İçeriğe atla

28 Şubat Süreci

Vikipedi, özgür ansiklopedi
1 Mart 1997 tarihli Cumhuriyet gazetesinin manşeti

28 Şubat Süreci, Necmettin Erbakan'ın başbakan, Tansu Çiller'in başbakan yardımcısı ve dışişleri bakanı olduğu 28 Şubat 1997'de yapılan Millî Güvenlik Kurulu toplantısı sonucu açıklanan kararlarla "irtica"ya karşı başlayan ordu ve bürokrasi merkezli süreç.[1] Süreç, Erbakan'ın istifasına ve REFAHYOL Hükûmetinin dağılmasına yol açmıştır. Türk siyasi tarihine geçen kararların uygulandığı dönemde Türkiye'de siyasi, idari, hukuki ve toplumsal alanlarda değişimler yaşanmıştır. Yaşananlar postmodern darbe olarak da adlandırılmıştır.[1][2] Verilen kararların ve yaptırımların uygulanıp uygulanmadığını denetlemek için Çevik Bir öncülüğünde Batı Çalışma Grubu kurulmuştur. 28 Şubat Süreci'nde aktif rol alan bazı kişiler (Çetin Doğan, Kemal Gürüz vs.) daha sonra Balyoz, Ergenekon gibi davalarda yargılanmıştır. 28 Şubat Davası ise 2012 yılında başlamıştır.

Tarihsel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Refah Partisi 1995 genel seçimlerinde birinci parti oldu.[3] 1996 yılında, seçimlerin ardından, DYP-ANAP koalisyon hükûmeti kuruldu. Refah Partisinin, güvenoyu için gereken 273 sayısına ulaşılamadığı için (257 kabul) güven oylamasının geçersiz sayılması gerektiğini belirterek Anayasa Mahkemesine yaptığı başvuru haklı görülerek güven oylaması geçersiz sayıldı ve hükûmet dağıldı.[4] Bunun üzerine TBMM'de birinci parti durumunda olan Refah Partisi ile ikinci parti olan DYP arasında kurulan 54. Hükûmet, 8 Temmuz 1996'da TBMM'de yapılan oylamada güvenoyu almayı başardı.[5] Necmettin Erbakan başbakan, Tansu Çiller ise başbakan yardımcısı oldu.

28 Şubat ortamı

[değiştir | kaynağı değiştir]
4 Şubat 1997'de Sincan'dan geçen tank

Koalisyonun kurulmasından sonra Atatürk'e, laikliğe ve cumhuriyete karşı Refah Partisinin bazı milletvekilleri, il ve ilçe teşkilatları ve üyeleri tarafından edilen hakaretler ve sokaklardaki şeriat eylemleri kamuoyunun bir kesiminde endişe ve tepki ile karşılandı.

Başbakan Necmettin Erbakan'ın ilk yurt dışı ziyaretini İran'a yapması eleştirildi. Erbakan, 2 Ekim-7 Ekim 1996 tarihleri arasında sırasıyla Mısır, Libya ve Nijerya'yı ziyaret etti. Libya'da bir çadırda Muammer Kaddafi'nin Türkiye Cumhuriyeti'ni Kürtlere eziyet çektirmekle suçlayan ağır sözleri karşısında sessiz kalması basın ve muhalefet tarafından büyük tepki çekti.[6]

6 Ekim 1996'da Ankara Kocatepe Camii'nde "Şeriat isteriz!" diye bağıran sakallı, cübbeli ve asalı Aczmendiler gösteri yaptı.[7]

Erbakan, 3 Kasım 1996'da Susurluk'ta meydana gelen trafik kazasından sonra tartışılan mafya-siyasetçi-polis ilişkileri için "Bunlar faso fiso." dedi. Olaya tepki olarak yurt çapında başlatılan "Sürekli Aydınlık için Bir Dakika Karanlık" eylemine katılanlar için ise "Gulu gulu dansı yapıyorlar." dedi. Erbakan'ın Adalet Bakanı Refah Partili Şevket Kazan da bu eyleme katılanlar hakkında, "Bunlar mumsöndü oynuyorlar." diyordu. Bu sözler büyük tepki çekti.[8]

10 Kasım 1996'da Kayseri'nin Refah Partili Belediye Başkanı Şükrü Karatepe, Refah Partisi İl Divan toplantısındaki konuşmasında şöyle dedi:

"Süslü püslü göründüğüme bakıp da benim laik olduğumu sanmayın. Zaman zaman içinde bulunduğumuz şartlarda, mecburiyet karşısında gittiğimiz yerde inancımıza küfredilirken, milletimize küfredilirken, bütün değerlerimize küfredilirken içimize kan akıyor ama resmî görevimiz icabı orada bulunmak zorunda kalıyoruz. Tek parti rejiminin kalıntısı, çağ dışı olmuş, insanları köle gibi gören ve rey verip de yöneticisini seçen insanlara hiç muamelesi yapan bu düzen mutlaka değişmelidir! Ve Müslümanlar, sakın ha içinizden bu hırsı, bu kini, bu nefreti, bu imanı eksik etmeyin!"[9]

Karatepe bu konuşması nedeniyle 1 yıl sonra DGM'de yargılanacak ve 1 yıl hapisle birlikte 420.000 lira ağır para cezasına mahkûm edilecekti.[10]

Yine 10 Kasım 1996'da İkinci Zırhlı Tugay Komutanı Tuğgeneral Doğu Silahçıoğlu, İstanbul Sultanbeyli'de ilçe meydanına kimseye danışmadan Atatürk heykeli dikti, caddenin adını değiştirdi. Refah Partili Belediye Başkanı Ali Nabi Koçak, Silahçıoğlu hakkında suç duyurusunda bulundu. Bu, cumhuriyet tarihinde askere açılan dava olarak bir ilk oldu.[9]

1997'ye girildiğinde bazı Refah Partililer'in konuşmaları televizyon kanallarına servis edildi ve kamuoyunda büyük tepki yarattı. İlk olarak Refah Partisi'nin Rize milletvekili Şevki Yılmaz'ın daha önceden çeşitli yerlerde yaptığı konuşmalar yayımlandı.[9] Şevki Yılmaz'ın konuşmaları şöyleydi:

"Sana savaş açan; sağcılık, solculuk, Kemalizm, kapitalizm, laiklik ve bütün şeytani düzenleri boykot ederek nöbete geliyoruz. Refah için, Millî Görüş için!"

"Türk Ceza Kanunu İncil'e göredir, Türk Medeni Kanunu İncil'e göredir!"

"Ben Hizbullah'ım ve Hizbullah olmaktan da şeref duyuyorum!"

" 'Eşinizle beraber 30 Ağustos'taki kokteyle katılın.' 'Bana bak.' dedim, 'Ben deyyus değilim!' "

"Geçen Gaziantep Belediye Başkanı, kurban keserek Antep'te modern bir genelev yapıyor. Kerhane. Ve diyor ki: 'Ben sosyal eşitlikten yana, sosyal adaletten yana bir partinin temsilcisiyim.' Madem sen eşitlikten yanasın pezevenk adam, önce hanımını gönder de bu eşitlik sağlansın!"

"Ama muvaffak olamadık, önümüze kanun çıktı. Bu pezevenklerin oluşturduğu Türk parlamentosundan... Türkiye'nin başı ve parlamentosu ihanet içindedir. Bu ülke hainlerin elindedir!"

Daha sonra yine partinin önde gelenlerinden, bir aralık partinin sözcülüğünü de yapmış olan Hasan Hüseyin Ceylan'ın konuşması gündem oldu:

"Kemalizm korkunç bir zulüm çarkı hâline dönüyor. 23'ten önce, 23'ten sonra. 1923'ten önce, 29 Ekim'den önce Doğu'da; ne Bingöl'de, ne Bitlis'te, ne Hakkâri'de, ne Diyarbakır'da, ne El Aziz'de, ne Adıyaman'da, ne Artvin'de bir tane katliam yok... Asker kalkmış diyor ki: 'PKK'lı olmanıza müsaade ederiz ama şeriatçı olmanıza asla!' diyor. Bu kafayla çözemezsin onu sen. Çözüm mü istiyorsunuz? Şeriatçılıktır."[9]

Erbakan, 11 Ocak 1997'de resmî başbakanlık konutunda tarikat liderleri ve şeyhlere iftar yemeği verdi. Davetli listesinde yer alan isimlerden biri de Fethullah Gülen'di ancak Gülen iftar yemeğine icabet etmedi.[11][12] Görüntüler kamuoyunda geniş yer buldu, muhalefet partileri ve Türk Silahlı Kuvvetlerinde tepkiye neden oldu ve komuta kademesi, Başbakan Erbakan ve Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller'i eleştirdi.[13] Yüksek rütbeli subaylar 22 Ocak 1997 tarihinde Gölcük'te toplanarak irticanın iktidarda olduğunu tartıştılar.[14]

Genelkurmay II. Başkanı Orgeneral Çevik Bir.

30 Ocak 1997'de Sincan Belediyesi, "Kudüs Gecesi" düzenledi. Salona Hamas ve liderlerinin fotoğraflarının asılması, İran Büyükelçisi'nin yaptığı konuşma ve sergilenen cihat oyunu kamuoyunda büyük tepki yarattı. Sincan Belediye Başkanı Bekir Yıldız tutuklandı, mahkûm edildi.[15] İran Büyükelçisi ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.

3 Şubat 1997'de Ankara'da Star TV muhabiri Işın Gürel'in muhafazakâr biri tarafından dövülmesi toplumda büyük bir tepkiye neden oldu.[16]

Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Hikmet Köksal, Kurmay Başkanı Orgeneral Doğu Aktulga'ya emir vererek Eğitim ve Doktrin Komutanı Korgeneral İzzettin İyigün'e bağlı Zırhlı Birlikler Okulu ve Eğitim Tümeninden 80 tankın Sincan'dan geçmesini istedi. O sırada tümen komutanı Tümgeneral Erdal Ceylanoğlu'ydu ancak Ceylanoğlu olay sırasında izinliydi.[17] 4 Şubat 1997'de Sincan'da askerler; 20 tank ve 15 zırhlı araçla geçiş yaptı.[11]

4 Şubat 1997'de Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Başbakan Erbakan'a uyarı mektubu gönderdi. Demirel, "laik düzenin korunmasını" istedi.[9]

11 Şubat'ta "Şeriata Karşı Kadın Yürüyüşü" Ankara'da yapıldı.[11]

23 Şubat 1997'de Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Güven Erkaya, "İrtica, PKK'dan daha tehlikeli." dedi.[18]

23 Şubat 1997'de Fatih Camisi'ndeki öğle namazının ardından bir grup, ellerindeki yeşil bayraklarla "Şeriat isteriz!", "Yaşasın Hizbullah!" sloganları atarak yürüdü. İslamcı gazeteci Yaşar Kaplan, "gerektiğinde İslam uğruna şehit olacaklarına" dair bir açıklama yaptı.[19]

31 Ocak 1997 tarihinde Sincan Belediyesi'nde gerçekleştirilen etkinliklerdir. Düzenleyicilerinden biri Nurettin Şirin'dir. Gece, kamuoyunda büyük yankılar uyandırdı.[kaynak belirtilmeli]

28 Şubat kararları

[değiştir | kaynağı değiştir]
ile ilgili metin bulabilirsiniz.

MGK toplantısı, 28 Şubat 1997 Cuma günü saat 15.10'da Çankaya Köşkü'nde başladı. Komutanlardan ilk sözü Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Güven Erkaya aldı, sert sözlerle iktidarı eleştirdi. Başbakan Erbakan'a söylediklerinden biri, "Senin ağzından hiç 'Türk' kelimesini duymuyoruz." sözü oldu. 9 saat süren toplantı sonunda irticayla mücadele kararları alındı. MGK, "laikliğin Türkiye'de demokrasi ve hukukun teminatı olduğunu" vurguladı. Ordu, kararların hepsinin uygulanmasını istedi:[20]

"8 yıllık kesintisiz eğitime geçilmeli.

Kur'an kursları Diyanet İşleri Başkanlığına bağlanmalı, kaçak kurslar önlenmeli.

Tarikatların faaliyetlerine son verilmeli.

Kılık kıyafet yasası ödünsüz olarak uygulanmalı.

Yeşil sermayeye kısıtlama getirilmeli.

İrtica nedeniyle ordudan atılanları savunan ve orduyu din düşmanıymış gibi gösteren medya kontrol altına alınmalı.

Tevhid-i Tedrisat uygulanmalı.

Kurban derileri derneklere verilmemeli.

Atatürk aleyhindeki eylemler cezalandırılmalı."

28 Şubat sonrası gelişmeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Başbakan Erbakan, önce kararları imzalamadı. MGK Genel Sekreterliği ise "kararların uygulanmaması durumunda yaptırımların geleceğini" duyurdu. Erbakan, diğer parti liderlerinden yardım isteyerek MGK kararlarına birlikte karşı çıkılmasını istedi fakat aradığı desteği bulamadı. 4 Mart'ta ise MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç'tan "bildirinin yumuşatılmasını" istedi ancak bu isteği de reddedildi. Bu sırada medyanın yanı sıra işçi ve işveren kuruluşları da MGK kararlarının uygulanması için açıklamalar yaptı. Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller de MGK kararlarının uygulanacağını açıkladı. 5 Mart günü Erbakan da bildiriyi imzaladı. Erbakan'a yakın isimlerden Şevket Kazan, "Erbakan'ın 18 maddelik kararları imzalamadığını, sadece yeniden oluşturulan 4 maddelik bir bildiriyi imzaladığını" savunmuştur.[20]

Erbakan, kararları uygulamadı. Bu süreçte Genelkurmay, "irtica brifingleri" başlattı.

Erzurum Jandarma Bölge Komutanı Tuğgeneral Osman Özbek, Başbakan Erbakan'ın Suudi Arabistan'a yaptığı hac ziyaretinde dağıtılan bir broşürde geçen ifadeleri eleştirdi:[21]

"E Hristiyan bu işi, bu kadar büyük organizasyonları yapıyor da, sen niye yapamıyorsun? Ha, ama Türkiye'den gelenlere broşür veriyor eline. Verilen broşürü okudunuz herhâlde. Televizyon bahsetti. Milletvekillerinden birisi açıp okudu. Ne yazıyor? 'Müslüman ülkede şeriat dışında (...)' Bakın aynen Araplar'ın derdi... Şu anda bizim bi' büyüğümüz orada torunuyla beraber misafir. Takdirlerinize bırakıyorum. Diyor ki 'Bir ülkede şeriat kanunları dışında başka bir kanun varsa sen dinden çıkmış olursun.' Vay, vay, vay! Allah mısın nesin? Kim sana bunları söylüyor? Hadi! Arap gibi olacaksın. Arabistan gibi olacaksın. Ulan pezevenk! Dinde krallık var mı arkadaşlar? Bana bi' söyleyin ya! Ha? Adam olan o krala gidip misafir olmaz. Kusura bakmasın. Adam olan gidip de sülalesini oraya devletin tepesini kiralayıp da misafir olmaz. Ben bunu kabul etmiyorum. Başbakanım değil bilmem ne bakanı olursa olsun etmiyorum. 13 senedir ben PKK'yla mücadele etmişsem bunlarla da mücadele ederim."

Devlet Bakanı Abdullah Gül, Özbek hakkında soruşturma açılması için Genelkurmaya yazı yazdı. Fakat Erbakan soruşturma açılmasını istemedi, önüne gelen yazıyı imzalamadı.

21 Mayıs'ta Yargıtay Başsavcısı Vural Savaş, "ülkeyi iç savaşa sürüklediğini" söyleyerek "laiklik ilkesine aykırı eylemlerin odağı hâline gelmesi" gerekçesiyle RP'nin kapatılması için dava açtı.[11] 3 Haziran'da Susurluk Davası 7 ay aradan sonra DGM'de başladı.[11] 7 Haziran'da Genelkurmay, irticai faaliyetleri desteklediğini iddia ettiği firmalara ambargo koydu.[11] 10 Haziran'da Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay başkan ve üyeleri Genelkurmay Başkanlığına çağrılarak kendilerine irtica konusunda özetler verildi.[22][23] 11 Haziran'daki brifinge Genelkurmay, "irticaya karşı gerekirse silah kullanılacağını" açıkladı. Bu açıklama büyük etki yaptı. DYP'li milletvekilleri DYP'den peş peşe ayrılmaya başladı. İki DYP'li bakan (Yıldırım Aktuna ile Enis Yalım Erez) da istifa etti.

18 Haziran'da Necmettin Erbakan başbakanlıktan istifa etti. İstifasının nedeninin başbakanlığı Tansu Çiller'e devretmek olduğunu belirtti.[11] Ertesi gün, 19 Haziran'da Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, hükûmet kurma görevini o sırada arkasında TBMM çoğunluğu olan DYP lideri Tansu Çiller'e vermeyip ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz'a verdi.[11] 30 Haziran'da Mesut Yılmaz, Bülent Ecevit ve Hüsamettin Cindoruk'la birlikte ANASOL-D Hükûmetini kurdu. Hükûmet, 28 Şubat kararlarını uygulamaya başladı.[11]

Süreç içerisinde değerlendirmeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fazilet Partisi, 18 Nisan 1999 tarihinde yapılan seçimlerde 111 milletvekili çıkarmış ve Meclisteki yerini almış, İstanbul'dan milletvekili seçilen Merve Kavakcı da 28 Şubat sürecinin ve başörtüsü yasağının devam ettiği o günlerde başörtüsü nedeniyle daha seçildiği ilk günden itibaren Türk kamuoyunda yer bulmuş,[24] o dönem Meclisin en yaşlı üyesi olduğundan TBMM Geçici Başkanı olarak görev yapan Ali Rıza Septioğlu ise Atatürk'ün Şapka İnkılâbı'nı işaret ederek Kavakçı'nın başörtüsüyle Meclis Genel Kuruluna giremeyeceğini ve yemin edemeyeceğini söylemiştir.[24] Daha sonra 2 Mayıs 1999 tarihinde Yüksek Seçim Kurulundan mazbatasını aldıktan sonra Meclisin açılış oturumuna katılmak için Merve Kavakçı, Nazlı Ilıcak'la beraber TBMM Genel Kurul Salonu'na gelmiş ancak başörtüsüyle Meclis Genel Kuruluna girmesi üzerine Demokratik Sol Parti milletvekilleri sıralara vurarak ve yuhalayarak Kavakçı'yı protesto etmişler, bu sırada DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit Meclis kürsüsüne gelerek şu sözleri sarf etmiştir:

Sayın Başkan, Değerli Milletvekilleri,

Türkiye'de hanımların giyim kuşamına, başörtüsüne özel yaşamlarında hiç kimse karışmıyor. Ancak burası hiç kimsenin özel yaşam mekânı değildir. Burası devletin en yüce kurumudur. Burada görev yapanlar; devletin kurallarına, geleneklerine uymak zorundadırlar. Burası devlete meydan okunacak yer değildir! Lütfen bu hanıma haddini bildiriniz!
— Bülent Ecevit, 2 Mayıs 1999, TBMM Meclis Genel Kurulu konuşması[25]

28 Şubat sürecinde dikkat çeken isimlerden biri de Fethullah Gülen olmuştur. 11 Ocak 1997'de Başbakan Necmettin Erbakan, Ramazan nedeniyle 51 tarikat ve cemaat liderini Başbakanlık Konutu'na iftara çağırmış, Gülen de çağrılanlar arasında olmuş ancak Gülen, iftar yemeğine katılmamış ve olay kamuoyunda yoğun tartışmalara neden olmuştur.[13] 29 Mart 1997'de Samanyolu TV'de katıldığı bir televizyon programında Türk Silahlı Kuvvetlerini siyasete müdahale etmek ve muhtıra vermekle eleştirenlere karşı, "Asker, demokratik yollarla sorunların çözümünü istedi." demiş,[26] 28 Şubat sonrasında Erbakan'ı eleştirenler arasında yer almış ve TSK'nin müdahalesini demokratik bulduğunu söylemiştir. Yine 16 Nisan 1997'de Kanal D'den Yalçın Doğan'a verdiği röportajında da askerin tutumunu destekleyerek[26] şöyle demiştir:

Askerlerimiz bir yönüyle yaptıkları bazı şeylerden ötürü bazı çevrelerce belki antidemokratik davranıyor sayılabilirler. Ama onlar konumlarının gereğini, anayasanın kendilerine verdiği şeyleri yerine getiriyorlar. Hatta dahası ben zannediyorum, onlar bazı sivil kesimlerden daha demokrat. Herhâlde onların temsil ettikleri kuvvet şu partiler arasında birbirini istemeyen insanların elinde olsa bir gece hızlı bir baskınla gelirler, hasımlarını bertaraf ederler, onun yerine otururlar. Kuvvet ellerinde olduğu hâlde çok mantıki davranıyorlar. Çok muhakemeli davranıyorlar. Epey zamandan beri. His öne çıkmıyor burada ve kuvvet, güç gösterisi şeklinde öne çıkmıyor. Bana demokraside daha dengeli geliyorlar o açıdan.

— Fethullah Gülen, 16 Nisan 1997, Kanal D[27]

28 Şubat sürecinde diğer taraftan Devlet Güvenlik Mahkemesi Başsavcısı Nuh Mete Yüksel, Fethullah Gülen hakkında iddianame hazırlamıştır. Gülen'in yıllar önce yaptığı konuşmaların görüntüleri art arda televizyon kanallarında yayımlanmaya başlanmıştır. Bu görüntülerde Gülen'in, "bürokraside nasıl yapılanmaları gerektiğini" anlattığı görülmüştür. Genelkurmay, "Fethullah Gülen'i ve destekçilerini çok tehlikeli gördüğünü" ifade etmiştir. Gülen daha sonra Amerika Birleşik Devletleri'ne gitmiştir.[28] Bu dönemde Bülent Ecevit liderliğindeki DSP-MHP-ANAP Koalisyon Hükûmetinin çıkardığı Rahşan Affı ile Gülen'in yargılaması ertelenmiştir.[29]

Sürecin önemli isimlerinden Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Güven Erkaya, 25 Şubat 1997'de, "devletin geleceği için birinci tehdit olan PKK terörünün kontrol altına alındığını, bundan sonra aşırı dinci akımların PKK tehdidinden daha büyük bir tehlike olduğunu" iddia etmiş, bu kesimin laik cumhuriyete tehdit oluşturduğunu "Bu defa silahsız kuvvetler gereğini yapsın." sözleriyle savunmuştur. TİSK, TESK, Türk-İş ve DİSK'in yayımladıkları "Laiklik ve demokrasi sahipsiz değil." bildirisi ise Erkaya'nın belirttiği "silahsız kuvvetleri" oluşturuyordu.[26]

Dönemin Türkiye Başbakanı Bülent Ecevit'in, 23 Ocak 1999'da Hürriyet gazetesine verdiği röportajda ordu ile hükûmet ilişkilerini değerlendirirken, "28 Şubat sürecinin defteri kapandı." şeklindeki konuşmasından 5 gün sonra 28 Ocak 1999 tarihinde yapılan MGK toplantısında dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu, 28 Şubat sürecini Refah Partisi, Necmettin Erbakan ve destekçilerini işaret ederek "irticai faaliyetlerde bulunan bir parti ve onunla iş birliği içerisinde olanlara karşı laik Türkiye'yi korumak maksadıyla yapılmış bir hareket" olarak tanımlamıştır.[30]

28 Şubat'ın en dikkat çeken isimlerinden birisi de dönemin Türkiye Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel olmuştur. Süreç içerisinde irtica ile mücadelesi için Silahlı Kuvvetleri desteklemiş, Refahyol Hükûmeti'nin uygulamalarını eleştirmiş ve "Türkiye'de askerî müdahalelerin ağır sonuçları olduğunu" söyleyerek bir topluluk konuşmasında, "Çıkın sokaklara, yıkın bu hükûmeti." demiştir.[13] Demirel, 2006 yılında Habertürk'te Melih Meriç'in sunduğu bir televizyon programında başörtüsü yasağıyla ilgili olarak da şöyle konuşmuştur:

Orası üniversite, oranın kuralları var. Danıştay, Anayasa Mahkemesi karar vermiş. İlle başı bağlı okumak istiyorsan başı bağlı olarak okunabilen yerler var, oraya git. Arabistan'da falan öyle yerler vardır, oraya gidin, orada okuyun! Türkiye laiklikten vazgeçemez. Herkes aklını başına toplasın. Bu ülkenin halkının yüzde 99'u Müslüman diye Müslümanlığı istismar ederek 'Bu milleti arkamıza düşürürüz' diye düşünen varsa aldanıyor. Hem de çok aldanmaktadır. Cumhuriyet 5'inci neslini yetiştirmiştir ve bu nesil cumhuriyete sahip çıkmaktadır. Türban özgürlük falan değildir. Bu gericiliktir.

— Süleyman Demirel, Habertürk, "Basın Odası" programından[31][32]

Demirel, 2013 yılında, MGK'da alınan 28 Şubat kararlarının 1997 yılından 2009 yılına kadar da uygulandığını söylemiş, 28 Şubat'ın darbe ve yanlış olmadığını savunmuş, Erbakan Hükûmeti'nin istifası sonrası hükûmeti kurma görevini Tansu Çiller'e değil de Mesut Yılmaz'a vermesine yönelik eleştirilere karşı, " 'Takdir cumhurbaşkanının.' diyor Anayasa. Yani benim takdirim." demiştir.[33]

Yargılamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 28 Şubat davası

2012 yılında TBMM, "Darbeleri Araştırma Komisyonu" kurmuş ve 28 Şubat başta olmak üzere askerî darbeleri araştırmaya başlamıştır. Bu sürecin yargılanması ise 28 Şubat'ta etkin rol oynayanların tutuklu yargılanması ile başlamıştır.

2 Ekim 2012 tarihinde dönemin Başbakan Yardımcısı ve DYP Genel Başkanı Tansu Çiller, "mağdur" sıfatıyla ifade vermiştir. Dönemin 54. Türkiye Hükûmetini "zorla devirmeye, düşürmeye ortaklık" ile suçlanan ve aralarında dönemin Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı, dönemin YÖK Başkanı Kemal Gürüz, dönemin orgeneralleri Çevik Bir ve Çetin Doğan'ın da olduğu 103 sanık hakkında açılan dava Ankara 13. Ağır Ceza Mahkemesinde görülmüştür.

14 Nisan 2018 tarihinde kararını açıklayan Mahkeme Heyeti, “Türkiye Cumhuriyeti İcra Vekilleri Heyetini zorla düşürme veya vazife görmekten men” suçlamasıyla, aralarında dönemin Genelkurmay Başkanı Emekli Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı, dönemin Genelkurmay İkinci Başkanı Emekli Orgeneral Çevik Bir, Emekli Orgeneral Çetin Doğan'ın da bulunduğu 21 sanığa ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verildiğini duyurmuştur.[34] Sanıkların duruşmalardaki tutum ve davranışları lehlerine kabul edilerek cezada indirim yapılmış ve ceza, müebbet hapse çevrilmiştir. Sanıklara, yaşları ve sağlık sorunları gerekçesiyle adli kontrol tedbiri uygulanmasına karar verilmiştir.

9 Temmuz 2021 tarihinde 14 sanığın müebbet hapis cezası Yargıtay tarafından onanmıştır.[35]

19 Ağustos 2021 tarihinde 14 sanık hakkında yakalama kararı çıkartılmıştır.[36]

9 Eylül 2021'de hüküm giyen 13 emekli generalin rütbeleri sökülmüştür.[37]

Süreç sonrası değerlendirmeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, 28 Şubat sürecine dair 2013'te verdiği röportajda yaşananları darbe olarak nitelendirmediğini söyledi:

“Şimdi 28 Şubat'a darbe diyorlar. Neresi darbe? Ne olmuş 28 Şubat'ta? Parlamento fesh mi edilmiş? Hükümet alaşağı mı edilmiş? Siyasi partiler mi kapatılmış? Millevekilleri mi tutuklanıp götürülmüş? Ne yapılmış? Bunlar yapılmamış, 28 Şubat'ta Milli Güvenlik Kurulu toplanmış, kararlar almış. Bunları herkes imzalamış ve sonra da uygulanmış. Hükümet görevinin başında kalmış. 3,5-4 ay sonra istifa etmiş. Anayasaya göre yenisi kurulmuş. Buna darbe denilmez.”

— Süleyman Demirel, 15 Ocak 2013, Fikret Bila ile röportajdan[38]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Yard. Doç. Dr. Erkan Yüksel. "28 Şubat'ın anlamı..." DördüncüKuvvetMedya.com. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2009. 
  2. ^ İsmet Berkan. "Postmodern darbe mi?". Radikal.com.tr. 1 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2009. 
  3. ^ "1995 yılı seçim sonuçları". 22 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2012. 
  4. ^ "Kronoloji: 28 Şubat'a giden yol". 25 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2016. 
  5. ^ "8 Temmuz 1996 Milliyet". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 27 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024. 
  6. ^ "1-5 EKİM 1996". web.archive.org. 7 Kasım 2009. 7 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024. 
  7. ^ "28 Şubat'a adım adım". 14 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2013. 
  8. ^ "Sönen her mum hükümeti tüketiyor". web.archive.org. 31 Mayıs 2009. 31 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024. 
  9. ^ a b c d e "28 Şubat Belgeseli 7. Bölüm". 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ http://webarsiv.hurriyet.com.tr/1997/10/10/13261.asp 18 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 Ekim 1997 tarihli Hürriyet gazetesi
  11. ^ a b c d e f g h i "Cumhuriyetin seyir defterinden". web.archive.org. 25 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024. 
  12. ^ "28 Şubat, TSK'daki FETÖ'nün önünü açtı". haberturk.com. 28 Şubat 2017. 28 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021. 
  13. ^ a b c Yusuf Özkan. "Süleyman Demirel ve 28 Şubat". BBC Türkçe. 4 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2015. 
  14. ^ "Gölcük Gecesi". Hürriyet. 30 Ekim 1999. 25 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2008. 
  15. ^ "Sincan skandalında 10 tutuklama". web.archive.org. 3 Ekim 2010. 3 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024. 
  16. ^ "Gazeteci döven zorbaya iş ve lojman". Hürriyet. 15 Temmuz 1997. 10 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024. 
  17. ^ "28 Şubat'ta tankları yürüten komutan tutuklandı". 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  18. ^ "Erbakan'ın MGK'daki zor anları". Milliyet. 12 Ağustos 1997. 23 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024. 
  19. ^ 24.02.1997, Milliyet, Sayfa 3
  20. ^ a b "28 Şubat Belgeseli 8. Bölüm". 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "General Osman Özbek, Erbakan'a böyle hakaret etmişti". 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2022. 
  22. ^ "28 Şubat postmodern darbesinin öyküsü!". 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2013. 
  23. ^ "Postmodern darbe 28 Şubat süreci". 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2013. 
  24. ^ a b Ömer Aymalı (31 Ekim 2013). "14 yıl önce Mecliste yaşanan başörtüsü krizi". dunyabulteni.net. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2016. 
  25. ^ "Bülent Ecevit'in Merve Kavakçı'yı Meclis'den kovduğu an!". 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2016. 
  26. ^ a b c "Gülen 28 Şubat için ne demişti?". CNN Türk. 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2016. 
  27. ^ Fethullah Gülen'de 28 Şubat'ı Destekleyenlerdenmiş
  28. ^ "28 Şubat Belgeseli 10. Bölüm". 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ "Ankara 2 No'lu DGM, 4616 Sayılı Yasa Uyarınca Erteleme Kararı Verdiği Gülen Davasının Gerekçeli Kararını Açıkladı". 23 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023. 
  30. ^ "Kıvrıkoğlu'dan Ecevit'e: "28 Şubat daha bitmedi!"". Habertürk. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012. 
  31. ^ "9'uncu Cumhurbaşkanı Demirel: Türbanlılar Arabistan'a gidip okusun". memurlar.net. 1 Mayıs 2006. 13 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016. 
  32. ^ Süleyman Demirel: Türban Gericiliktir, Başörtülüler Arabistan'a Gitsin
  33. ^ Fikret Bila (8 Ocak 2013). "28 Şubat'ta yapılan yanlış bir şey yoktur". Milliyet. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016. 
  34. ^ "28 Şubat davasında 21 sanığa müebbet". Gazete Duvar. 14 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2018. 
  35. ^ "Yargıtay, 28 Şubat davasında 14 sanığa verilen müebbet hapis cezasını onadı". Anadolu Ajansı. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021. 
  36. ^ "28 Şubat davası cezaları kesinleşti!". Habertürk. 19 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021. 
  37. ^ Özkaya, Tanju (11 Eylül 2021). "28 Şubat davasında hüküm giyen generallerin rütbeleri söküldü". Anadolu Ajansı. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  38. ^ "28 Şubat'ta yapılan yanlış bir şey yoktur". Milliyet. 15 Ocak 2013. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=28_Şubat_Süreci&oldid=34130752" sayfasından alınmıştır