Araplaşma
Araplaşma, Arap olmayan bir bölgenin fethi ile Arap olmayan nüfusta Arap etkisinin artmasını, Arap dilinin, kültürünün, kimliğinin kademeli olarak benimsenmesini tarif eder. İslam dini ve bunlarla ilişkili olarak İslam'a dayanan sosyo-politik düzen ile Arapça bir kitap olan Kur'an Araplaşmada merkezi bir rol oynamıştır. Ve Bu, genellikle fethedilen topraklarda İslamileştirme ile beraber ilerlemiştir. Genel olarak, Arap orijinli unsurlar, fethedilen medeniyetlerden oluşan çeşitli unsurlarla çeşitli şekillerde birleşti. Araplaştırma; Irak, Suriye, Sudan, Moritanya, Cezayir ve Libya'daki Arap milliyetçisi rejimler tarafından Arap yerleşimlerini genişletme, Arap dışındaki azınlıkların sınır dışı edilmeleri ve Arap olmayan nüfusta Arap kimlik ve kültürünün uygulanmasını, özellikle eğitimde Arapça olmayan anadillere izin vermemek gibi yöntemler ile modern çağlarda da devam etti.
Hicaz'daki İslam'ın yükselişinden sonra, Arap kültürü ve dili, Arap olmayan yöre halkı ile yarımadada yaşayan Araplar arasındaki fetih, ticaret ve evlilikler vasıtasıyla Arap yarımadasının dışında da yayılmıştır. Arapça bu bölgelerde birer ortak dil olarak hizmet etmeye başladı ve lehçeler oluştu. Yemen, geleneksel olarak Arapların anavatanı olmakla birlikte, Yemen nüfusunun çoğunluğu aslında İslam'ın yayılmasından önce Arapça konuşmamıştır; bunun yerine güney semitik dillerini konuşmuşlardır.[1][2] Arapçanın etkisi, kültürleri İslam'dan etkilenen birçok başka ülkede de derinleşmiştir.
Yakın Doğu'da Erken Arap İlerlemesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük İskender'in ardından Nebatî Krallığı ortaya çıktı ve Arabistan'ın kuzeyinden Suriye'nin güneyine kadar uzanan bir bölgeyi yönetti. Nebatilar, hem Arap hem de Arami kavimlerinden oluşan, Arap yarımadasından çıkan ve daha önceki Arami kültürünün, komşu Hasmone krallığının İbrani kültürünün yanı sıra bölgedeki Helenistik kültürlerin de etkisi altına giren bir karışımdı. Modern öncesi Arap dili, modern Arap alfabesinin temelini de oluşturan, Nabati alfabesini geliştiren Nebatilar tarafından yaratılmıştır. Ağır Arap etkisi altındaki Nebati dili, Arap diliyle kaynaştı.
Arap Gassaniler, klasik dönemin sonlarında Yemen'in kuzeyindeki son büyük İslam dışı semitik göç idi. Onlar da Yunan Ortodoks Hristiyan ve Bizans İmparatorluğu'nun müşterileri idiler. Büyük bir Arami halk barındıran Bizans yönetimi altındaki Suriye'ye ulaştılar. Başlangıçta Hauran bölgesine yerleştiler, sonunda modern Lübnan'a, Filistin'e ve Ürdün'e yayıldılar ve Kısaca Suriye'nin ve Transjordan'ın valiliğini Nebatilerden uzak tuttular.
Arap Lahmî Krallığı, 2. yüzyılda Yemen'den göç eden ve Banu Lakhm tarafından yönetilen Lakhum kabilesi tarafından kurulmuştur. Asur / Asuristan'da kurulan Doğu Kilisesi dinini kabul ettiler, Gassani Rum Ortodoks Hristiyanlığına karşıydılar ve Sasani İmparatorluğunun müşterileriydiler.
Bizanslılar ve Sasaniler, Gassanileri ve Lahmîleri Arabistan'daki vekâlet savaşlarıyla birbirlerine karşı kullandılar.
Araplaşma Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken Halifelik sırasında Araplaşma
[değiştir | kaynağı değiştir]"Araplaştırmanın" en eski ve en önemli örneği, Muhammed'in ve müteakip Raşidun ve Emevi Hilafetlerinin ilk Müslüman fetihler idi. Arap Yarımadası'nın ötesinde büyüyen ve sonunda Batı'da Endülüs'e, Doğu'da Orta Asya'ya uzanan bir Müslüman İmparatorluk inşa ettiler.
Güney Arabistan
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski Güney Arabistanlılar, İslami genişleme ile yok olmaya başladılar, dilleri Klasik Arapçayla yer değiştirdi. Yazmak için kullanılan Güney Arabistan alfabesi de kullanım dışı kaldı. Güney semitik dillerinden ayrı bir dal olan Modern Güney Arap dilleri günümüzde hala konuşulan diller olarak varlığını devam ettiriyor.
Yemen geleneksel olarak Arapların anavatanı olmakla birlikte, yerleşik Yemen nüfusunun çoğunun İslam'ın yayılmasından önce Arapça[3][4] (bunun yerine Güney Semitik dilleri konuşuyorlardı) konuşmadığı söyleniyor.
Doğu Arabistan
[değiştir | kaynağı değiştir]İslam öncesi Doğu Arabistan'daki yerleşik insanlar çoğunlukla Aramice konuşanlardı ve bir dereceye kadar Farsça konuşanlar da vardı, Süryanice ise kilise dili olarak görev yapıyordu. Serjeant'a göre yerli Bahreyn halkı, Arap fetihleri zamanında adaya yerleşen ve Doğu Arabistan'ın ekili bölgelerinde yaşayan Hristiyanların (Aramiler), Yahudilerin ve eski Perslerin (Majus) orijinal nüfusundan dönüşmüş "Araplaşmış" torunlarıdır. İslamiyet öncesi dönemlerde doğu Arabistan nüfusu Hristiyan Araplar, Arami Hristiyanlar, Farsça konuşan Zerdüştler ve Yahudi tarımcıları oluşturuyordu. Zerdüştlük, İslam öncesi doğu Arabistan'ın başlıca dinlerinden biriydi.
Bereketli Hilal ve Suriye bölgesi
[değiştir | kaynağı değiştir]İslam'ın yükselişinden sonra Arap kabileleri İslam bayrağı altında birleşerek modern Ürdün, Filistin, Irak ve Suriye'yi yönetimi altına aldı. Bununla birlikte, İslam'ın ortaya çıkışından önce Levantin bölgesi zaten İslam öncesi birkaç Arap kolonisi ve krallığı için bir evdi. Ürdün'de kurulu Nebati krallığı, Suriye çölünde temellenen Gassani krallığı. Bu krallıklardan bazıları Romalıların, Bizanslıların ve İrani Sasanilerin dolaylı etkisi altındaydı. 7. yüzyılda ve birkaç yıl içinde Arap Müslümanların hakimiyetinden sonra, büyük garnizon kasabaları büyük şehirlere dönüştü. Kahtani ve Adnani Araplarla çok yakın bir Semitik dil / genetik atayı paylaşan yerli Arapça ve Aramice konuşan nüfus, biraz Arabileştirildi. Mezopotamya-Asuristan'da (modern Irak, Kuzeydoğu Suriye ve Güneydoğu Türkiye), yerli Asuriler, Yukarı Mezopotamya'da Araplaşmaya büyük oranda direndiler, oysa Irak'ın güneyindekiler (bir zamanlar Babil idi) Araplaştı. Kuzeydeki Asuriler Neo Aramice lehçelerini ve Süryaniceyi -MS 5. yüzyılda Asur'da kurulan Süryani Asur Kilisesi ve Süryani Ortodoks Kilisesi Hristiyanlığını koruyan- birlikte konuşmaya devam ettiler. Bu dil ve din gelenekleri halen günümüze kadar devam etmektedir. Gnostik Mandeans, Arap İslam fethinden sonra da eski kültürlerini, dinlerini ve Mandence-Aramice dillerini korudu ve bunlar bugün hala hayatta.
Mısır
[değiştir | kaynağı değiştir]İskenderiye'de Ptolemaik krallığının kuruluşundan bu yana, Mısır Yunan kültürünün etkisi altında kaldı ve daha sonra Roma İmparatorluğu'nun kontrolü altına girdi. Sonunda MS 7. yüzyılda Müslüman Emevi Halifeliği tarafından Doğu Romalılardan alındı. Yunan alfabesinin Kıptik türevi kullanılarak yazılan Kiptice İslam fethinden önce Mısır'da konuşuluyordu. Mısır'ın kültürel Araplaşmasının bir sonucu olarak, benimsenen Arapça, bir dil olarak hizmet etmeye başladı. Mısır Arapça lehçesi bir takım Kiptice kelimeleri korudu ve dilbilgisi de aynı dilden bir miktar etkilendi. Günümüzde Antik Kipti dili sadece Kipti Kilisesinin dili olarak ayakta kalmıştır ve birçok Mısırlı rahip tarafından akıcı bir şekilde konuşulmaktadır.
Kuzey Afrika ve İberya
[değiştir | kaynağı değiştir]Ne Kuzey Afrika ne de İber Yarımadası Semitik kültüre yabancı değildiler: Fenikeliler ve daha sonra Kartacalılar, Romalılar, Vandal ve Visigot istilaları ve Berberi saldırıları nedeniyle bastırılıncaya dek, Kuzey Afrika ve İber kıyılarında sekiz yüzyıl boyunca egemenlik kurdu. Arapların Kuzey Afrika'yı istila etmesinden sonra, Berberi kabileleri İspanya işgalinde Emevi Arap Müslüman orduları ile ittifak kurdular. Daha sonra MS 743 yılında Berberiler, Arap Emevi ordularını yenip onları Kuzeybatı Afrika'ya gönderdi. Yüzyıllar sonra göç eden bazı Arap kabileleri ovalara yerleşirken, Berberiler çoğunlukla dağlar da dahil çöl bölgelerinde baskın bir grup olarak kaldı. İç Kuzey Afrika 11. yüzyıla kadar tamamen Berberi kaldı; Öte yandan, İber Yarımadası, özellikle güneyde, 16. yüzyıla kadar Araplaşmış olarak kaldı.
Tunus'ta Arap kenti Al Mahdiya'nın kurulmasını tamamladıktan ve İslami Şii inancını yaygınlaştırdıktan sonra Arap Fatımilerin bazıları Tunus ve Cezayir'in bir bölümünü yerel Ziritler'e (972-1148) bıraktı. Kuzey Afrika'yı ele geçirmek için Mısır Fatimi'leri tarafından teşvik edilen savaşa açık bir Arap Bedevi kabilesi olan Banu Hilal tarafından Ifriyia'nın istilası, bölgenin kentsel ve ekonomik yaşamını daha da geriletmeye başlattı.
İslami İberya'daki Arabileşme
[değiştir | kaynağı değiştir]Emevilerin Hispania'yı fethinden sonra, Arap Müslüman idaresi altında, İberya (Endülüs) Arapça dil ve kültüre ait unsurları içine dahil etti. Mozarablar, Endülüs'te Arap İslam yönetimi altında yaşayan İber Hristiyanlardı. Onların torunları İslam'a dönüştürülmeden kalmış ancak Arapça dil ve kültür unsurlarını ve elbiselerini benimsemişlerdir. Bunlar çoğunlukla Visigotik veya Mozarat Rite Roma Katolikleri idi. Mozarabların çoğu Hispano-Gotik Hristiyanların torunlarıydı ve öncelikle İslami yönetim altındaki Mozarca dilinin konuşmacılarıydı. Mozarabs'ın yanı sıra Iberia'daki bir grup insan sonunda hem nüfus hem de Araplaşma bakımından Mozarab'ları aşmaya başladı. Bunlar çoğunlukla İslam'a geçen Arap kültürünü, giysisini ve dilini kabul eden yerel Hispano-Baskların ve Vizigotların torunları olan Muladi veya Muwalladunlar idi. 11. yüzyıla gelindiğinde Andalus'un nüfusu Muladi idi, diğer Müslümanlar, Mozarablar ve Sefarad Yahudileri de azınlıktı. Hristiyan Avrupa'da "Morolar" olarak adlandırılanlardan gruplar; Muladi, Berberi, Arap ve diğerleriydi (Saqaliba ve Zanj).
İslami yönetim sırasında İber'de Endülüs Arapçası konuşuluyordu.
İslami Sicilya, Malta ve Girit'te Araplaşma
[değiştir | kaynağı değiştir]Benzer bir Arabileşme ve İslamileşme süreci, Andalus'tan çok daha kısa bir zaman aralığı olsa da, Sicilya Emirliği (as-Siqilliyyah), Girit Emirliği (Iraklılar) ve Malta (al-Malta)'da meydana geldi.
Sudan'da Arabileştirme
[değiştir | kaynağı değiştir]12. yüzyılda Arap Ja'alin kabilesi Nubia ve Sudan'a göç etti ve daha önce Hartum'tan Abu Hamad'a kadar her iki Nil kıyısında ülkeyi işgal etti. Soylarını İslam peygamberi Muhammed'in amcası Abbas'a dayandırdılar. Arap kökenliler, ancak çoğunlukla Kuzey Sudanlılar ve Nubianlar ile karıştılar. Bir zamanlar Funj krallarına tabi oldular, ancak pozisyonları bağımsız bir ölçüdedir.
1846'da birçok Arap Raşa, bugünkü Suudi Arabistan'daki Hicaz'dan, anavatanında aşiret savaşı çıktıktan sonra, bugün Eritre ve kuzeydoğu Sudan'a göç etti. Sudan Rashaida ve Eritrea, Beja halkıyla yakın bir yerde yaşıyorlar.
Sahel'de Arabileştirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta Çağ'da Baggara Arapları, Shuwa Arapçası konuşan bir Arap etnik grubu, başta Çad Gölü ve güney Kordofan olmak üzere Afrika'ya göç ettiler. Halen Sudan, Çad, Nijer, Nijerya, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Güney Sudan'a uzanan ve altı milyondan fazla kişiye yayılmış bir kemer içinde yaşıyorlar.
Arapça, Çad ve Sudan'ın resmi bir dili olduğu kadar Nijer, Mali, Senegal ve Güney Sudan'da da ulusal bir dil. Buna ek olarak, Arap lehçeleri Nijerya, Kamerun ve Orta Afrika Cumhuriyeti'nde azınlıklar tarafından konuşulmaktadır.
Modern çağda Araplaşma
[değiştir | kaynağı değiştir]Cezayir, Fas, Libya ve Tunus'ta Araplaşma
[değiştir | kaynağı değiştir]Arabileştirme, daha önce Fransızca kullanılırken, Arapça eğitim ve artan bir Arapça kullanımı anlamına gelir. Kuzey Afrika ülkelerindeki hükûmetler uzunca bir süre önce Araplaşmayı milliyetçi bir platform olarak geliştirdiler. Evian Anlaşmalarından sonra, bağımsız ve birleşik ulus devlet kurmaya çalışırken, Ahmed Bin Bella'nın yönetimi altındaki Cezayir hükûmeti "Arabileştirme" politikasını başlattı. Nitekim, kalıcı ve derin sömürgecilik nedeniyle, Fransızca Cezayir'deki ana idari ve akademik dildir, komşu ülkelerden daha fazla olarak. 1968'de Houari Boumediene rejimi sırasında Arabileştirme yaygınlaştırıldı, bir kanun Arapçanın devlet memurları için uygulanmasını sağlamaya çalıştı ancak yine de Fransızcanın oynadığı temel rol sadece azaldı. Bütün politika verimli değildi, Fransızca önemini korumuş ve berberi muhalefeti artarak 1988 Ekim Ayaklanması'na katkıda bulunmuştur. Nitekim, bazı Berberi grupları (Kabile halkı gibi) atalarının kültürünün ve dilinin tehdit altında olduğunu ve Arapların kendi kimliğini pahasına daha fazla odaklanıldığını hissettiler. Cezayir İç Savaşı'ndan sonra hükûmet Arapça kullanımını daha da zorlamaya çalıştı ancak 1998 sonrasında bu politikanın göreceli etkisi devlet başkanlarını berberi dillerine karşı taviz vermeye zorladı; 2002'de bunu başka bir ulusal dil olarak gördüler. Fakat, bölünmüş berberi dilleri üzerinde kendisine avantaj sağlayan edebi Arapçanın birliği nedeniyle, Araplaştırma sivil ve idari yöntem yasalarıyla,devlet için hala bir hedeftir.
Irak'ta Arabileşme
[değiştir | kaynağı değiştir]Saddam Hüseyin'in Baas Partisi, başta Kürtler, Türkmenler, Süryaniler, Yezidiler, Şabaklar, Ermeniler, Kaveliyeler, Çerkesler ve Mandayiler olmak üzere Arap öncesi ve Arap olmayan ırkları sürüp bunları Arap ailelerle değiştirmeyi içeren agresif Araplaşma politikalarına sahipti. Bu politika, 1991-2003 yılları arasında 500.000 kişinin hayatına neden oldu. Baasçılar, bu etnik grupların birçoğunu Araplar olarak tanımlamaya zorladılar ve dillerine, kültürel ifadelerine ve kendi kendini tanımlama hakkına kısıtlamalar getirdiler. Anfal kampanyası birçok Kürt, Asuri, Türkmen ve diğer etnik azınlık köylerini ve yerleşim yerlerini yok etti ve sakinleri genellikle Araplaşacakları ümit edilerek büyük kentlere zorla taşınmışlardı. Altınköprü Katliamı da bir Araplaştırma planıydı.
Moritanya'daki Arabileştirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Moritanya, Araplar ve / veya Arapça konuşan Berberiler olarak tanımlananlar tarafından ekonomik ve siyasi olarak egemen olan etnik açıdan karışık bir ülkedir. Nüfusun yaklaşık % 30'u "Siyahi Afrikalı" olarak görülüyor ve yüksek derecede ayrımcılıkla uğraşıyorlar. Yakın zamandaki Siyahi Mauritanlı protestocular ülkenin "kapsamlı Arabileştirmesi" nden şikayetçi oldular.
Sudan'da Arabileştirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Sudan, etnik açıdan karışık bir ülkedir ve pek çoklarının güçlü Araplar ve Müslümanlar olarak tanımladığı Kuzey Sudan'ın merkezi tarafından ekonomik ve politik olarak egemenlik kazanmaktadır. Güney Sudan'daki nüfus çoğunlukla Hristiyan ve Nilotik insanlardan oluşur. İkinci Sudan İç Savaşı (1983-2005) tipik olarak bu iki grup arasında bir çatışma olarak nitelendirilir. 2011 Güney Sudan'ın bağımsızlık referandumunda ikincisi ayrılma için oy kullandı ve bağımsız oldu.
Suriye'de Arabileşme
[değiştir | kaynağı değiştir]1946'da Suriye'nin bağımsızlığından bu yana, kuzey Suriye'deki etnik çeşitlilikteki Rojava bölgesi ciddi insan hakları ihlallerine maruz kaldı, çünkü tüm hükûmetler en acımasız Araplaşma politikası izledi. Asuriler, Ermeniler, Türkmenler Suriye'deki bütün Arap olmayan etnik gruplar Arap milliyetçi politikaları yüzünden Arap olarak tanımlanmak gibi baskılara maruz kaldılar.
Geri Döndürme
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihi geri dönüşüm
[değiştir | kaynağı değiştir]İspanya'daki Reconquista, Araplaşmanın tarihi geri dönüşümü için en önemli örnek. Araplaşmanın ve İslamlaşma sürecinde, çoğunlukla Yarımadanın kuzeyindeki Batı dillerini konuşan Hristiyan krallıkları giderek Endülüs'ü yeniden fethedip bölgeyi yeniden Romanlaştırdı ve bölgeyi yeniden Hristiyanlaştırdı.
Modern zamanlarda geri dönme
[değiştir | kaynağı değiştir]Modern zamanlarda, Arabileşme sürecini tersine çevirmek için çeşitli siyasi gelişmeler olmuştur. Bunların arasında dikkate değer olanlar:
- Mustafa Kemal Atatürk'ün reformlarının bir parçası olarak Türkiye'de Arap alfabesinden Latin alfabesine geçiş.
- 1948'de Arap olmayan İsrail devletinin daha önce Arapların egemen olduğu bir bölgede kurulması.
- Sudan'ın Arabileştirme programından Güney Sudan'ın ayrılması.
- Son zamanlarda Meşrek'te Kürt ağırlıklı devletlerin Irak Kürdistanı ve Rojava olarak kurulması.
- Berberizm, Cezayir, Fas ve Mali dahil olmak üzere Kuzey Afrika'da bulunan etnik, coğrafi veya kültürel milliyetçiliğin siyasi-kültürel bir hareketidir. Berberist hareket, İslamcı güdümlü kültürel Arabileşme ve pan-Arabist siyasal ideolojiye ve ayrıca laiklikle bağlantılı olarak muhalefet içindedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Nebes, Norbert, "Epigraphic South Arabian," in Uhlig, Siegbert, ed. Encyclopaedia Aethiopica (Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2005), p. 335
- ^ Leonid Kogan and Andrey Korotayev: Sayhadic Languages (Epigraphic South Arabian) // Semitic Languages. London: Routledge, 1997, p. 157-183.
- ^ Nebes, Norbert, "Epigraphic South Arabian," in Uhlig, Siegbert, Encyclopaedia Aethiopica (Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2005), p. 335
- ^ Leonid Kogan and Andrey Korotayev: Sayhadic Languages (Epigraphic South Arabian) // Semitic Languages. London: Routledge, 1997, pp. 157-183.
- Genetic Evidence for the Expansion of Arabian Tribes into the Southern Levant and North Africa