Opština Grocka

Opština Grocka je beogradska opština.

Opština Grocka
Opšte informacije
Površina (2004.) Poljoprivredna površina ¹ Šume	289 km² 21 744 ha 2 856 ha
Stanovništvo (2002.)	75 466 stanovnika
Prirodni priraštaj (2004.)	0,4 %
Broj naselja	15
Položaj
Administrativna jedinica	Grad Beograd
Okrug	nema
Sedište opštine	nema
Ostalo
Dužina puteva (2004.)	138 km
Broj zaposlenih stanovnika (2004.)	10 817
Broj osnovnih škola (2003/2004) Broj učenika	16 6 992
Broj srednjih škola (2003/2004) Broj učenika	2 899
podaci su preuzeti sa sajta republičkog zavoda za statistiku Republike Srbije ¹ društvena i individualna poljoprivredna gazdinstva

Opština Grocka

Najstariji tragovi o postojanju naselja na teritoriji današnje opštine Grocka datiraju iz početka neolita (mlađeg kamenog doba). Najveće neolitsko naselje u ovom delu Evrope, koje se još uvek istražuje, nalazi se na obali Dunava u mestu Vinča. Kultura, koja je nastala na ovom prostoru u doba srednjeg i poznog neolita (5250-4250. godine pre nove ere), dobila je naziv "Vinčanska kultura". Rimljani su glavnu saobraćajnicu koja je povezivala Singidunum (Beograd) i Viminacijum (Kostolac), svoja dva, u to vreme velika grada Gornje Mezije, izgradili uz obale Dunava preko teritorije današnje Grocke. Dokazi za to su brojni: vile-rustike, grobnice rimskih velikodostojnika, zlatan nakit, novac i mnoge druge iskopine.

Prvo pominjanje Grocke, u pisanoj formi, zabeleženo je u 9. veku (878. godine), kada se za naselje na ušću male rečice u Dunav srećemo sa slovenskim imenom Gardec. Sledeće pisano pominjanje zabeleženo je u zapisu Evlije Ćelebije 1521. godine, pod nazivom Hisarlik (utvrđena vojna postaja na carigradskom drumu).

Najviše podataka o Grockoj u srednjem veku nalazimo u turskim popisima i iz zapisa putopisaca. Gerlah, putopisac koji je 1578. godine prošao kroz Grocku i zabeležio: "...veliki potok deli Grocku na dva dela, u jednom delu podignute su male srpske kolibe pokrivene trskom i slamom, a u drugom ima i lepih turskih kuća, često šindrom pokrivenih."

Danas je Grocka beogradska opština koja zauzima površinu od 28.923 ha, na kojoj živi 75.466 stanovnikai i ima 15 naseljenih mesta. Opština je osnovana 1955. od kada je pristupila zajednici beogradskih opština. Dan opštine, kao i opštinska slava, je Sveta Petka, 27. oktobar. Severni deo teritorije izlazi na reku Dunav dužinom od 24 kilometra, a obim granice opštinske teritorije je 96 kilometara. Do Grocke stižete autoputem Beograd-Niš, železničkom prugom Beograd-Niš-Skoplje-Solun-Atina, magistralnim putem Beograd-Smederevo. Gradski i prigradski saobraćaj može vas dovesti do bilo kojeg mesta na teritoriji opštine.

Varoške i seoske kuće

Najstarije jezgro Grocke danas je deo nekadašnjeg Carigradskog druma, uz koji se i formiralo prvo naselje. Da je današnja glavna ulica korišćena od samog nastanka naselja kao čaršija, trgovački i poslovni centar, svedoče karakter i namena očuvanih starih kuća. Osim poslovnih zgrada sa dućanima, zanatskim radionicama i kafanama, u čaršiji se nalazilo i nekoliko stambenih zgrada varoškog tipa, čiji su vlasnici bili imućni trgovci i zanatlije. Gročanska čaršija je danas zaštićena ambijentalna celina od velikog značaja za Srbiju, u rangu Kosančićevog venca i starog jezgra Zemuna. Specifičan karakter Grocke, koja je s jedne strane bila varošica, odnosno administrativni i trgovački centar, a sa druge seosko naselje sa izvanrednim prirodnim uslovima, odredio je osnovnu podelu starih gročanskih kuća na varoške i seoske.

U pogledu tipskih obeležja, celokupni sačuvani arhitektonski fond sadrži elemente narodne arhitekture sa različitih područja Srbije, koji su u određenim momentima imali presudan značaj u formiranju ruralne arhitekture ne samo u Grockoj, već na celom području grada Beograda.

U jednoj od takvih tradicionalnih kuća varoškog tipa nalazio se i "Zavičajni muzej Grocke" koji je otvoren 1982. godine u adaptiranoj "Rančićevoj kući". Dubočajska zbirka prof. dr Aleksandra Kostića bila je stalna postavka Muzeja. Kao svestran čovek posvećen nauci, profesor dr Aleksandar Kostić se bavio i arheologijom. Godine 1933. na Dubočajskom grebenu u Grockoj otkrio je mnoge rimske grobove, nakit, novac, keramiku, oružje i ostatke životinjskog i biljnog sveta. Dubočajska zbirka je stalna izložbena postavka paleoloških, arheoloških, numizmatičkih i drugih iskopina. U muzeju su se nalazili interesantni eksponati (200 odabranih), a posebno se isticala vilica hipariona (preteče konja) iz pliocenske ere, stara oko 12 miliona godina. Rančićevu kuću od 2008. godine koristi Centar za kulturu Grocka, koji je od 2015. ustanova kulture Gradske opštine Grocka. Misija ustanove koja je osnovana 2006. godine je promovisanje kulturnih vrednosti i baštine, izgradnja publike i kreativne lokalne zajednice - kao nasleđe narednim generacijama. Ciljna grupa su stanovnici opštine Grocka, a posebno deca i mladi. Svoju osnovnu delatnost realizuje u širokom polju savremene kulture, kroz organizaciju izložbi, koncerata, kreativnih radionica, diskusionih programa, manifestacija… Centar za kulturu svoje bogate programske aktivnosti realizuje samostalno ili u saradnji sa kulturnim i obrazovnim institucijama, kao i civilnim sektorom. Od sadržaja se ističu bogat galerijski program, manifestacije Stvaralačka Grocka, Putujući sajam knjiga, letnji festival Muzička bašta....

Manastir Rajinovac - Jedan od prvih susreta sa manastirom Rajinovac sačuvan je u turskom popisu iz 1528. godine, gde se pominje kao manastir Sveti Rajko. Pod istim imenom javlja se i 1530. godine. Legenda kaže da je nekada davno kod nekog bogataša Bugarčića u Begaljici služio momak iz Bosne, po imenu Raja. Kada je odslužio svoje, Bugarčić mu je pošteno isplatio zarađene dukate. Raja je krenuo svojoj kući, ali ga kod izvora sačekaju Bugarčićevi sinovi, ubiju ga, novac pokupe, a Raju zatrpaju kladama. Posle dve godine nađu ga čobani mrtvog i prijave gazdi. Gazda prepozna svog bivšeg slugu Raju, i doseti se da su ga ubili njegovi sinovi, jer je jedan u međuvremenu "sišao s uma", a i drugi se ozbiljno razboleo. Da bi okajao greh koji su njegovi sinovi počinili, Bugarčić za istu sumu dukata, kolika nekada beše isplatio Raji, na svome imanju, nedaleko od izvora gde je Raja ubijen, podigne malu drvenu crkvu Raji za dušu, a sebi za spasenje.

U narodu je ostala priča da je crkvu podigao Rajin novac, pa se ona i danas zove Rajinovac.]

Vinčanska kultura

Interesovanje evropske arheološke nauke za nalazište Vinča javlja se početkom prošlog veka, kada njen istraživač profesor Miloje Vasić objavljuje prve naučne radove u vodećim evropskim naučnim časopisima.

Istražen je samo centralni deo lokaliteta, odnosno oko 4 posto od ukupne površine nalazišta. Na istraženoj površini, profesor Vasić je otkrio arheološki sloj debljine oko 10 metara. U arheološkim slojevima otkrivene su ruševine naselja i tragovi života od neolita (5500. godina pre nove ere), pa sve do današnjih dana, što praktićno znači da se u Vinči u kontinuitetu živi sedam hiljada godina. Posebnu zanimljivost predstavlja podatak da je 80 posto arheoloških naslaga formirano u periodu od 5250. do 4250. godine pre nove ere.

Vinčanska kultura prostirala se na teritoriji od oko 200.000 kvadratnih kilometara, odnosno, na prostoru omeđenom Karpatima na severu, rekom Bosnom na zapadu, sofijskim poljem na istoku, i skopskom kotlinom na jugu. Na ovoj ogromnoj površini pronađeno je preko 600 nalazišta sa arheološkim materijalom koji je stilski veoma ujednačen, što govori da je to bila vrlo kompaktna i homogena kultura. Mnogi svetski i evropski arheolozi vinčansku kulturu tretiraju kao jednu od najranijih evropskih civilizacija.

U vreme vinčanske kulture podižu se nadzemne kuće složene arhitekture sa više prostorija, građene od drveta i oblepljene blatom. Kuće u naselju formiraju nizove, uvek su iste orijentacije, sa prolazima i ulicama između njih, tako da je u Vinči stvorena prva urbana celina na tlu Evrope.

Vinčanski čovek se uglavnom bavio poljoprivredom i stočarstvom. Veliki viškovi proizvoda doveli su do razvoja trgovine, što je Vinčanima omogućilo brzi ekonomski razvoj.

Bogata arheološka nalazišta

Teritorija opštine Grocka obiluje većim brojem arheoloških nalazišta. Profesor Petar S. Pavlović je dvadesetih godina dvadesetog veka na lokalitetu Kargača (Vrčin) otkrio 48 novih vrsta fosila školjki i puževa, koji nisu pronađeni nigde na teritoriji nekadašnjeg Panonskog mora.

U useku peščanog nanosa koji je napravila Dubočajska reka, profesor dr Kostić otkrio je veću količinu školjki, puževa, fosila, lišća i raznih vrsta drveća. Na istom lokalitetu otkriveni su i rogovi jelena i kosti mamuta, a posebno je vredna pažnje vilica hipariona koja potiče iz sredine pontinskog perioda kada je Panonsko more bilo na kraju svoga postojanja.

Na ušću Bolečice u Dunav, na njenoj desnoj obali, postojalo je veće naselje iz vremena badenske kulture (2200-1800. godine pre nove ere). Fragmentalni keramički sudovi nađeni su i na Šupljoj steni u Vrčinu pod Avalom.

U periodu starijeg gvozdenog doba (1000-300. godine pre nove ere) područje Grocke bilo je nastanjeno keltskim stanovništvom i to pripadnicima plemena Trikorninci. Veliki broj ostataka metalnih predmeta nađeni su na potesu od Vinče do Orašja.

Oko 300. godine pre nove ere u ove krajeve se nastanjuju Skordisci - mešano keltsko pleme koje na ovim prostorima živi i u vreme ranog Rimskog carstva.

Grocka u rimsko doba pripada naseljima na gornjomezijskom limesu koje čini niz gradova i utvrđenja na Dunavu. Kao značajno naselje u najbližoj okolini pominje se Trikornium (Ritopek). Odatle potiču i mnogobrojni natpisi na latinskom, tračkom i keltskom jeziku. Trikornium se takođe pominje i u Prokopijevom spisku tvrđava na Dunavu. Ostaci arhitekture iz toga doba za sada su otkriveni u Ritopeku (kastrum - vojni logor), grobnice u Brestoviku (Kasnorimska grobnica u Brestoviku) i Grockoj i delovi vile na lokalitetu Dubočajski potok.

Turističke manifestacije i sadržaji

Gročani su veseli ljudi, uvek spremni za šalu i razgovor. Radni i vredni znaju dobro i da se zabave. Gosta dočekuju onako kako se dočekuje svugde u Srbiji, s radošću i poštovanjem. Gost je ovde svetinja.

Prvu veću manifestaciju u toku jedne kalendarske godine, organizuju naravno žene, i to u selu Begaljica. Za “Dane žena Begaljice” izlažu se ručni radovi koji se izrađuju tokom zime i donose se jela spremljena po starim receptima. Poseban žiri ocenjuje kvalitet radova i jela a najbolji bivaju nagrađeni. Retki su muškarci koji imaju privilegiju da budu pozvani na ovu svetkovinu.

Spasovdanski sabor harmonikaša u Boleču već godinama okuplja najbolje harmonikaše iz Grocke i cele Srbije. Celog dana se na bini smenjuju najbolji i najuspešniji virtuozi na instrumentu koji je postao nezamenljiv u narodnoj muzici. Pored harmonikaša, nastupaju i pevači koji uz pratnju harmonike i orkestra pevaju stare i novokomponovane narodne pesme. Svake godine se na saboru okupi više hiljada posetilaca.

Nedeljom pre Petrovdana u Vrčinu se održava festival folklora. Davne 1989. godine pokrenuta je u Vrčinu kulturno-sportska manifestacija pod imenom "Pesmom za Srbiju". U okviru manifestacije organizovane su smotre folklornog stvaralaštva, takmičenje pevača amatera, izložbe slika i ikona, koncerti starogradske i klasične muzike, izložbe narodnog stvaralaštva kao i turniri u malom fudbalu, košarci, rukometu, šahu. Svakako je svih ovih godina najveću pažnju posetilaca privlačilo takmičenje u spravljanju lovačkog paprikaša.

Ovu tradiciju nastavlja Festival folklornog stvaralaštva "KRENI KOLO" koji je zamišljen kao mesto gde će se okupljati grupe koje neguju folklorno stvaralaštvo svojih krajeva.

Poslednja nedelja jula tradicionalno je posvećena "Gročanskim svečanostima". Manifestacija traje od 1968. godine, i svake godine iz početka nudi osećaj odmora i opuštanja stanovnicima Grocke i njihovim gostima. Sedam dana sportskih događanja, muzike i igre, stvara atmosferu sreće i radosti. U okviru svečanosti najveći broj učesnika i gledalaca privuče takmičenje u spravljanju riblje čorbe "Zlatni kotlić Dunava". Majstori kulinarstva, na obali velike reke, u ranim poslepodnevnim satima počinju sa pripremom čorbe, da bi oko devet sati uveče uz zvuke narodnih orkestara komisija rešavala najteži zadatak: Koja je čorba najbolja i koji će kuvar poneti laskavu titulu majstora "Zlatnog kotlića"? Svih dana "Gročanskih svečanosti" na obali Dunava održava se i vašar, sa svim, skoro zaboravljenim sadržajima.

Prva nedelja avgusta rezervisana je za starce na točkovima. Oldtajmeri, iliti automobili veterani, tada se šepure gročanskim putevima i ponosno se pokazuju. Oldtajmer klub iz Grocke koji poseduje nekoliko starih automobila, organizuje izlozbu starih automobila. Gosti i domaćini koji se tih dana šetaju ili odmaraju u Grockoj imaju priliku da vide automobilsku istoriju uživo.

Manifestacije su otvorene za sve ljude dobre volje.

Brojne su lokacije i sadržaji za šetnju, sport, razonodu i odmor. Velika reka sa adama, peščanim sprudovima i vrbacima, koja lenjo teče pored Grocke, pruža izuzetne uslove svima koji vole vodu, odmor uz vodu i ribolov. Raznolikost ribljih vrsta u kojima preovlađuju bela riba, som, šaran, uz mnoge druge vrste, dovoljan je razlog da se u avanturu ribolova upuste iskusni ribolovci (amaterski i sportski) ali i početnici. Bogatstvo ulova ribolovce početnike će ubediti u pravi izbor hobija. Ako vas sreća i ne posluzi, onako kako ste očekivali, dan proveden pored reke svakako će vas opustiti i spremiti za nove životne napore.

Kada završite pecaroški dan, vaš ulov možete odneti kući da se pohvalite dragim osobama i prijateljima, ali pre toga morate da svratite u neku od čuvenih gročanskih kafana u kojima se, pod obavezno, na jelovniku nalazi i riblja čorba ili fiš paprikaš (na samoj obali Dunava u Grockoj nalaze se restorani Marina i Afrika, splavovi Sjaj, Zelenko i Sv. Nikola, gde se uz povoljne cene i kvalitetnu uslugu može gastronomski upotpuniti poseta lepoj varošici). Pored ukusnog jela bićete posluženi i dobrim vinom, a onda će i vaš ulov na kraju dana izgledati mnogo lepši i veći.

Restoran "Vinogradi" u Grockoj koji je u staroj Jugoslaviji bio stecište elite i stranih delegacija, od 2016. godine, posle višegodišnje pauze, ponovo će biti otvoren. Lista gostiju svedoči o čuvenju gročanskih „Vinograda“. Počev od Tita, za stolovima restorana viđeni su šefovi država Evropske zajednice, glumci poput Sofije Loren, astronaut Nil Armstrong, snimani su filmovi… U restoranu sa pristupačnim cenama i izvanrednim pogledom, predah su redovno nalazili i meštani sa porodicama. Čuvena panorama obuhvata vinograde koji ga okružuju i po kojima nosi naziv, reku Dunav, rečne ade, brežuljke i ravnice, prostor do smederevske tvrđave i dalje do vršačkih vinograda i Karpata. Restoran sa fantastičnom panoramom smešten je na Aginom brdu udaljenom od centra Grocke svega 500 metara.

Na teritoriji opštine Grocka postoje aktivna ribolovna i lovna udruženja, kao što su Ribolovačko-nautički klub ,,Smuđ'' iz Ritopeka, Nautički klub ,,Dunavac'' iz Grocke, Opštinska organizacija sportskih ribolovaca ,,Gročica'' iz Grocke, Lovačko društvo „Dunav“ - Grocka. U sklopu nautičkog kluba ,,Dunavac'' nalazi se i prostrana marina u kojoj je usidreno više od stotinu čamaca, dok ribolovno društvo ,,Gročica“ broji preko 550 članova svih uzrasta. 

Udruženja organizuju raznovrsna takmičenja u sportskom lovu i ribolovu, i aktivno učestvuju u ovoj vrsti nadmetanja širom zemlje. Udruženje ,,Gročica'' organizuje Zlatnu bućku, "Lov soma muvanjem", kao i čuvenu tradicionalnu manifestaciju "Zlatni kotlić" tokom opštinske manifestacije „Gročanske svečanosti“, koje okupljaju brojne učesnike i posetioce iz svih krajeve Srbije, a imaju i međunarodni karakter. Organizatori pobednike uvek obraduju dobrom zabavom i vrednim nagradama.

Konjički klub "Urban Cowboy" porodice Paunić otvoren je za sve ljubitelje konjičkog sporta i plemenitih četvoronožaca. Porodica Paunić je u Grockoj naseljena preko 300 godina, oduvek je uzgajala konje, a konjičkom sportu se posvetila 90-tih godina 20. veka. Konjički klub iz Grocke sa 10 do 12 konja i tri fijakera, rado je viđen učesnik na manifestacijama i svečanostima, ali se prvenstveno usmerio na jahanje, uz obavezan odlazak u prirodu. Jedni su od malobrojnih konjara koji jašu neograničeno i odlaze na sve terene, po svim vremenskim uslovima. Škola jahanja u klubu je otvorena za sve uzraste, konji su pitomi i svakodnevno dostupni posetiocima.

Eksterni linkovi

Opština Grocka na Wikimedijinoj ostavi

• Zvanična strana Beograda Arhivirano 2008-05-22 na Wayback Machine-u
• Prezentacija opštine Grocka Arhivirano 2006-10-13 na Wayback Machine-u
• Centar za kulturu Grocka
• Informativni sajt teritorije opštine Grocka
• Forum za ljubitelje oldtajmera