1746

**1746. po kalendarima**
Gregorijanski	1746. (MDCCXLVI)
Ab urbe condita	2499.
Islamski	1158–1159.
Iranski	1124–1125.
Hebrejski	5506–5507.
Bizantski	7254–7255.
Koptski	1462–1463.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1801–1802.
• Shaka Samvat	1668–1669.
• Kali Yuga	4847–4848.
	Kineski
• Kontinualno	4382–4383.
• 60 godina	Yang Vatra Tigar; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11746.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1710-e 1720-e 1730-e – 1740-e – 1750-e 1760-e 1770-e
Godine:	1743 1744 1745 – 1746 – 1747 1748 1749

Ovo je članak o godini 1746.

Godina 1746 (MDCCXLVI) bila je redovna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u srijedu po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

8. 1. - Jakobitski ustanak: pretendent Charles Edward Stuart lako zauzima varoš Stirling ali neuspješno opsjeda zamak.
januar - Pieter van Musschenbroek iz Leidena javlja da je otkrio spravu za skladištenje elektriciteta, prvu vrstu kondenzatora, nazvanu Leidenska tegla (Ewald Georg von Kleist je jesenas nezavisno otkrio istu stvar).
17. 1. - Bitka kod Falkirk Muira: Jakobiti poražavaju britanske snage koje su išle deblokirati Stirling, ali u konfuziji ne koriste uspjeh. Britanski komandant gen. Hawley je prije kraja mjeseca zamijenjen vojvodom od Cumberlanda.

11. 2. - Britanski premijer Henry Pelham, kao i njegov brat Thomas, daju ostavke zahtevajući da u vladu uđe i William Pitt Stariji - to se ubrzo i događa, s obzirom da kralj George II ne može naći drugo rešenje.
17. 2. - Rat za austrijsko naslijeđe (RzAN): Francuzi obustavljaju opsadu Alessandrije, kao znak dobre volje tokom pregovora sa sardinskim kraljem Karlom Emanuelom - ovaj međutim čeka austrijsku koncentraciju u Italiji, omogućenu prošlogodišnjim mirom sa Pruskom, pa da nastavi rat.
22. 2. - RzAN: opsada Brisela se završava nakon tri sedmice, Austrijanci se predaju Francuzima maršala Maurica de Saxa.

5. 3. - Karlo Emanuel Sardinski nastavlja italijanski teatar Rata za austrijsko nasleđe: napada Asti, čiji se francuski garnizon od 5.000 ljudi predaje tri dana kasnije.
10. 3. - U Lahoreu počinje Chhota Ghallughara, "mali masakr", ubijanje Sika - smatra se da ih je do juna stradalo 7.000. Naređeno je uništavanje svetilišta i svetih zapisa.

April/Travanj – Jun/Lipanj

16. 4. - Bitka kod Cullodena u kojoj britanska (hanoveranska) vojska pod vojvodom od Cumberlanda uništava škotsku jakobitsku vojsku princa Charlesa Edwarda Stuarta, a što predstavlja kraj Jakobitskog ustanka, simbolični kraj pokušaja Škotske da povrati nezavisnost i raskine uniju sa Engleskom, odnosno posljednju kopnenu bitku na tlu Velike Britanije.
proleće - General Engelshofen stigao u Petrovaradin da rukovodi razvojačenjem granice - nailazi na otpor Srba, sledeće zime odlazi u Beč po instrukcije.^[1]

1. 5. - Posvećena još nedovršena Crkva Asamovih, Asamkirche, u Minhenu, privatna crkva braće Asam - važna građevina južnonemačkog poznog baroka.

1. 6. - RzAN: Francuzi zauzeli Antverpen.
2. 6. - Peterburški ugovor: defanzivni savez Rusije i Austrije protiv Pruske.

16. 6. - Rat za austrijsko nasljedstvo: Bitka kod Piacenze u kojoj austrijske trupe nanose težak poraz francusko-španskoj vojsci, osiguravši tako kontrolu Habsburgovaca nad najvećim dijelom sjeverne Italije.
18. 6. - Potpisan ugovor sa Samuelom Johnsonom za pisanje engleskog rječnika (objavljen 1755).
22. 6. - Rat kralja Georga, američki teatar RzAN: iz Francuske kreće Ekspedicija vojvode d'Anvillea prema Novoj Skotiji u Americi, koja se do oktobra završava potpunim neuspehom.
29. 6. - Kanonizirana Katarina de Ricci († 1590).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

6. 7. - Prvi karnatički rat, indijski teatar Rata za austrijsko nasljedstvo, između Britanaca i Francuza. Pomorska bitka kod Negapatama je taktički bez pobednika, ali Francuzi dolaze u stratešku prednost.
9. 7. - Umire španjolski kralj Filip V, nakon 45 godina na prijestolju - dolazi njegov sin Ferdinand VI, zvani Učeni ili Pravedni (do 1759).
9. 7. - Petar Jagodić Kuridža je pušten iz mletačkog zatvora, nakon odsluženih 40 godina kazne.
jul - Pariski sud je naredio spaljivanje "Filozofskih misli", prvog originalnog Didroovog dela, koje je anonimno objavio.

1. 8. - U znak odmazde zbog potpore koju su stanovnici škotskog Visočja dali jakobitskim pobunjenicima, u Škotskoj je na snazi Zakon o proskripciji, čiji je dio Zakon o odjeći, kojim je zabranjeno nošenje kilta (zabrana će biti ukinuta 1782).
5. 8. - Gospodar Vlaške Konstantin Mavrokordat, prinuđen problemom odbeglih kmetova, donosi ukaz kojim omogućuje njihov otkup, vlasništvo nad okućnicom i prodaju proizvoda u zamenu za određeni broj dana rada.
6. 8. - Umro je Kristijan VI, kralj Danske i Norveške, nasleđuje ga Frederik V (do 1766). Zavisi od savetnika, naročito A. G. Moltkea.
10. 8. - RzAN: Bitka kod Rottofredda: franko-španske snage odolevaju austrijskim napadima blizu Piacenze ali se moraju povući prema Đenovi.
avgust - Počinje Kongres u Bredi, mirovni pregovori Rata za austrijsko nasleđe, razvlače se do 1748.
16. 8. - Vojvoda Guastalle Giuseppe Maria Gonzaga umire bez naslednika - zemlju prvo uzima Austrija, a od 1748. je deo špansko-burbonske Parme.
18. 8. - U Londonu su, osuđeni za izdaju, posečeni škotski plemići: erl od Kilmarnocka i lord Balmerino (lord Lovat je pogubljen sledećeg aprila).

Preobraženjska crkva u Sentandreji (1970)

4. 9. - Kerdenskim ugovorom je završen Osmansko-persijski rat: granice ostaju iste, Osmanlije priznaju afšaridsku vlast u Persiji, dogovorena razmena poslanstava.
6. 9. - RzAN: Austrijanci zauzimaju Đenovu.
9. 9. - Rat za austrijsko nasljedstvo: Francuski ekspedicioni korpus zauzima Madras, glavno britansko uporište u Indiji.
20. 9. - Princ Stuart je zauvek napustio Škotsku.
20. 9. - RzAN: Napad na Lorient: Britanci se iskrcavaju u Bretanji, ali se povlače 7. oktobra nakon bombardovanja grada.
30. 9. - RzAN: Austrijanci u Namuru u Belgiji se predaju nakon francuske opsade.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

2. 10. - Francuska flota je zahvaćena olujom kod Madrasa, tonu brodovi Duc d'Orléans, Phénix i Lys sa 1.100 članova posade.
11. 10. - RzAN: Bitka kod Rocouxa, blizu Liježa u Belgiji, još jedna je francuska pobeda u Flandriji, ali odlučujuća pobeda je izmakla u ovoj sezoni.
22. 10. - Univerzitet Princeton osnovan kao Univerzitet New Jerseya.
24. 10. - Bitka na Adyaru: Francuzi su odbili skoro deset puta veću armiju arkotskog nawaba Anwaruddin Khana od Madrasa.
28. 10. - Katastrofalni potres pogađa Peru, pri čemu su razoreni Lima i Callao.

5. 11. - Tokom turneje po Evropi, nosoroga Claru je u Beču video i carski par Franjo i Marija Terezija.

krajem g. - Šejh Mehmed Užičanin je okupio oko sebe ljude - dogodine izbija buna u užičkom kraju.^[2]
5. 12. - RzAN: Austro-sardinska invazija Francuske, uz pomoć britanske flote: Browneovi Austrijanci započinju opsadu Antibesa - traje do početka februara, bez uspeha.
5. 12. - Dečak Giovan Battista Perasso, zvani Balilla, potakao Đenovljane na pobunu protiv austro-sardinskih okupatora, koji su proterani 11. decembra.
decembar - RzAN: Francuzi pokušavaju osvojiti britanski Fort st. David kod Cuddalorea u Indiji.
19. 12. - Peraštanski gusar Krilo Cvjetković je uhapšen od Turaka kod Drača, dva dana kasnije je obešen. Udovica Garofalija i još tri žene su zatvorene kod skadarskog paše, Peraštani ih otimaju sledećeg maja.^[3]
21. 12. (stari ili novi kal.?) - Marija Terezija donela odluku "da mitropolit nije glava naroda nego crkve, te tužbe, koje se tiču naroda, neka se ne šilju preko njega."^[4]

Kroz godinu

Mjere apsolutne države utječu i na rimokatoličku crkvu u Habsburškoj monarhiji: strože se zabranjuje objavljivanje papinskih odluka bez državnih odobrenja (placetum regium), cenzura prelazi u ruke državnih nadleštava, ponovo ograničene kompetencije crkvenih sudova, uz papino odobrenje ukinuto nekoliko praznika.^[5]
Vojna granica:
- Hildburgshausen formirao regimente u Karlovačkom generalatu, uzbuđeni narod i neki viši oficiri pokreću brinjsko-ličku bunu.^[6] Regimente su u cijeloj Vojnoj krajini: lička, otočka, ogulinska, slunjska, dvije banske (petrinjska i glinska), križevačka, đurđevačka, gradiška, brodska i petrovaradinska; dijele se na bataljune, kumpanije i općine, časnici vode sve poslove, službeni jezik je njemački.^[7]
- 1746-54 - Reorganizacija vojnih krajina po regimentama; od svih ostalih zemalja Habsburške monarhije traži se 108.000 vojnika a samo od krajina 45.000.^[8]
- Posao formiranja slavonsko-srijemskih regimenti povjeren je feldmaršallajtnantu baronu Engelshofenu (od 1747).^[9] U Posavskoj granici obrazovane tri pešačke regimente, Gradiška, Brodska i Petrovaradinska i dve konjičke tj. husarske.^[10]
- 1746-47 - Od krajišnika rasformirane Pomoriške krajine (manji, filijalni, šančevi Jenopolje, Vilagoš, Ohaba, Iratoš, Simanda i Arad^[11]) osniva se zemaljska pokrajinska milicija.^[12] Raspuštaju se "nacionalne" milicije po ugarskim gradovima (Ostrogon, Đur, Komoran, Siget, Solnok, Veliki Varadin), dobrim delom sastavljene od Srba.^[10]
- Vladislav Fejervari je postaje poslednji šajkaški vojvoda.^[13]
- Otočac, Ogulin, Đurđevac sjedišta su pukovnija. Pakrac je stavljen pod upravu Dvorske komore nakon zarobljavanja baruna Trenka. Karlobag, ranije pod vlašću Kraljevske komore u Beču, dolazi pod Kraljevsku vrhovnu komercijalnu intendencu iz Trsta.
Novi Sad je darovao dvoru 8.000 forinti, dobiće diplomu sa povlasticama 1748.^[14]
Nakon Jahja-paše Hatibzadea, beogradski muhafiz je Sejid Mehmed-paša Silahdar (1747-48). Jahja-paša je ostao dužan sultanskoj blagajni 17.500 groša, premešten je u Rumeliju, usput mu je naloženo da uguši janičarsku pobunu u Nišu - ali udružio se sa arbanaskim pašama i begovima i krenuo u pohod na grad, s pljačkanjem okolnih sela.^[15]
Izgađena je Preobraženjska crkva u Sentandreji.
Pećki patrijarh Janićije dao ostavku, orobio je riznicu, ostavivši samo mošti, i s "velikim blagom" otišao u Carigrad^[16] - patrijaršija je teret zbog prezaduženosti^[17] (biće vaseljenski patrijarh 1761-63). Na pećki tron će 1747-52. doći Atanasije II Gavrilović.
Ima težih sukoba između Crnogoraca i Albanaca u Kotoru, kao i sledeće godine.^[18] Mlečani su preselili 26 Albanaca u Risan i Herceg Novi.^[19]
1746/47 - U hidžretskoj godini 1159, Mula Mustafa Bašeskija bilježi prve događaje.^[20]
Marija Terezija je prodala jezuitima palatu Neue Favorite za obrazovne potrebe - nastaje Theresianum, škola za državnu službu.
Višeslavova krstionica premještena iz Nina u Veneciju (vraćena 1942. u Hrvatsku).
Senjski izaslanik Mateša Antun Kuhačević uhićen je u Beču, pod optužbom za učešće u brinjskoj pobunu - zatočen je skoro do smrti 1772.
Zbor za širenje vjere ukida Ilirski kolegij u Fermu, pitomci su premješteni u sjemenište u Rimu.
Pacifik Bizza je imenovan splitskim nadbiskupom (do 1756).
Nauka i tehnika:
- Grofica Eva Ekeblad je otkrila metod dobijanja alkohola i brašna od krompira, čime je ušteđeno žito za druge potrebe i smanjena mogućnost gladi.
- John Roebuck uveo proces olovnih komora za industrijsku proizvodnju sumporne kiseline.
- Andreas Sigismund Marggraf je izolovao cink, uz detaljniji opis od prethodnika, što vodi komercijalnom procesu.
- Traktat Charlesa Batteuxa Les beaux arts réduits à un même principe uvodi koncept "lepih umetnosti".

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1746.

24. 1. - Gustav III, kralj Švedske († 1792)
4. 2. - Tadeusz Kościuszko, poljski državnik i vojskovođa († 1817)
30. 3. - Francisco Goya, španski slikar i graver († 1828)
apr. - Franjo Jelačić, austrijski podmaršal († 1810)
9. 5. - Gaspard Monge, pionir deskriptivne i diferencijalne geometrije († 1818)
16. 7. - Giuseppe Piazzi, astronom († 1826)
11. 9. - Giovanni Battista Venturi, fizičar († 1822)
12. 11. - Tiradentes, brazilski revolucionar († 1792)
Teodor Ilić Češljar, slikar († 1793)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1746.

11. 2. - Vasilij Vladimirovič Dolgorukov, ruski feldmaršal (* 1667)
19. 3. - Ana Leopoldovna, bivša ruska regentkinja (* 1718)
14. 6. - Colin Maclaurin, matematičar (* 1698)
9. 7. - Filip V, španjolski kralj (* 1683)
22. 7. - María Teresa Rafaela od Španjolske, supruga francuskog dofena (* 1726)
6. 8. - Kristijan VI, kralj Danske i Norveške (* 1699)
28. 11. - Franz Ferdinand Anton Khevenhüller, austrijski general, slavonski zapovjednik (* 1682)

Reference

↑ Pavić, M. Симеон Пишчевић: Руски генерал и српски писац. rastko.rs
↑ Istorija s. n. IV-1, 310
↑ Milošević. Pogibija gusara Krila Cvjetkovića.... hrcak.srce.hr
↑ Ćorović, V. Istorija srpskog naroda - Austriski porazi. rastko.rs
↑ Historija n. J. II, 875
↑ Historija n. J. II, 1052
↑ Šišić, Povijest Hrvata 1526-1918, 343
↑ Historija n. J. II, 871
↑ Historija n. J. II, 1046
↑ ^10,0 ^10,1 Istorija s. n. IV-1, 197
↑ Istorija s. n. IV-1, 198
↑ Historija n. J. II, 1158
↑ Cerović, Lj. Srbi u Slovačkoj. rastko.rs
↑ Historija n. J. II, 1159
↑ Istorija s. n. IV-1, 308-9
↑ Istorija s. n. IV-1, 542
↑ Historija n. J. II, 1355
↑ Istorija s. n. IV-1, 499
↑ Radojičić, D. Veze stanovništva Boke Kotorske i Albanije u XVIII vijeku na osnovu podataka iz arhiva Herceg Novog. rastko.rs
↑ Bašeskija, Mula-Mustafa Godina 1159 - 1170. eteia.home.xs4all.nl/kitabhana

Literatura

Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)

Vanjske poveznice

[1] Pavić, M. Симеон Пишчевић: Руски генерал и српски писац. rastko.rs

[2] Istorija s. n. IV-1, 310

[3] Milošević. Pogibija gusara Krila Cvjetkovića.... hrcak.srce.hr

[4] Ćorović, V. Istorija srpskog naroda - Austriski porazi. rastko.rs

[5] Historija n. J. II, 875

[6] Historija n. J. II, 1052

[7] Šišić, Povijest Hrvata 1526-1918, 343

[8] Historija n. J. II, 871

[9] Historija n. J. II, 1046

[isniv1197-10] 10,0 ^10,1 Istorija s. n. IV-1, 197

[11] Istorija s. n. IV-1, 198

[12] Historija n. J. II, 1158

[13] Cerović, Lj. Srbi u Slovačkoj. rastko.rs

[14] Historija n. J. II, 1159

[15] Istorija s. n. IV-1, 308-9

[16] Istorija s. n. IV-1, 542

[17] Historija n. J. II, 1355

[18] Istorija s. n. IV-1, 499

[19] Radojičić, D. Veze stanovništva Boke Kotorske i Albanije u XVIII vijeku na osnovu podataka iz arhiva Herceg Novog. rastko.rs

[20] Bašeskija, Mula-Mustafa Godina 1159 - 1170. eteia.home.xs4all.nl/kitabhana

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]