İçeriğe atla

Karaman

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu sayfa Karaman ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için Karaman (il) sayfasına bakınız.
Karaman
Şehir
Şehirden bir görünüm (Eylül 2008)
Karaman Kalesi (Mart 2019)
Hatuniye Medresesi (Eylül 2008)
Karaman Saat Kulesi (Eylül 2008)
Karaman ilinin Türkiye'deki konumu
Karaman ilinin Türkiye'deki konumu
ÜlkeTürkiye
Bölgeİç Anadolu Bölgesi
İlKaraman
İdare
 • Belediye başkanıSavaş Kalaycı (MHP)
Yüzölçümü
 • Toplam3709 km²
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu
70100
Alan kodu338
Plaka kodu70

Karaman, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan Karaman ilinin merkezi olan şehirdir. Önemli bir ticaret, kültür ve sanat merkezidir. MÖ 8000'lerden itibaren yerleşilen Karaman ve yöresi; yer altı şehirleri, mağaralar ve inanç merkezlerine sahiptir.

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karaman şehri adını Karamanoğulları Beyliği'nden almaktadır. Şehir Karaman adını almadan önce Lârende olarak bilinmekteydi.[1] Antik Çağ'da Laranda (Λάρανδα) olarak isimlendirilen şehrin, bu adının bölgenin yerli dillerinden olan Luvice'deki Laravanda'dan geldiği tahmin edilmektedir. Laravanda kelimesi Luvice'de kumlu, kumlu yer, kum diyarı gibi anlamlara gelmektedir.[2] Öte yandan, bu ismin Hitit tabletlerinde geçen Lalanda'dan geldiğini savunan akademisyenler de mevcuttur.[3]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karamanoğulları Beyliğinin bir süre başkentliğini yapmıştır.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
Karaman ilçesi (Konya)
1927[4] 37.265 8.182 29.083
1935[5] 42.478 9.060 33.418
1940[6] 48.703 12.489 36.214
1945[7] 53.488 12.460 41.028
1950[8] 60.066 13.476 46.590
1955[9] 69.101 17.215 51.886
1960[10] 78.522 21.668 56.854
1965[11] 89.175 26.051 63.124
1970[12] 100.179 35.056 65.123
1975[13] 107.480 43.759 63.721
1980[14] 113.408 51.208 62.200
1985[15] 130.846 64.735 66.111
Karaman merkez ilçesi
1990[16][a] 125.927 76.525 49.402
2000[17] 152.450 105.384 47.066
2007[18] 160.179 122.809 37.370
2008[19] 164.207 127.192 37.015
2009[20] 168.048 132.064 35.984
2010[21] 170.240 135.185 35.055
2011[22] 172.854 138.135 34.719
2012[23] 175.397 141.630 33.767
2013[24] 177.685 144.178 33.507
2014[25] 181.383 148.362 33.021
2015[26] 184.493 152.256 32.237
2016[26] 188.221 156.056 32.165
2017[26] 190.366 158.566 31.800
2018[26] 194.018 161.946 32.072
2019[26] 197.276 165.858 31.418
2020[26] 199.482 168.299 31.183

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karayolu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Terminal kent merkezine yaklaşık 3 km uzaklıktadır. Terminale belediye otobüsleri, dolmuş ve özel taksiler çalışmaktadır.

Demiryolu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tren garı kent merkezine 1 km uzaklıktadır. Tren hattı Adana-Konya istikameti üzerindedir. Ankara-Konya Yüksek Hızlı Treni, 8 Ocak 2022'de yapılan ilk seferle Ankara'ya bağlandı.

Mart 2022 tarihinden itibaren İstanbul (halkalı) ve Karaman arasında direkt hızlı tren seferleri günlük karşılıklı olarak devam etmektedir.

Tarihî yerler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • taşkale buğday ambarları
  • Manazan Mağaraları
  • Karaman Kalesi
  • Yunus Emre Camii ve Tekkesi
  • Nuhpaşa Camii
  • Hacı Beyler Camii (1356)
  • Aktekke Camii
  • Arapzade Camii (1374)
  • Çelebi Mescidi
  • Dikbasan Camii (1493)
  • Hatuniye Medresesi (1381)
  • Ebul Fetih Camii (1247)
  • Emir Musa Medresesi
  • İbrahim Bey İmareti Medresesi (1432)
  • Alâeddin Bey Kümbeti
  • Hoca Mahmut Camii
  • Canhasan höyüğü
  • Binbir kilise
  • Derbe antik kenti

Saat kulesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aktekke Kent Meydanı projesi kapsamında 2009 yılında Karaman Belediyesi tarafından inşa edilen saat kulesi, çelik iskelet üzerine andezit ve granit taştan imal edilmiştir. 9,15 metre yüksekliğindeki kule, kentin buluşma noktalarından biridir.[27]

Tarihçilere göre Karaman

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eb-ül Fida'ya göre Karaman

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rum Beldelerinin, birisi de Karaman topraklarıdır. Buralarda Türkmenler oturur. Karamanoğulları çevresindeki beyliklerin en güçlüsü ve en uzun ömürlü olanıdır. Konya'nın bir günlük güneyinde Rum Beldesinden birisi de Larende (Karaman)'dır.

Evliya Çelebi'ye göre Karaman

[değiştir | kaynağı değiştir]

Evliya Çelebi, Karaman ve tarihî eserlerini incelemiş, Yunus Emre'nin de Karaman'da olduğunu belirtmiştir. Karaman Kalesinden, Aktekke (Mevlana'nın annesinin mezarının bulunduğu cami), Nuh Paşa Camii, Dikbasan Camii, Karabaş Veli Camii, Kirişçi Baba Camii ve bunlardan başka çok sayıda cami, medrese, çeşme, han, hamam ve imaretlerden bahseder. Evliya Çelebi bu tarihî eserlerden başka, büyük bir cadde üzerinde 470 dükkândan bahisle, Karamanlıların tarihlerde yaşantılarını ve binlerce evliyanın mevcudiyetini ve Yunus Emre'nin merkadinin (mezarının) Karaman'da olduğunu yazmaktadır.

Katip Çelebi'ye göre Karaman

[değiştir | kaynağı değiştir]

Katip Çelebi, Cihannümâ'sında; Konya'nın kazalarını sıraladıktan sonra, Larende için "Konya'nın Doğu Cenubunda, arası bir menzil düz yerde kasaba ve kaladır. Akarsuyu, bağ, bahçeleri, camileri ve hamamları vardır.

Katip Çelebi Karaman eyaletini şöyle yazmıştır. "Der beyan-ı Eyalat-ı Karaman:

Osmanlılardan evvel bu yerlerde Al-i Karaman iskan etmekle, bu diyara Karaman denilmiştir. Daha evvel bu memleket, ta denizde sonra ererdi.

Konya Salnamelerinde Karaman

[değiştir | kaynağı değiştir]

1289-1291 Hicri (1872-1874 Miladi) tarihli Konya Salnamelerinde Karaman Tarihi hakkında bilgi verildikten sonra, 88'inci sayfada şöyle deniliyor; "Karaman'da Kibar'ı Evliyaullahtan Tabduk Emre, Yunus Emre, Mader-i ve Birader-i Hz. Mevlana ve Kettaue Baba, Canbaz Kadı medfundurlar".

1294 Hicri (1877 Miladi) tarihli salnamede de şunları yazıyor: "Karamanda büyük küçük 41 cami, 82 mescit, 17 medrese, l kütüphane, 5 tekke, 12 zaviye, l rüştiye mektebi ve biri Ermeni, diğeri Rum 2 adet kilise ve 51'i İslam ve 2'si Rum olan 53 mektep, ikisi çift ve yedisi tek olmak üzere 9 hamam 115 çeşme ve şadırvan, 422 dükkân, 7 han, 5 adet bezirhane, 11 yağhane, 33 değirmen, l imaret, 11 sebil, 12 sarnıç, l buzhane, 4 karlık, l adet Kala-i atik mevcuttur."

Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye Müellifine göre Karaman

[değiştir | kaynağı değiştir]

''Pizidi kıtasını teşkil eden ve sonra bir müddet emirlik halinde idare olunan Larende, Niğde, Ermenek, Konya, Kayseri, Akşehir, Beyşehir, Seydişehir ve Karahisar sancak ve kazalarını toplayan eyaletin ismidir. Bu eyaletin çok yeri dağlık ise de güzel üzüm, afyon yetişir ve tuzlaları vardır."

Şemseddin Sami Bey'e göre Karaman

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sems'ed-din Sami Bey (Kamus-ül A'lam'ında Karaman ilini) şöyle yazmıştır.

Anadolu'nun orta kısımlarının güney yönüne verilen ad olup, Konya, Niğde, İçel sancaklarından ibarettir. Bu bölge, Selçuk Devletinin çökmesinden sonra, Bağımsızlığını kazanarak oralarda hüküm süren Karamanoğulları adı ile anılır. Bu hükûmetin ilk oluşumunda Larende Kasabası merkez olup, sonra yine Konya'yı terk etmeye zorunlu olmuşlar, Larendeye çekilmişlerdir. Şimdi bike Karaman ilinin merkezi Larende ad olunup, bu kasabaya Karaman ili denilir."

Yılmaz Öztuna'ya göre Karaman

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karamanoğulları, Anadolu Türkmen Beyliklerinin en mühimi, en büyüğü, en kudretlisi ve en devamlısıdır. Karaman Türkmen Beyliği, 1250 yıllarından 1487'ye kadar takriben 237 yıl sürmüştür. Karamanoğlu 24 Oğuz boyundan biri olan, Oğuzların Avşar Boyu Beylerinden Ahmet Sadettin Bey'in oğlu Nuri Sofu Bey'den gelmişlerdir.

2,5 asırlık tarihleri sırasında, Karamanoğulları'nın toprakları zaman zaman büyüyüp küçülmüştür. Karaman Beyliği, Türkiye'nin şu illerine yayılmıştır: Konya, Karaman, Niğde, Aksaray, Kayseri, Ankara, Nevşehir, Mersin, Kırşehir illerinin tamamı, Antalya'nın doğu yarısı, Karamanoğullarının nüfuz ve tabiyetinde bulunmuştur. Karamanoğullan batıya doğru Antalya, Isparta, Afyon dolaylarında zaman zaman yukarıdaki sınırları da aşmışlar, akın mahiyetinde çok daha uzaklara gitmişler ve Bursa'ya da girmişlerdir. Yukarıda gösterilen topraklar 146,000 km² olup, o dönemde bu topraklar üzerinde 2 milyon insanın yaşadığı tahmin edilmektedir.

Belediye başkanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
№ Belediye Başkanı Görev Başlangıcı Görev Bitişi Parti
1 Kemal Kaynaş 17 Kasım 1963 9 Aralık 1973 Adalet Partisi
2 Özcan Genç 9 Aralık 1973 11 Aralık 1977 Cumhuriyet Halk Partisi
3 Abdülkerim Kılınç 11 Aralık 1977 12 Eylül 1980 Adalet Partisi
4 Hasan Özkaymak 25 Mart 1984 26 Mart 1989 Anavatan Partisi
5 Yaşar Evcen 26 Mart 1989 27 Mart 1994 Sosyaldemokrat Halkçı Parti
27 Mart 1994 18 Nisan 1999 Cumhuriyet Halk Partisi
6 Halil İbrahim Gülcan 18 Nisan 1999 28 Mart 2004 Milliyetçi Hareket Partisi
7 Ali Kantürk 28 Mart 2004 29 Mart 2009 Adalet ve Kalkınma Partisi
8 Kâmil Uğurlu 29 Mart 2009 30 Mart 2014
9 Ertuğrul Çalışkan 30 Mart 2014 9 Nisan 2019
10 Savaş Kalaycı 9 Nisan 2019 Görevde Milliyetçi Hareket Partisi

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Kazımkarabekir ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "KARAMAN - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2022. 
  2. ^ Bilge Umar (1993). Türkiye'deki tarihsel adlar. İnkılâp Kitabevi. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  3. ^ Philo H. J. Houwink Ten Cate (Ocak 1966). "A New Fragment of the "Deeds of Suppiluliuma as Told by His Son, Mursili II"". Journal of Near Eastern Studies 25(1):27-31. s. 30. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  4. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  5. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  7. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  11. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  24. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  25. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  26. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Merkez Nüfusu - Karaman". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Karaman Merkez Nüfusu". nufusune.com. 
  27. ^ Cansever, Meltem (Haziran 2009), Türkiye'nin Kültür Mirası 100 Saat Kulesi, İstanbul: NTV Yayınları, s. 156, ISBN 9786055813239 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karaman&oldid=34225906" sayfasından alınmıştır