Adolf Dirr
Adolf Dirr | |
|---|---|
| Doğum | 17 Aralık 1867 Augsburg, Bavyera Krallığı |
| Ölüm | 9 Nisan 1930 Passau, Weimar Cumhuriyeti |
| Vatandaşlık | Alman |
| Mezun olduğu okul(lar) | Paris Üniversitesi (1892-98) |
| Meslek | Dilbilimci, filolog ve etnolog |
Adolf Dirr (d. 17 Aralık 1867, Augsburg - ö. 9 Nisan 1930, Passau) Alman dilbilimci, filolog ve etnolog. Kafkas dilleri üzerinde yaptığı çalışmalarla tanınmaktadır. Svanca, Lazca, Megrelce, Abhazca ve Osetçenin bilinen en eski ses kayıtlarını kaydetmiştir.[1] 1910 ve 1913 yılları arasında kaydedilmiş 38 halk şarkısından oluşan ses kayıtları, Berlin Etnografya Müzesi'nde kayıt altındadır.[2] En popüler eseri Kafkas halk masalları'dır. Caucasica bilimsel dergisinin kurucusu olan Dirr, Münih Üniversitesi Fahri Doktorası ve St. Petersburg Bilimler Akademisi Makariev Ödülünün sahibidir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İlkokul ve lise eğitimini Augsburg'da tamamladıktan sonra, 1891'de birkaç aylığına Berlin'e geldi ve burada Orta Doğu dilleri üzerine çalışmaya başladı. Gerekli evrakların eksik olmasından dolayı Berlin'de iş bulamadı ve bir yıl sonra Paris'e gitti.[3] Paris'teki lisans eğitimini 1892-1898 yılları arasında Paris Üniversitesi'nde tamamladı. Lisans eğitimi sırasında birçok kez Afrika ve Güneydoğu Asya'ya gitti. 1893'te Mısır Arapçası üzerine, 1894'te Vietnamca üzerine ve 1895'te Hausaca üzerine çalışmalar yayınladı. 1900'de Tiflis'e bir yıl sonra Gence'ye seyahat eden Dirr, bu tarihten sonraki çalışmalarının neredeyse tamamını Kafkas dilleri üzerine yaptı. Mezun olduktan sonra 1901 yılına kadar Paris'te kaldı ve öğretmenlik yaptı. 1904'te Gürcüce üzerine bir dilbilgisi kitabı yayımladı. Kafkasya'ya sık sık seyahat eden Dirr, öğretmen yaparak geçiniyordu. Kafkasya'daki öğretmenlik hayatına Dağıstan'ın küçük bir kasabasındaki devlet ortaokulunda İngilizce-Almanca öğretmenliği yaparak başladı. Tiflis'teki çeşitli okullarda Almanca ve İngilizce öğretmeliği yaparken aynı zamanda dilbilim kursları işletiyordu. 1904'te Udince, 1906'da Tabasaranca ve Andice, 1907'de Ağulca, 1908'de Arçice, 1912'de Rutulca ve 1913'te Sahur dilinin dilbilgisi üzerine olan çalışmasını yayımladı. 1911'de Osetya ve Abhazya'ya giden Dirr, Rusya Bilim Akademisi tarafından Anadoludaki Ubıh dillerini çalışması için görevlendirildi. Dirr, Ubıh dilleri üzerine yaptığı çalışmaları 1928'de yayımlayabildi.[4] Kafkasya'da 13 yıl çalıştıktan sonra Münih'e geldi ve ölene kadar Beş Kıta Müzesi'nin müdürlüğünü yaptı. Müzede çalıştığı 17 yılın 13'ünde müzede tam zamanlı çalışan tek araştırmacıydı.[5] I. Dünya Savaşı sırasında General Friedrich Kreß von Kressenstein'ın korumasında esir kamplarını ziyaret etti ve burada Kafkas dilleri üzerine bilimsel çalışmalar yaptı. 1920'de profesör olan Dirr, 1924'te Bologna Bilimler Akademisi'nin sorumlu üyesi seçildi. 1928'de müze koleksiyonunu zenginleştirmek için Güney Asya'ya gezi düzenlemek istedi ama sağlık problemlerinden dolayı geziyi erteledi. 1930'da mide kanserinden dolayı öldü. Çoğunluğu Gürcistan'dan olmak üzere Kafkasya keşif gezisindenden getirdiği birçok not, 295 fotoğraf, ses kaydı, mücevher, giysi, mutfak eşyası ve bilimsel malzeme günümüze ulaşmıştır. Bu koleksiyonun 3'te 2'si Münih Beş Müzesi'ndedir. Dirr'in Kafkasya koleksiyonu, Batı Avrupa'da Kafkasoloji biliminin temelini oluşturan koleksiyonlardan biridir.
Kafkas halk masalları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu kitapta Abhazlar, Agullar, Arçiler, Avarlar, Dargiler, İmeretililer, Kabardeyler, Karaçaylar, Megreller, Laklar, Kumuklar, Lezgiler, Osetler, Svanlar, Tabasaranlar, Tatlar, Çeçenler, Udinler ve Sahurlara ait halk masalları bulunmaktadır. Ayrıca 98 Kafkas halk şiirinin yer aldığı kitapta, masallar, fabllar, Nart destanları ve Polifimos, Süleyman, Prometheus, Rüstem ve Nasreddin Hoca gibi karakterlerin yer aldığı hikâyeler yer almaktadır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Harrison, Rood, Dwyer, K. David, David S., Arienne (2008). Lessons from Documented Endangered Languages. John Benjamins Publishing. s. 162. ISBN 9027290202. Erişim tarihi: 11 Ocak 2021.
- ^ Nurlybayeva, Fatima. "Memory Of The Turkic World: A Review Of Historical Recordings Of The Turkic-speaking Peoples Of The Vienna Phonogrammarchive" (PDF). konservatoriya.az. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2021.
- ^ Немировский М. Я. Адольф Дирр и кавказская лингвистика. Владикавказ, 1930.
- ^ Cengiz Batuk. "Georges Dumezil ve Türk Dinler Tarihindeki Yeri". dergipark.org.tr. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2021.
- ^ Öhrig B. Adolf Dirr (1867—1930): Ein Kaukasusforscher am Münchner Völkerkundemuseum // Münchner Beiträge zur Völkerkunde. Jahrbuch des Staatlichen Museums für Völkerkunde München, Band 6 (2000). S. 199—234.