Arılı Deresi
| Arılı Deresi | |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Kaynak | Doğu Karadeniz Dağları |
| Kaynak rakımı | 2300 m |
| Ağız | 0 m |
| Uzunluk | 31.5 km[1] |
Arılı Deresi veya Yeşil Dere (Lazca: Pishala Deresi), Rize ilinin Fındıklı ilçesinde bulunan ve Karadenize akan bir nehirdir. Nehrin kaynağının denizden yüksekliği yaklaşık 2300 metredir ve nehrin uzunluğu yaklaşık 31.5 kilometredir. Nehrin yatak eğimi %73'tür. Dere yatağının çevresinde bulunan vadi, vatandaşların tepkileri nedeniyle Karadeniz Bölgesinde santrallerin yapılamadığı tek vadidir.[2] Nehirde balık avcılığı tamamen yasaklanmıştır.
2013-14 yıllarında yapılan ölçümlere göre, nehrin yıllık ortalama su sıcaklığı 9.68 °C, ortlama pH değeri ise 7.33'tür. Derenin suyu, fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre yüksek kaliteli su sınıfındadır.[3]
Fauna
[değiştir | kaynağı değiştir]Nehirde yaşayan balık türleri sırayla Salmo coruhensis, Salmo rizeensis, Alburnoides fasciatus, Barbus escherichii, Squalius sp., Mugil cephalus, Liza aurata ve Ponticola rizensis'tir.[4]
Paçva Deresi
[değiştir | kaynağı değiştir]Arılı Deresi'nin kollarından olan Paçva Deresi'ne yapılan ıslah çalışması tepki çekmiştir.[5] [6]
Arılı Vadisi protestoları
[değiştir | kaynağı değiştir]Arılı Vadisi'nde yapılması planlanan 24 ayrı HES projesine karşı 2007 yılından bu yana mücadele veren yöre halkının başvurusu üzerine Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 2011 yılında vadiyi 'doğal sit' alanı olarak belirledi. Bölgede yapımı planlanan Hidroelektrik Santral (HES) projesinin yapılması için doğal sit alanı özelliğinin kaldırılması gerekiyordu. Bölgede HES yapmak isteyen Zeki Enerji şirketi, bunun üzerine 2012 yılında, doğal sit alanı özelliğinin kaldırılması için Rize İdare Mahkemesi'ne dava açtı. Dava kapsamında vadide yer alan ve projenin yapılması planlanan Yaylacılar Köyü'nde bilirkişi keşfi yapıldı.[7] Yöre kadınları, yolun üzerine oturarak mahkeme heyetinin yolunu kesti ve "Biz dereyi asla vermiyoruz." diye haykırdı. Bu süre zarfında hukuksal mücadele veren halk, bölgedeki HES projelerinin yapımını durdurdu. Yolu kesen kadınlardan biri, 'Dere bizim eşimiz, bizde onun eşiyiz. Dereyi kimseyle paylaşmayız. Dere bizim canımız, kanımız. Asla vermiyoruz. Beni öldüreceksiniz, dereye öyle gireceksiniz" dedi ve canını vermeye hazır olduğunu belirtti. Sonrasında mahkeme heyeti keşfin yapılacağı alana çıktı. Bunun üzerine köylülerde kamyonetlerle ve yaya olarak bölgeye doğru yürüyüşe geçti. Bölgeden yaşayan kadınlardan Melahat Alişan, Arılı Deresi'nin yanında doğup büyüdüğünü ve yaşadığını belirterek, "Bu dereyi kimseye vermiyoruz. Bir kaşık suya mı kaldılar? Bu su Allah'ın suyudur. Allah biz dünyaya gelmeden bize bu suyu verdi. Biz Atatürkçü, Müslüman halkız. Bizim bunlardan çektiğimiz nedir?" şeklinde bir soru sordu ve enerji şirketinin vadiden çekilmesini talep etti.[8]
Keşif heyetinin mahkemeye sunduğu rapora göre, bölge, fauna, flora ve endemit türler açısından özel bir alandı ve bölgede arıcılık ve tarım faaliyetleri yapılıyordu. Bu gerekçelerle keşif heyeti, bölgenin doğal sit alanı özelliği taşıdığına vurgu yaptı.[9] Mahkeme, yapılan bilirkişi incelemesinden sonra bölgenin doğal sit özelliği taşıdığını belirledi ve davayı reddetti. Fındıklı halkı, kararı horon ve türkülerle kutladı. HES şirketi temsilcilerinin önünü yere yatarak kestiği görüntülerinden dolayı yörede “Derelerin anası” olarak bilinen Melahat Alişan, bu konuda direniş gösterenlere teşekkür etti, sevincini kendisine uzatılan mahkeme kararını öperek gösterdi.
Fındıklı Dereleri Koruma Platformu üyeleri, Fındıklı'daki Dörtyol Kavşağı'nda toplanarak alınan mahkeme kararını duyuran bir basın açıklamasında bulundu. Fındıklı Dereleri Koruma Platformu üyesi Avni Ertaş, Fındıklı derelerinin sahipsiz olmadığını ve yıllardır bunu haykırdıklarını söyledi. Ertaş, "Rize İdare Mahkemesi, şirketin açtığı davada ret kararı ile bölgenin doğal sit alanı özelliğinin devamına karar verdi. 11 yıldır mücadele veriyoruz. 11 yıldır hukuk, bilim insanlarının ve yürekli insanların bizim yanımızda olduğunu biliyorduk ve hiç umudumuzu kesmemiştik. Bu ülkede halen hukuk, umut, Fındıklı halkı var. Mücadelemiz bir örnek. 11 yıl geçse de 25 yıl geçse de direnenler kazanıyor. Direndik ve kazandık." şeklinde bir açıklamada bulundu.[10]
Fındıklı Dereleri Koruma Platformu Başkanı Hüseyin Acar ise "Binlerce kez farklı nedenlerle vadimize geldiler. Biz her defasında bunlara gereken cevabı verdik. Ama biri uslanmadı. Şirket geldi vadinin doğal sit alanı özelliğini kaldırmak istedi. Bizler vadimizi savunduk. Bugün mahkeme, Arılı Vadisi biyolojik çeşitliliği, endemik bitki türleri, yaban hayatı, şelaleleri, mağaraları, buzul ve doğal gölleri, arıcılık ve tarım faaliyetlerini göz önüne alarak doğal sit statüsünün devamına karar verdi. Mahkeme masraflarını da şirkete bıraktı. Şirket, Danıştay'a gitme cesareti bile bulamadı. Bizim haklı olduğumuz kanıtlandı." şeklinde konuştu.
2018 yılında, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Zeki Enerji şirketinin üretim lisansını da iptal etti.[11]
2018 yılında heyet, bölgede ‘potansiyel doğal sit alanlarının ekolojik temelli bilimsel araştırma projesi’ kapsamında inceleme yapılacağını belirtti. Ancak bu inceleme ile vadinin ‘doğal sit’ özelliğinin kaldırılacağını ve hidroelektrik santral (HES) projelerinin önünün açılacağını iddia eden vatandaşlar, heyetin önünü Yaylacılar köyünde kesti. Konvoyu 4 farklı yerde durduran halk, heyet üyelerinin köye girişine izin vermedi ve “Bütün köyün canını alın, dereyi ancak ondan sonra alırsınız” diye bağırdı. Tartışmaların üzerine heyet, inceleme yapamadan vadiden ayrıldı.[12]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "T.C. KALKINMA BAKANLIĞI DOĞU KARADENİZ PROJESİ BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI (PDF)" (PDF). 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018.
- ^ "'Derelerin anası'". milliyet. 24 Ocak 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022.
- ^ Esra Bayçelebi, Cüneyt Kaya, Davut Turan (2017). "Rize İli'nin Güncel Balık Faunası". dergipark.org.tr. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2021.
- ^ "Dere yatağına 'ıslah çalışması' diye beton döktüler!". birgun.net. 24 Mayıs 2020. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
- ^ "Çevre katliamında yeni perde: 'Dere ıslahı' adı altında beton döktüler". yenicaggazetesi.com.tr. 24 Mayıs 2020. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
- ^ "Arılı Vadisi'nde sevindiren bir haber daha". hürriyet. 12 Ocak 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018.
- ^ "Arılı Vadisi'nde yola oturan kadınlar bilirkişi heyetinin yolunu kesti". hürriyet. 18 Temmuz 2017. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018.
- ^ "Arılı Vadisi'nde gerginlik! Girmelerine izin verilmedi". sözcü. 4 Mart 2018. 9 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018.
- ^ "Rize Fındıklı'da HES'çi şirket kaybetti, yöre halkı kazandı". evrensel.net. 11 Ocak 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018.
- ^ "Arılı Vadisi'nde Sevindiren Bir Haber Daha". haberler.com. 12 Ocak 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018.
- ^ "Arılı Vadisi'nde 'Doğal Sit' İncelemesi İçin Gelen Heyetin Önü Kesildi, Gerginlik Yaşandı". haberler. 4 Mart 2018. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018.