lawal

lawal (飛鼠), cacay a aadupan (動物).

pangangan (名稱)

鼯鼠族（Pteromyini），通稱鼯鼠、飛鼠、古時又稱鸓（漢語拼音：lěi）、耳鼠、夷由、飛鸓、飛生、飛生蟲、飛生鳥、飛虎、松貓兒，是松鼠科下的一個族，以下鼯鼠一律以飛鼠稱之。

palatusaen ku laluma’an nu u-su(鼯鼠) a mipangangan;  u-su(鼯鼠), atu lawal (飛鼠) han. u-su(鼯鼠), atu lawal (飛鼠) hananay, inaayaw nasingangan aca tu ley(鸓, hanu hulamen muasup sa lěi han), sitangilaay a edu(e-l, 耳鼠), i-yu(i-yu, 夷由), mubahelay a leyi (le-yi, 飛鸓), mubahelay a mauzipay(fey-seng, 飛生), mubahelay mauzipay a cilekay (fey-seng-cung, 飛生蟲), mubahelay mauzipay a ayam(fey-seng-niyaw, 飛生鳥), mubahelay a tula (fey-hu, 飛虎) , i kilakilanganay a nani’(sung-mawl, 松貓兒), kanahatu hatiniay ka yayadah ku nipangangan tina u-su(鼯鼠), nika u isasaay nu kapulusay a kaput (松鼠科) han namin kuheni, tahimahini sa , a u lawal (飛鼠) han ku ngangan misulit ayza.[1]

kananaman a wayway (習性)

飛鼠:其飛膜可以幫助其在樹中間快速的滑行，但由於無法產生足夠的升力，因此飛鼠只能在樹、陸中間滑翔。飛鼠可以滑翔但不能真正的飛行。

lawal: sakabahel nuheni sa izaw ku mahizaay hananay, miedap tu henian pakakalamkam miselic i kilakilangan, tu mahizaay  u sabahelay a dinget caay ka tanengay ku icelang patapabaw pabahel tuhenian, kyu caay ka tatalakaw ku nibahelan, sisa ina lawal, itiza satu i tetebanan nu kilakilangan tapabaw tasasa misaselic, i lutulutukan, i lala’lala’an muculil. kanahatu azihen ku nisulitan tu lawal, u mabalay a edu han, nika matineng misaselic adada’ caay ka tatenga’ay mubahel kuheni.[2]

kakitizian (環境)

目前飛鼠分布於亞洲、歐洲和美洲的熱帶與溫帶雨林中，人類已發現多達43個不同種類的飛鼠，由於近年來的大量獵殺，飛鼠很有滅絕的可能。另外,飛鼠是夜行性動物，獵人要捕獵時直接用探照燈等燈光來照，他就會原地不動。

imahini lawal hananay, milakalak i caledesay atu masatanengay ku akuti’ siudadudaday a kilakilangan nu Ya-cou (亞洲), U-cou (歐洲) atu Mey-cou (美洲),  ayza  u nikatepaan nu  tademaw a lawal sa makaala tu  sepat a bataan izaw ku tulu  masasizumaay a lawal. micapi tu ayzaay a mihecaan yadah ku niadupan, mapatayay a lawal, imahini sa, mahiniay a lawal akay a malawpes wyca ku wantan saw.

zuma sa i labiay ku sakatahekal nu lawal, anu maydih miadup tu lawal sa hanu u dinki mipalikat tuhenian, samengmeng satu kuheni caay tu pisaungay, tansul sa mazakep tu nu miadupay kuheni.[3]

likisi (歷史)

最早記載飛鼠並且給予定義的是公元前三世紀中國的詞典《爾雅》。但由於科技等多種原因的不發達，對飛鼠的定義比較含糊，並且由於飛鼠可以滑行將其定義為鳥類的一種。之後隨著時間的推移越來越多人開始研究飛鼠這一動物，並細分出多個屬 。

sasaayaway nipatungus misulit tina lawal atu mipatucekan sa , payza i nuayawan nu sakatuluay a si-ki(世紀) nu Cung-ku(中國) “El-ya (爾雅)” a zitinan. nika itawya caay kacacakat ku keci atu yadah ku kaliwliwhan tu cacananan, malalamlam caay kasiwadan ku nipatucekan tu lawal, sisa payni satu i matinengay kuheni misaselic patucek han tu u sacacayay mabahelay a yayam han, nuzikuzan payni tu pinapina a mihcaan hatiniay a tenes, katuudkatuud satu ku mikingkiway tu mahiniay u lawal a aadupen, atu yadah satu ku nu ngangan a su(屬).[4]

lalangawan (文化)

飛鼠在古代人眼中有著多種本領，確也有多種不足:《荀子‧勸學篇》說：「鼯鼠五技而窮：能飛不能上屋，能緣不能窮木，能游不能渡谷，能穴不能掩身，能走不能先人。」

ina lawal hananay i balucu’ nu tawyaay a tademaw, kanahatu yayadahay ku katinengan a tineng nu lawal, nika nayinayi ku saicelangay matesekay a tineng nuheni, azihen ya cacay a cudad: “Suing-ce‧ciyeng-siyey-peyng(荀子‧勸學篇)” sakamu sa: mahiniay a lawal, kanahatu lalima ku tineng niza, nika nayinayi ku saicelangay satesekay a tineng, tinaku: kanahatu matineng mubahel kuheni nika caay pakatukuh i badahung nu luma’, matineng mukayakay i kilakilangan, caay ka katukuh i  sapabawan nu kilang, matineng mingaduy nika caay pakalakuwit tu sauwac, matineng mikutkut  misabuhang nika tadaadidi’ ku nibuhangan laecus mueneng, matineng muculil nika caay pakalakuit tu duba’ nu tademaw, imahini  azihen kina lawal  nayinayi ku saicelangay matesekay a tineng.

明代旅行家馬歡著的《瀛涯勝覽》內的啞魯國提到東南亞種鼯鼠：「山林中出一等飛虎，如貓大，遍身毛灰色。有肉翅，如蝙蝠一般，但前足肉翅生連後足，能飛不遠。」

hicaen i tawya i Min-tay(明代) hananay, izaw ku manamuhay tatacuwa midangay miliwkuay a tadwmaw ci Ma-huan(馬歡), izaw ku nisulitan niza tu Ing-ay-seng-lang(瀛涯勝覽) hananay,  i lalabu’ nu Yalu a kanatal(啞魯國) masulitay i cudad tu amisan timulan lawal a  Cubelan(種) sulit sa :  i kilakilangan izaw ku saicelangay mubahelay a tula, hatiza u nani’ ku katabaki, i uzipuzipan niza mamin namin ku abuabuay a kulit, izaw aca ku siheciay a sakubad, mahiza u padaduki, nika nu ayawan siheciay a sakubad malalitin atu zikuzanay a kuku’, matineng mubahel nika caay ka baat ku nibahelan.

wayway atu nikauzip (型態與生活方式)

飛鼠為松鼠科，後肢之間有皮膚薄膜相連，可以做松鼠般的長距離跳躍。幼年飛鼠一般體體長13厘米以上，成年飛鼠則長50厘米以上。飛鼠為夜行動物，居住於樹中，以堅果、水果、植物嫩芽、昆蟲和小型鳥類為食。飛鼠一般長有二十二顆牙齒。普通飛鼠可以生存12年之久。

lawal sa, u kapulusay a kaput (松鼠科), izaw ku duhepicay a banges milalitin tu itebanay a zikuzan nu kuku’kuku’an, atu tanengay kuheni mahiza u kapulus tanayu’ ku laad malebud. u adidi’ay a lawal u uzip nuheni sabaw tulun li-mi( 厘米) tapabaw aca, ya balakiay tu a lawal  makaala tu lima a bataan li-mi( 厘米)  tapabaw aca. u lawal sa i labiay tahekal a aadupaen han, u aenengan nuheni sa i lalabu nu kilakilangan, u heci nupaenu, cacanan a heci, mangaduay a lutuklutuk, cilekay atu adidi’ay mabahelay a ayam ku kakanen nu heni. lawal sa tusa izaw ku tusa ku ngipen, nikauzip nuheni makaala tu sawbaw tusa a mihcaan hatiza ku tenes.

飛行滑翔中的南方飛鼠由於可以滑翔，因此得名飛鼠。飛鼠的滑行得利於其飛膜以及尾巴。其飛膜可以撐開以起到翅膀作為滑翔，而其尾巴可以控制方向。一隻普通飛鼠可以滑翔47米左右，由於飛鼠的獨特飛行生活，經常用於研究之用。有人曾經錄得一飛膜滑行150米之遠。

mubahelay misaselicay a timulay a lawal izay matineng musaselic, sisa mabahelay a edu han( lawal) a pangangan. u lawal matineng a musaselic, payni a izaw ku duhepicay a banges atu kikul, kyu saselicselic saan ku lawal, wuya mabahelay a dinget kapah micebal tu akubad miedap tu henian miselic. u kikul niza sa, sapaculil tacuwacuwa. ina lawal makaala tu sepat izaw ku pitua a zepah ku niselican. zayhan, izaw ku masitekeday sasabahelan a nikaudip nu lawal, kyu hina sasakingkiwan nu tademaw. izaw ku cacay mikingkiway  a tademaw misanga’ ciniza tu mahizaay nu lawal a duhepicay a banges, alaw  tanengay muselic ciniza, makaala tu cacay a lasubu izaw ku lima a batan ku kabaat.

hicaen ku pisikul atu pahabay (保育狀況)

幾年來，因為多種原因，飛鼠遭到了嚴重的捕獵。目前，部分飛鼠於為中國大陸，如果惡意捕捉可以因此得到拘留十天以上, 此外，貓常常以其為食。

kinapinapina tu a mihcaan,  mahicaay hakiya , yadah tu ku maadupay a lawal, pihaceng ku mabihkacay aca. imahini satu, i Cung-ku-ta-lu(中國大陸) , anu u masiteketay a lawal malasasikulan a aadupen sa, anu palemang sa muzakep tu mahiniay a lawal, a mapulu’ atu lawiten tu cacay a bataan a demiad tapabaw aca . zuma sa u nani’ hina zakep tu lawal malukakanan nuheni kyu u sakacacay sakalawpen nu lawal aca kuyni.

飛鼠可分2個亞族、15個屬。細分如下：

palatusaen kuYa-cu(亞族)  nu lawal, sabaw lima ku Tabuk(su, 屬).

pasasizumaen sa , tinaku:

■熒飛鼠亞族

  Inn-fey-su(Inn-fey-su 熒飛鼠)  a Ya-cu(亞族), tinaku:

1.如喀什米爾飛鼠屬

  mahiza u ke-se-mil() lawal a Tabuk, ( ke-se-mil fey-su su , 喀什米爾飛鼠屬).

2.北美飛鼠屬

  Amisan nu Ami-li-ka lawal a Tabuk, (Pey-mey-fey-su su,v北美飛鼠屬)

3.箭尾飛鼠屬

  pana’kikulay  lawal  a Tabuk, (Cieng-Uey fey-su su ,箭尾飛鼠屬)

4.喜鳴飛鼠屬

  manamuhay angiha lawal a Tabuk, (Si-ciey-fey-su su, 喜鳴飛鼠屬)

5.小飛鼠屬

  adidi’ay  lawal  a Tabuk,  (Siyaw-fey-su su, 小飛鼠屬)

6.低泡飛鼠屬

  isasaay sibulangay lawal a Tabuk, (Di-paw-fey-su su, 低泡飛鼠屬)

■飛鼠亞族

  lawal(飛鼠)  a Ya-cu( fey-su-ya-cu, 飛鼠亞族)

1.溝牙飛鼠屬

  i cilisay lawal a Tabuk, (Ku-ya-fey-su su, 溝牙飛鼠屬)

2.黑飛鼠屬

   lumeniay lawal a Tabuk,  (Hey-fey-su su, 黑飛鼠屬)

namakayniay a nasulitan nasakamuan atu natinengan (資料來源)

• nisulitan ni Mahi Takas aci Uwi Habay.
• 維基百科-鼯鼠：https://zh.wikipedia.org/wiki/鼯鼠

  

  lawal