Španiju, kao i na zadacima tehnike CK KPJ.

Posle rata radila je u Saveznom izvršnom veću.

== Biografija ==

Herta Haas je rođena u Slovenskoj Bistrici 29. 3. 1914 godine u [[Jevreji u Srbiji|jevrejskoj]] obitelji njemačkoga podrijetla.<ref name="jl"/> Hertin otac [[Henrik Haas]] je bio pravnik i [[Socijalizam|socijalist]], a majka [[Priska Schindler-Haas]] učiteljica. Henrik Haas je došao u [[Maribor]] [[1906]] godine, te je ondje otvorio odvjetničku kancelariju. Priska Haas je studirala i diplomirala [[1909]] na "Njemačkoj učiteljskoj akademiji" u Mariboru, te je nakon diplome dvije godine radila kao učiteljica u ruralnim školama u [[Štajerska|Štajerskoj]].<ref name="objektiv"/> Stupanjem [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]] na vlast u [[Nacistička Njemačka|Njemačkoj]], Hertin otac je postao žrtva rasističkih pogroma, te je svoja protufašistička uvjerenja prenio na Hertu.<ref name="jl"/> Herta je pristupila revolucionarnom radničkom pokretu kao studentkinja Visoke ekonomske škole u [[Zagreb]]u.

=== Komunistički pokret ===

[[1934]] Herta je postala član [[Savez komunističke omladine Jugoslavije|Savezu komunističke omladine Jugoslavije]] (SKOJ), a [[Komunistička partija Jugoslavije|Komunističke partije Jugoslavije]] (KPJ) [[1936]] godine. Bila je predana partiji. Aktivno je radila u Ženskom pokretu u Mariboru i Omladinskoj sekciji ženskog pokreta u Zagrebu. Radila je u punktu za odlazak dobrovoljaca u Španiju, kao i na zadacima tehnike [[Centralni komitet Saveza komunista Jugoslavije|Centralnom komitetu]] (CK) KPJ. S Titom se upoznala [[1937]] u [[Pariz]]u, kada je kao kurirka iz Zagreba u francusku prijestolnicu donijela krivotvorene putovnice za [[Španski borci|španske borce]] sa teritorije [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]]. Kao levičarsko-intelektualna metropola tadašnje Evrope, Pariz je bio regrutni centar španskih dobrovoljaca i stanica na putu prema [[Moskva|Moskvi]], prestonici [[Kominterna|Kominterne]].<ref name="objektiv"/><ref name="ncl">{{Citiranje www|naslov=Javne i tajne Titove ljubavi|url=http://www.nacional.hr/clanak/48189/javne-i-tajne-titove-ljubavi|autor=Nina Ožegović|autorlink=|prezime=|ime=|koautori=|urednik=|izdavač=Nacional|format=|rad=|stranice=|dan=|mjesec=|godina=25. 8. 2008|preuzeto=24. 4. 2014|arhivurl=|arhivdatum=|citat=}}</ref><ref name="vl1">{{Citiranje www|naslov=U 96. godini umrla bivša Titova supruga Herta Haas|url=http://www.vecernji.hr/zanimljivosti/u-96-godini-umrla-bivsa-titova-supruga-herta-haas-108015|autor=A. Be.|autorlink=|prezime=|ime=|koautori=|urednik=|izdavač=Večernji list|format=|rad=|stranice=|dan=|mjesec=|godina=9. 3. 2010|preuzeto=24. 4. 2014|arhivurl=|arhivdatum=|citat=}}</ref><ref name="novosti">{{Citiranje www|naslov=Sa Titom u ilegali|url=http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/reportaze/aktuelno.293.html:267389-Sa-Titom-u-ilegali|autor=I. Mićević|autorlink=|prezime=|ime=|koautori=|urednik=|izdavač=Novosti|format=|rad=|stranice=|dan=|mjesec=|godina=9. 3. 2010|preuzeto=24. 4. 2014|arhivurl=|arhivdatum=|citat=}}</ref>

Ponovni susret između Herte i Tita dogodio se tek dve godine posle. Vraćajući se iz Moskve, Tito je zastao u [[Istanbul]]u. Čekao je pasoš kojim je nameravao da dobije ulaznu vizu u Kraljevinu Jugoslaviju. Dokumente je opet dostavila Herta i to je bio početak njihove veze. Po povratku u Zagreb nastavili su zajednički život. Stanovali su u unajmljenoj kući pod lažnim imenima Marija Šarić i Slavko Babić, odbornik opštine [[Sinj]], u kojoj je tih godina vladala Radničko-seljačka stranka.<ref name="ncl"/><ref name="vl1"/><ref name="novosti"/> Tu su živeli do izbijanja rata [[1941]] godine.

=== Drugi svetski rat ===

Tito je u maju 1941 godine otputovao u Beograd, gde je upoznao novu partijsku kurirku [[Davorjanka Paunović Zdenka|Davorjanku Paunović Zdenku]]. Herta je ostala u Zagrebu u poodmakloj trudnoći, a nekoliko dana posle Titovog odlaska rodila je sina [[Aleksandar Mišo Broz|Aleksandra Mišu Broza]]. Hertu i bebu od [[Ustaše|ustaša]] je skrivao [[Vladimir Velebit]] u svojoj garsonjeri.<ref name="vl1"/> U martu 1942. godine, Hertu su uhitili u kući [[Ivan Krajačić|Ivana Krajačića Steve]]. Završila je u ustaškom zatvoru, prethodno pokušavši samoubistvo. Kasnije je o tome pričala:

{{izdvojeni citat|Nije to tako lako, prerezati žile, tim više što to nije bio dovoljno oštar nož... Kad sam dovoljno krvi izgubila, pala sam u nesvijest.<ref name="vreme.com">https://www.vreme.com/cms/view.php?id=919031</ref>|Herta Haas}}

Nakon njezina uhićenja, partijska organizacija je sklonila njenog sina [[Mišo Broz|Mišu]] u [[Folksdojčeri|folksdojčersku]] obitelj Mahnufrit. Ivan Krajačić je 18. marta 1942, preko Kopiničeve radio-stanice i preko Moskve poslao svoju prvu radio-depešu Centralnom komitetu KPJ u [[Foča u Narodnooslobodilačkoj borbi|Foču]]:

{{izdvojeni citat|»Nedavno je u Zagrebu uhapšena Herta pod imenom i prezimenom Marija Šarić. Ona je napravila neuspeli pokušaj samoubistva. Preduzimamo mere za njeno oslobađanje. Miško je van opasnosti.«<ref>https://www.znaci.org/00003/502.pdf</ref>}}

O Hertinom oslobađanju je pregovarala partizanska delegacija tokom [[Martovski pregovori|martovskih pregovora]] u Zagrebu [[1943]]. godine, s tim da Nemcima nije rečeno da je ona Titova supruga.<ref>https://www.znaci.org/00001/170_5.pdf</ref> Zamenom zarobljenika, Tito je nju i [[Andrija Hebrang (stariji)|Andriju Hebranga]] izvukao iz Jasenovca, dajući za uzvrat visoke njemačke časnike koje su partizani zarobili u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. Kada je partizanski pregovarač [[Vladimir Velebit]] napustio Zagreb i pošao ka slobodnoj teritoriji partizana u društvu Herte Has, ni Ustaše ni Nemci nisu imali pojma da su oslobodili majku Titovog drugog sina.<ref>https://www.znaci.org/00003/555.pdf</ref> Njena saborka [[Olga Humo]] ju je opisala kao "divnu osobu", koja je "imala i odlično držanje na policiji".<ref name="republika.co.rs">http://www.republika.co.rs/544-545/27.html</ref>

Neposredno po izlasku iz ustaškog [[logor Jasenovac|logora Jasenovac]], Herta Has je kao partizanski borac tokom maja i juna 1943. godine učestvovala u [[Bitka na Sutjesci|bici na Sutjesci]].<ref>https://www.znaci.org/00001/129_5.pdf</ref> 1. septembra 1943. učestvovala je partijskoj konferenciji [[1. proleterska divizija NOVJ|1. proleterske divizije]] u tek oslobođenom [[Bugojno|Bugojnu]]. Ispred CK KPJ, Vrhovnog štaba NOV i POJ i CK KP Hrvatske, konferenciji su prisustvovali: [[Edvard Kardelj]], [[Sreten Žujović Crni]], [[Cana Babović]], [[Andrija Hebrang]] i Herta Has, koji su bili na putu za Vrhovni štab.<ref>https://www.znaci.org/00001/224_9.pdf</ref>

[[File:Boris Kidrič and Herta Haas in Jajce 1943.jpg|thumb|[[Boris Kidrič]] i Herta Has sa grupom slovenskih vijećnika u Jajcu.]]

Nakon konačnog dolaska u [[Vrhovni štab NOVJ]], Hertu je dočekalo neprijatno iznenađenje. Tamo su ona, Tito i njegova ljubavnica [[Davorjanka Paunović Zdenka|Zdenka]] neko vreme "išli zajedno", što je bila poprilično neprijatna situacija, nakon čega je Herta otišla:

{{izdvojeni citat|Dođe ona kod muža i zatekne Zdenku. Onda je, neko vreme, njih troje išlo zajedno. Da Bog sačuva! I, njemu su gutali to što drugima nije bilo dozvoljeno. Kad je Herta shvatila situaciju, otišla je.<ref name="republika.co.rs">http://www.republika.co.rs/544-545/27.html</ref>|[[Olga Humo]]}}

Herta i Tito su se sreli ponovno u [[Jajce|Jajcu]], na [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|drugom zasjedanju AVNOJ-a]] krajem novembra [[1943]] godine, gdje je ona došla sa [[Ivo Lola Ribar|Ivom Lolom Ribarom]]. U kući u kojoj je Tito stanovao zatekla je Davorjanku Paunović, koja joj je oštro rekla: "''Draga moja, u ovoj kući nema mjesta za dvije žene.''" Herta se jako uzrujala i otišla je potražiti Tita u štab gdje ga je upitala: "''Koja ti je to žena? Zar ti nisam ja žena.''" Titu je bilo neugodno pred suradnicima, te joj je odgovorio: "''Pa dogovorite se.''" Herta mu je potom pred svima odbrusila kako se ona nema tu što dogovarati i otišla je bez pozdrava na oslobođeni [[Slovenija|slovenski]] teritorij.

U Sloveniji je postala načelnik Propagandnog odeljenja Glavnog štaba NOV i PO Slovenije, pod partizanskim imenom Vera Savič.<ref>https://www.znaci.org/zb/4_9_8.pdf</ref>

=== Period SFRJ ===

Tita je videla još samo jednom i nikada više, 1946 godine u kabinetu predsednika [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|FNR Jugoslavije]].<ref name="vl1"/><ref name="vr">{{Citiranje www|naslov=Potomci i naslednici
Josipa Broza Tita|url=http://www.vreme.com/cms/view.php?id=863733|autor=Tamara Skrozza|autorlink=|prezime=|ime=|koautori=|urednik=|izdavač=Vreme|format=|rad=|stranice=|dan=|mjesec=|godina=|preuzeto=24. 4. 2014|arhivurl=|arhivdatum=|citat=}}</ref> Nakon Davorjankine smrti, Tito je Herti napisao pismo dugo 16 stranica u kojem ju je molio da mu se vrati. Ona mu je odgovorila kratkim pisamcem od samo dvije, tri rečenice: "''Dragi moj, Herta Haas kleči pred muškarcem samo jednom u životu.''"<ref name="objektiv"/><ref name="ncl"/><ref name="novosti"/><ref name="vl2">{{Citiranje www|naslov=Herta je Tita ostavila u Jajcu. Molio ju je da mu se vrati. Odbila ga je!|url=http://www.vecernji.hr/hrvatska/herta-je-tita-ostavila-u-jajcu-molio-ju-je-da-mu-se-vrati-odbila-ga-je-363682|autor=Zdravko Milinović|autorlink=|prezime=|ime=|koautori=|urednik=|izdavač=Večernji list|format=|rad=|stranice=|dan=|mjesec=|godina=8. 1. 2012|preuzeto=24. 4. 2014|arhivurl=|arhivdatum=|citat=}}</ref> Herta se poslije udala i rodila je dvije kćeri.

Nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] radila je u Ministarstvu industrije i rudarstva [[Socijalistička Republika Hrvatska|NR Hrvatske]],<ref name="objektiv"/> a potom kao tajnica u [[Savezno izvršno vijeće|Saveznom izvršnom veću]].<ref name="objektiv"/><ref name="novosti"/><ref name="vl2"/> Živela je u [[Beograd]]u sa ćerkama, profesorkama na Beogradskom univerzitetu.<ref name="vreme.com">https://www.vreme.com/cms/view.php?id=919031</ref>

Herta Haas je umrla 5. 3. 2010 godine u Beogradu. Prema vlastitoj želji, pokopana je u krugu najuže obitelji na [[Pobreško groblje|Pobreškom groblju]] u Mariboru.<ref name="objektiv"/><ref name="vl1"/>

== Porodica ==

Hertin sin [[Mišo Broz|Mišo]] je bivši hrvatski diplomata u [[Indonezija|Indoneziji]] i gospodarstvenik, a unuka [[Saša Broz]] je kazališna redateljica i upravnik [[Pula|Pulskog]] pozorišta.

== Reference ==
{{reflist|2}}

== Povezano ==
{{commonscat}}
* [[Martovski pregovori]]
* [[Mišo Broz]]

{{Lifetime|1914|2010|Haas, Herta}}

[[Kategorija:Biografije, Maribor]]
[[Kategorija:Jugoslavenski Jevreji]]
[[Kategorija:Austrougarski Jevreji]]
[[Kategorija:Jugoslavenski komunisti]]
[[Kategorija:Jevreji u Narodnooslobodilačkoj borbi]]
[[Kategorija:Josip Broz Tito]]
[[Kategorija:Žene u Narodnooslobodilačkoj borbi]]
[[Kategorija:Zatočenici Koncentracijskog logora Jasenovac]]