Şubat 1999 Kürt protestoları

Şubat 1999 Kürt protestoları
	Serhildan (Türkiye-PKK çatışması) ve İran'da Kürt ayrılıkçılığı
Tarih	15-18 Şubat 1999
Yer	Türkiye: Ankara, Diyarbakır, İstanbul; Ermenistan: Erivan; Avustralya: Sidney; Avusturya: Viyana; Belçika: Brüksel; Kanada: Montreal, Ottawa, Vancouver; Danimarka: Kopenhag; Fransa: Paris, Marsilya, Strazburg; Almanya: Berlin, Bonn, Düsseldorf, Hamburg, Stuttgart; Yunanistan: Atina; İran: Senendec, Kirmanşah, Mahabad, Urmiye, Tahran; İtalya: Milano; Hollanda: Lahey; Rusya: Moskova; İsveç: Stockholm; İsviçre: Bern, Cenevre, Zürih; Birleşik Krallık: Londra; ABD: New York, Washington, DC
Sebep	Abdullah Öcalan'ın yakalanması
Hedef	Abdullah Öcalan'ın serbest bırakılması
Yöntem	Toplumsal olay; Sivil direniş; Gösteri; Genel grev; Kendini ateşe verme; İsyan;
Taraflar
Kürt protestocular; DEHAP; PKK; Diğer Kürt gruplar	Türkiye Türk Silahlı Kuvvetleri; Türk Polisi; Köy Korucuları; PKK karşıtı protestocular; Kanada Polisi; Almanya Polisi; İngiliz Polisi; ABD Polisi
Öne çıkan kişiler
DEHAP Mehmet Abbasoğlu; Tuncer Bakırhan; Aysel Tuğluk; PKK Cemil Bayık; Osman Öcalan; Murat Karayılan;	Türkiye Süleyman Demirel; Bülent Ecevit;
Sayı
Türkiye: Binlerce Kanada:; Montreal: 40; Ottawa: 300; Vancouver: 60 Belçika:; Brüksel:50 Almanya:; Berlin: 200 Düsseldorf: 300 Frankfurt: 50 Yunanistan:; Atina: 10.000 İtalya:; Milan: 20 Hollanda:; Lahey: 150 İsviçre:; Cenevre: 30-40 Birleşik Krallık:; Londra: 3,000
Kayıplar
1 ölü ve 1 yaralı (Türkiye); 1000 kişi tutuklandı (Türkiye); 3 kişi tutuklandı (Kanada); 1 yaralı (Danimarka); 20+ tutuklu (Fransa); 3 ölü (Almanya); 17 yaralı (Almanya); 57 kişi tutuklandı (Almanya); 350 gözaltı (Yunanistan); 49 gözaltı (Rusya); 1 yaralı (Birleşik Krallık); 3 ölü (İran); Toplam: 7 ölü, 20'den fazla yaralı, ~1500 gözaltı/tutuklama	5 diplomat rehin alındı (Avusturya); 9 polis yaralandı (Kanada); 1 politikacı rehin alındı (Almanya); 1 diplomat rehin alındı (İtalya); 1 diplomat ve 1 polis rehin alındı (İsviçre)

Şubat 1999 Kürt protestoları, PKK lideri Abdullah Öcalan'ın Yunanistan büyükelçiliğinden ayrıldıktan sonra Kenya'daki Nairobi havaalanında yakalanması ve bölücülüğü teşvik eden terörizm ve vatana ihanet suçlarından yargılanmak üzere Türkiye'ye getirilmesinin ardından Türkiye, İran ve dünya çapındaki Kürt diasporası tarafından düzenlendi.^[2]^[8]

Öcalan'ın yakalanmasına tepki olarak Kürtler 20'den fazla Avrupa kentinin yanı sıra Kanada ve Avustralya'da protesto gösterileri düzenleyerek dünya çapındaki Yunan, Kenya ve Türk diplomatik temsilciliklerine saldırdılar.^[5] Kürtlerin Öcalan'ın yakalanmasında İsrail'in parmağı olduğunu iddia etmelerinin ardından Berlin'deki İsrail konsolosluğu da saldırıya uğradı.^[3]

1999 yılından bu yana her yıl 15 Şubat'ta Türkiye'deki Kürtler tarafından protesto gösterileri düzenlenmektedir.^[9]

Arka plan

Ekim 1998'de Abdullah Öcalan, diplomatik baskı ve askeri tehditlerin ardından Suriye'deki güvenli sığınağını terk etmek zorunda kaldı ve kalmasına izin verilmeyen Rusya'nın Moskova kentine gitti. Kasım ayında İtalya'nın Roma kentine uçtu. İtalyan hükûmeti Öcalan'a izin vermek istemedi, ancak yasal olarak onu ölüm cezası uygulayan herhangi bir ülkeye iade etme yetkileri yoktu. Almanya, Hollanda ve Fransa'ya girişine izin verilmeyen Öcalan, 1 Şubat 1999'da Yunanistan'ın Korfu Adası'na gitti. Ertesi gün uçakla Kenya'nın Nairobi kentine götürüldü.^[2]

Öcalan, CIA veya Mossad'ın tartışmalı yardımlarıyla Millî İstihbarat Teşkilâtı tarafından düzenlenen bir operasyonla 15 Şubat 1999'da Yunanistan Büyükelçiliği'nden Nairobi Jomo Kenyata Uluslararası Havaalanı'na nakledilirken yakalandı.^[10] Onu barındıran Yunan konsolosu George Costoulas, operasyondan sonra hayatının tehlikede olduğunu söyledi.^[11] Kenyalı bir bakan, Öcalan ve korumalarının ülkeye girişine izin verdiği için istifa etmek zorunda kaldı.^[2]

Protestolar

Türkiye

Öcalan'ın yakalandığı haberinin duyulmasının ardından Türkiye'de şiddetli protestolar patlak vermiş^[12] ve askerler birçok büyük şehirde göstericilerle çatışmak zorunda kalmıştır.^[2]

İstanbul'da polis yüzlerce PKK destekçisini yakalarken, protestocular vur-kaç taktiğiyle araçları ateşe verdi ve Başbakan Bülent Ecevit'in Demokratik Sol Partisine ait bir otobüse molotofkokteyli atıldı.^[12]

Türkiye'de toplamda 1000'den fazla kişi tutuklanmış^[2] ve iki mahkûm kendilerini ateşe vermiş,^[3] en az biri aldığı yaralar nedeniyle hayatını kaybetmiştir.^[5]

İran

İran'da Kürtlerin çoğunlukta yaşadığı Senendec kentinde büyük bir Kürt isyanı meydana geldi. Sonuç olarak çok sayıda kişi tutuklandı ve 3 Kürt protestocu öldürüldü.^[7] Olaylar, Kürt aktivistlerin "Hatemi'nin kayıtsızlığına" duydukları öfkeyi dile getirmelerine yol açtı.^[7]

Dünya geneli

Ermenistan: Kürt protestocular Ermenistan'ın başkenti Erivan'daki bir BM binasına saldırdılar.^[13]
Avustralya: Sidney'deki Yunan konsolosluğunu işgal eden 50 kadar Kürt protestocu, Avustralya polisi ile 9 saat süren bir çatışmanın ardından işgallerini sona erdirdi.^[1]
Avusturya: Viyana'da Sosyal Demokrat Partinin (SPÖ) bir ofisini işgal eden protestocular,^[3] Yunanistan ve Kenya büyükelçiliklerini de işgal ederek beş kişiyi rehin aldı. Çatışma 17 Şubat'ta protestocuların müzakerelerin ardından gönüllü olarak binayı terk etmesiyle sona erdi.^[1]
Kanada: 15 Şubat'ta 60'ın üzerinde Kürt protestocu Vancouver'daki Yunan konsolosluğunu bastı^[2] ve 30'u binayı işgal etmeye devam ederek yanıcı sıvılar saçmış ve kendilerini yakmakla tehdit etti. Ancak birkaç saat sonra barışçıl bir şekilde dağıldılar.^[1] Yaklaşık 40 Kürt protestocu Montreal'deki Yunanistan Ulusal Bankasını basarak bilgisayarları ve mobilyaları parçaladı. 16 Şubat'ta 300 protestocu Ottawa'daki Türk Büyükelçiliğine saldırdı, binaya taş ve buz fırlatarak birkaç camı kırdı. İsyan sırasında 9 Kanadalı polis yaralandı. Polis sonunda göstericileri biber gazı ile geri püskürtmeyi başardı ve üç kişiyi tutukladı.^[2]
Danimarka: Kopenhag'da bir grup protestocu Avrupa Komisyonu binasını bastı.^[3] Bir kadın kendini ateşe vererek ağır yaralandı.^[1]
Fransa: Paris'te protestocular Kenya Büyükelçiliğini basarak birkaç kişiyi rehin aldılar, 20 kişi de Yunanistan Büyükelçiliğini basmaya çalışırken tutuklandı. Strazburg'daki Yunan konsolosluğunu işgal eden 30 gösterici polis tarafından dışarı çıkarılırken birkaç kişi yaralandı. Birkaç düzine protestocu da Marsilya'daki Yunan konsolosluğundan zorla çıkarıldı.^[1]
Almanya: 17 Şubat'ta^[14] demir çubuklarla donanmış 200 Kürt protestocu, Mossad'ı Öcalan'ın kaçırılmasında Türk hükûmetine yardım etmekle suçlayarak Berlin'deki İsrail konsolosluğuna saldırdı; bu iddialar İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu tarafından şiddetle reddedildi. Protestocuların polis saflarını yararak binaya girmeyi başarmasının ardından İsrail Savunma Kuvvetleri protestoculara ateş açarak üç kişinin ölümüne ve 14 kişinin yaralanmasına neden oldu. Netanyahu, protestocuların güvenlik güçlerinden birinin silahını almaya çalıştığını iddia ederek eylemleri savundu. Ayrıca, Alman polisi iki Türk kültür merkezine, bir restorana ve bir camiye zarar veren saldırıları Kürt protestoculara atfetti. Hamburg'da PKK destekçileri iktidardaki Sosyal Demokrat Partinin (SPD) bir üyesini alıkoydu, daha sonra serbest bırakıldı.^[3] Bonn'daki Kenya Büyükelçiliği de saldırıya uğradı.^[13] Frankfurt'ta göstericiler arabaları devirdiler ve tazyikli su ve cop kullanan polisle çatıştılar. 17 Şubat'ta 50 kadar gösterici Yunan konsolosluğunu işgal etti. Düsseldorf'ta 300 protestocu Yunan konsolosluğunu işgal etti ve 30'u tutuklandı. Stuttgart'ta polis Yunan elçiliğine saldıran 27 protestocuyu tutuklarken, 17 yaşındaki bir Kürt kızı protesto için kendini ateşe verdi ve hastaneye kaldırıldı.^[1]
Yunanistan: Yoğun protestolarından korkulan yaklaşık 350 Kürt, Atina'da kullanılmayan bir askeri kampa "önleyici gözaltı" için yerleştirildi.^[6] Atina'da Kürt davasına sempati duyan 10.000'den fazla Yunan, Öcalan'ın Türkiye'nin eline geçmesine izin verdiği için hükûmeti protesto etti.^[4] Bunun üzerine Yunanistan Dışişleri Bakanı Theodoros Pangalos, Kamu Düzeni Bakanı Filippos Peçalnikos ve İçişleri Bakanı Alekos Papadopoulos istifa etmek zorunda kaldı.^[15]
İtalya: 20 Kürt Milano'daki Yunan konsolosluğunu işgal ederek konsolosu saatlerce rehin aldı.^[1]
Hollanda: Lahey'de 150 Kürt protestocu Yunan Büyükelçisi'nin konutunu basarak aralarında Büyükelçi'nin eşi ve 8 yaşındaki oğlunun da bulunduğu üç kişiyi rehin aldı. Rehineleri serbest bırakmadan önce binayı birkaç saat boyunca işgal ettiler.^[1]
Rusya: Moskova'da 49 Kürt, Yunanistan Büyükelçiliğini 2,5 saat boyunca işgal ettikten sonra tutuklandı. Rusya Başbakan Yardımcısı Vadim Gustov elçiliğin işgal edilmesini kınadı ancak protestocuların suçlanma ihtimalinin düşük olduğunu söyledi.^[1]
İsveç: Stockholm'de Kürt protestocular bir Sosyal Demokrat Parti (S/SAP) ofisini işgal ettiler.
İsviçre: 16 Şubat'ta 30-40 protestocu Cenevre'deki Birleşmiş Milletler Ofisini işgal etti. Zürih ve Bern'de protestocular Yunan diplomatik binalarına saldırırken, Zürih'te protestocular bina sahibini ve kendileriyle müzakere etmeye çalışan bir polisi rehin aldılar.^[1] 17 Şubat'ta 20 protestocu Cenevre'deki Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği binasına zorla girmiş, binada küçük çaplı hasar meydana gelmiş ve tüm personel tahliye edilmek zorunda kalmıştır.^[1]
Birleşik Krallık: Londra'da 50 Kürt protestocu^[1] Yunan elçiliğini üç gün boyunca işgal ederken,^[2] yaklaşık 3000 protestocu da elçiliği kuşattı.^[1] On beş yaşında bir Kürt kızı Öcalan'ın tutuklanmasını protesto etmek için kendini yaktı ve hastaneye kaldırıldı.^[2]
Amerika Birleşik Devletleri: Amerika Birleşik Devletleri'ndeki protestolar diğer ülkelere kıyasla sınırlı kaldı. Ancak Kenyalı, Yunan ve Türk diplomatlara, şiddet yanlısı protestoculardan korktukları için ekstra güvenlik sağlandı. New York'taki Kenya diplomatik temsilcilikleri protestolar sırasında kapatıldı.^[5]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab "Kurds storm UNHCR headquarters; new protests erupt". www.cnn.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q "Kurdish Terrorist Captured | The Canadian Encyclopedia". www.thecanadianencyclopedia.ca. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Hooper, By Hans Kundnani John (18 Şubat 1999). "Military action and three deaths after Ocalan's capture". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.
^ ^a ^b "3 Greek Officials Removed Over Rebel Kurd's Capture". 12 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2012.
^ ^a ^b ^c ^d "Kurds seize embassies, wage violent protests across Europe". edition.cnn.com. 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
^ ^a ^b ^c Marsden, Chris. "International repression follows Ocalan's capture". www.wsws.org (İngilizce). 31 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.
^ ^a ^b ^c Elling, R. (18 Şubat 2013). Minorities in Iran: Nationalism and Ethnicity after Khomeini. ISBN 9781137047809.
^ Zaman, Amberin. "Washingtonpost.com: Turkey Celebrates Capture of Ocalan". The Washington Post. 11 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2021.
^ "Protesting as a Terrorist Offense, The Arbitrary Use of Terrorism Laws to Prosecute and Incarcerate Demonstrators in Turkey" (PDF). Human Rights Watch. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
^ Weiner, Tim (20 Şubat 1999). "U.S. Helped Turkey Find and Capture Kurd Rebel". The New York Times. 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2007.
^ Ünlü, Ferhat (17 Temmuz 2007). "Türkiye Öcalan için Kenya'ya para verdi". Sabah. 12 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2008.
^ ^a ^b "Kurd Protests: Angry Ocalan humiliated by Turkey". The Independent (İngilizce). 19 Şubat 1999. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
^ ^a ^b Tribune, MICHAEL McGUIRE Chicago. "KURD'S CAPTURE SPARKS VIOLENCE". Sun-Sentinel.com (İngilizce). 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.
^ "On this day February 17". News24 (İngilizce). 17 Şubat 2010. 14 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.
^ Stanley, Alessandra (19 Şubat 1999). "3 Greek Officials Removed Over Rebel Kurd's Capture". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.

[cnn-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab "Kurds storm UNHCR headquarters; new protests erupt". www.cnn.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.

[Canada-2] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q "Kurdish Terrorist Captured | The Canadian Encyclopedia". www.thecanadianencyclopedia.ca. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2021.

[guard-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Hooper, By Hans Kundnani John (18 Şubat 1999). "Military action and three deaths after Ocalan's capture". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.

[mtholyoke-4] "3 Greek Officials Removed Over Rebel Kurd's Capture". 12 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2012.

[DC-5] "Kurds seize embassies, wage violent protests across Europe". edition.cnn.com. 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.

[wsws-6] Marsden, Chris. "International repression follows Ocalan's capture". www.wsws.org (İngilizce). 31 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.

[elling-7] Elling, R. (18 Şubat 2013). Minorities in Iran: Nationalism and Ethnicity after Khomeini. ISBN 9781137047809.

[8] Zaman, Amberin. "Washingtonpost.com: Turkey Celebrates Capture of Ocalan". The Washington Post. 11 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2021.

[9] "Protesting as a Terrorist Offense, The Arbitrary Use of Terrorism Laws to Prosecute and Incarcerate Demonstrators in Turkey" (PDF). Human Rights Watch. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.

[nytimes-capture-10] Weiner, Tim (20 Şubat 1999). "U.S. Helped Turkey Find and Capture Kurd Rebel". The New York Times. 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2007.

[11] Ünlü, Ferhat (17 Temmuz 2007). "Türkiye Öcalan için Kenya'ya para verdi". Sabah. 12 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2008.

[independent-12] "Kurd Protests: Angry Ocalan humiliated by Turkey". The Independent (İngilizce). 19 Şubat 1999. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.

[sun2-13] Tribune, MICHAEL McGUIRE Chicago. "KURD'S CAPTURE SPARKS VIOLENCE". Sun-Sentinel.com (İngilizce). 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.

[14] "On this day February 17". News24 (İngilizce). 17 Şubat 2010. 14 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.

[15] Stanley, Alessandra (19 Şubat 1999). "3 Greek Officials Removed Over Rebel Kurd's Capture". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]