Kayıp On Kabile
| Makale serilerinden Yahudiler ve Yahudilik | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Etimoloji • Kim bir Yahudi'dir? | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
Kayıp On Kabile, 12 İsrailoğlu kabilesinden 10'unun Neo-Asur İmparatorluğu tarafından köleleştirildiği veya öldürülüp yok edildiği düşünülen olaydır. Olaydan sonra bu on kabilenin ve bu kabilelerde yaşayan İbranilerin varlığı son buldu. On İsrailoğlu kabilesi sırasıyla şunlardır: Reuben, Şimon, Dan, Naftali, Gad, Aşer, İssakar, Zebulun, Menaşe, Yusuf. Günümüze kadar gelmiş İbranilerin tümü ya Yehuda kabilesinden (Yahudiler) ya da Levi kabilesinden (biraz da Binyamin kabilesi) gelmiştir.[1][2]
Yakup'un eşleri ve çocukları
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik İsrail
İsrailoğulları
Kabileler
Devletler
Krallar
Savaşlar
Diğer
|
| Sırasıyla Yakup'un eşleri ve oğulları (K = Kız çocuğu) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lea | Reuben (1) | Şimon (2) | Levi (3) | Yehuda (4) | İssakar (9) | Zebulun (10) | Dina (K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rahel | Yosef (11) | Benyamin (12) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bila (Rahel'in hizmetçisi) | Dan (5) | Naftali (6) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zilpa (Lea'nın hizmetçisi) | Gad (7) | Aşer (8) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tarihsel ön bilgi
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşik Monarşi sistemiyle yönetilen İsrail Krallığı'nda (MÖ 1050 - MÖ 930)[2] her kabilenin kendine ait özerk bir toprağı bulunmaktaydı. Levi ve Yosef bu duruma istisnadır çünkü:
- Leviler din işlerinden sorumluydu ve diğer kabilelerin din işlerini yürütmeleri için her kabile kendi topraklarından bir ya da birkaç şehri Levilere verdiler. Böylece Levilerin kendi özerk devletleri yerine diğer kabilelerin topraklarında özerk şehirleri oldu.
- Yosef'in adına bir kabile yoktur; onun yerine Yosef'in iki oğlunun (Menaşe ve Efraim) adına iki kabile vardır. Böylece İsrail Krallığında Menaşe ve Efraim kabilelerinin toprakları oldu.
Böylece On İki İsrail Kabilesi denildiğinde iki ayrı anlam ortaya çıkmakta.
Anlam farklılığı
[değiştir | kaynağı değiştir]| # | Geleneksel (Yakup'un oğulları) |
Yöresel (Toprak sahibi olanlar) |
|---|---|---|
| 1 | Ruben | Ruben |
| 2 | Şimon | Şimon |
| 3 | Yehuda | Yehuda |
| 4 | İssakar | İssakar |
| 5 | Zevulun | Zevulun |
| 6 | Dan | Dan |
| 7 | Naftali | Naftali |
| 8 | Gad | Gad |
| 9 | Aşer | Aşer |
| 10 | Bünyamin | Bünyamin |
| 11 | Levi | Menaşe |
| 12 | Yosef | Efraim |
Birleşme ve dağılma
[değiştir | kaynağı değiştir]Birleşik İsrail Krallığı, Kral Süleyman'ın ölümünden sonra ikiye bölündü. Kuzeyde Jeroboam'ın kral olduğu İsrail Krallığı (MÖ 930 - MÖ 720),[2] güneyde Rehav'am'ın kral olduğu Yehuda Krallığı (MÖ 930 - MÖ 586)[2] kuruldu. Zevulun, İssakar, Aşer, Naftali, Dan, Menaşe, Efraim, Ruben, Gad ve bu kabilelerin topraklarında bulunan Leviler kuzeydeki İsrail Krallığı'na bağlıydı. Güneydeki Yehuda Krallığı ise Yehuda, Bünyamin, Şimon ve bu kabilelerin topraklarında bulunan Leviler tarafından kurulmuştu. Kuzeydeki krallığın MÖ 720 yılında Asurlular tarafından dağıtılmasıyla bu bölgedeki İsrailoğulları dünyanın dört bir yanına dağılıp kayboldular.[2] Bugünün Yahudilerinin Yehuda Krallığında yaşamış İsrailoğullarının torunları olduğu zannedilmektedir.
Kayıp kabile sayısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Geleneksel olarak kayıp kabile sayısının her ne kadar 10 olduğu düşünülse de aslında bu sayı bakış açısına göre değişebilmektedir.
10 Kayıp Kabile
[değiştir | kaynağı değiştir]- Güneydeki Yehuda Krallığı'nda yaşayan Şimon kabilesindeki insanların sayısı az olduğundan Yehuda ve Bünyamin kabilelerinin arasında asimile olduğu düşünülür. Kuzeydeki İsrail Krallığı'nın dağılmasıyla Zevulun, İssakar, Aşer, Naftali, Dan, Menaşe, Efraim, Ruben ve Gad kabileleri de kayıp duruma düşmüştür. Böylece yöresel kabileler göz önüne alındığında kayıp kabile sayısı 10'dur.
9 Kayıp Kabile
[değiştir | kaynağı değiştir]- Eğer olaya yöresel açıdan ve kan bağı olarak yaklaşılırsa, Şimon kabilesi Yehuda ve Bünyamin kabileleri arasında asimile olduğundan Şimon'un kanı aslında Yehuda ve Bünyamin kabileleri içinde yer almaktadır. Bu durum Şimon'un kayıp olup olmadığı konusunu tartışmaya açar. Şimon'un kayıp olmadığına inananlar açısından kayıp kabile sayısı 9'dur.
- Bir başka bakış açısına göre, Şimon asimile olduğundan kayıp olarak düşünülmelidir ve bugünün Yahudileri Yehuda, Bünyamin ve Leviler'in torunlarıdır; yani kayıp kabile sayısı 9'dur.
8 Kayıp Kabile
[değiştir | kaynağı değiştir]- Geleneksel (Yakup'un oğulları) açıdan düşünülürse kayıp kabileler şunlardır: Zevulun, İssakar, Aşer, Naftali, Dan, Yosef, Ruben ve Gad. Yehuda Krallığı'nda yaşayan Yehuda, Bünyamin, Şimon ve Levi kabilelerinin torunlarının bugünkü Yahudiler olduğu düşünülürse kayıp kabile sayısı 8'dir.
Kayıp kabilelerin olası listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]İsrail Krallığı'nın MÖ 720 yılında Asurlular tarafından yıkılmasıyla kuzeydeki kabileler dünyanın dört bir yanına dağılmış ve izleri kaybolmuştur. Asırlar sonra bazı milletler bu kaybolan kabilelerin torunları olduğunu iddia etti. Bunlardan bir kısmı hangi kabileye mensup olduklarını bildiklerini iddia ederken bazıları hangi kabileden geldiklerini bilmediklerini söyleyip yine de İsrailoğulları'nın torunları olduklarını savundu. Bunun yanı sıra bazı uluslar ise başkaları tarafından bulunmuş kayıp kabile olarak ilan edildi.
Kendilerini kayıp kabilelerin torunları sayanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Anglo-Israelism
[değiştir | kaynağı değiştir]İngiliz İsrailizmi (British Israelism) de denilen bu Hristiyan bazlı dinbilimi, Batı Avrupalıların kayıp kabilelerden geldiğine inanır.[3]
Bene Israel
[değiştir | kaynağı değiştir]1981 yılından beri varlığı bilinen Telugu dili konuşan bu grup Efraim kabilesinden geldiklerine inanmaktadır.[4] Çoğunluğu Hindistan, Pakistan ve İsrail'de bulunan bu cemaatin 65.000 üyesi bulunmaktadır.[5]
Beta Israel (İsrail Evi) / Falaşa
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ana Madde: Beta Israel
Falaşa denen Etiyopyalı Yahudilerin küçük bir kısmı hâlen Etiyopya'da olmasına rağmen çoğunluğu 107.000 kişilik nüfusuyla İsrail'de yaşamaktadır.[6] 1984'teki Operation Moses (Musa Operasyonu)[7] ve 1991'deki Operation Solomon (Süleyman Operasyonu)[8] ile Falaşalar Etiyopya'dan İsrail'e getirilmiştir. Falaşalar, Dan kabilesinden geldiklerine inanmaktadırlar.
Bney Menaşe
[değiştir | kaynağı değiştir]1980'lerde, kayıp kabile keşfine çıkan araştırmacı haham Eliyahu Avichail, Kuzeydoğu Hindistan'da yaşayan 9000 kişilik bir grupla karşılaştı.[9] İbadet şekillerinin Yahudilik ibadetleriyle paralellik göstermesi nedeniyle Eliyahu Avichail bu grubun kayıp bir kabile olduğuna ikna oldu. Özünde Mizo, Kuki ve Chin halklarına ait olan bu insanlar, kendi efsanevi liderleri Manmasinin aslında Yosefin oğlu Menaşe'nin kendisi olduğuna, dolayısıyla Menaşe kabilesinden geldiklerine inanırlar.
Brit-Am
[değiştir | kaynağı değiştir]Yahudi bazlı bir inanç sistemidir. Kayıp kabilelerin Danimarka, Finlandiya,İsviçre, İsveç, Norveç, İrlanda, Galler, Fransa, Hollanda ve Belçika'da bulunduğunu savunur ve özellikle Danimarka, İrlanda ve Galler'in Dan'dan geldiğine inanır.[10][11]
Buhara Yahudileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ana Madde: Buhara Yahudileri
Krallığın yıkılışıyla Orta Asya'ya göç eden bazı İsrailoğulları Buhara Emirliği'nin bulunduğu yere yerleşti. Coğrafi konumları gereği 2000 yıl süreyle diğer dünya Yahudileriyle bağları kopmuş ve kendilerine özgü gelenekler geliştirmişlerdir. Dünyada yaklaşık 200.000 Buhara Yahudisi bulunur.[12] Çoğunluğu İsrail ve ABD'de yaşar. Ayrıca Avrupa'nın çeşitli yerlerinde, Tacikistan'da ve Özbekistan'da da az sayıda Buhara Yahudisi yaşar. İssakar, Naftali ve Efraim kabilelerinden geldiklerine inanırlar.
Chiang Min
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzeybatı Çin'in dağlık bölgelerinde yaşayan 250.000 Chiang,[13] atalarının İbrahim ve İbrahim'in soyundan gelen 12 kardeş olduğuna inanır. 1937'de yapılan bir çalışmada Chianglarla Yahudiler arasındaki gerek günlük hayattaki düşünce tarzı gerekse ibadet şekilleri arasındaki benzerlikler listelenmiştir.[14]
İbo Yahudileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Nijerya'da bulunan bu cemaat atalarının Yehuda, Naftali, Aşer, Dan, Zevulun ve Gad kabilelerinden olduğuna ve bu kabilelerden insanların 1500 yıl önce Batı Afrika'ya yerleştiklerine inanır.[15] Nijerya ve İsrail'de 40.000 İbo Yahudisi bulunur.[15]
İran Yahudileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ana Madde: Parsim
Efraim'in soyundan geldiklerine inanırlar. Nüfusu 200.000 ila 300.000 arasında olan İran Yahudilerinin çoğunluğu ABD ve İsrail'de yaşamaktadır.[16][17] Bunlardan 25.000'i ise hâlen İran'dadır.[17]
İsrail Evi (Gana)
[değiştir | kaynağı değiştir]1977'de Aaron Ahomtre Toakyirafa isimli bir Ganalı kendisine vahiy geldiğini ve Gana'daki Sefwi kabilesinin İbrani olduğunu söylemiştir.[18] Kendisini hiçbir kabileyle bağdaştırmayan İsrail Evi (House of Israel) Cemaatinin Gana'da 800 inananı vardır.[19]
Kaifeng Yahudileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Çin kayıtlarında Çin'in Henan bölgesinde Kaifeng Yahudileri'nin varlığına dair bilgiler bulunur. Bu bilgilere göre 1163 yılında Kaifeng Yahudi cemiyeti ve bu cemiyete ait bir sinagog vardı,[20] fakat bölgede bulunan bir dikilitaşın üzerindeki bilgilere göre ise bölgedeki Yahudilerin varlığı MÖ 231 yılına dayanmaktadır. İnanışa göre Yahudiler Han hanedanlığı sırasında Hindistan'dan göç etti. 1860'larda sinagoglarının yıkılmasıyla cemaat dağıldı.[21] Bugün, ataları Kaifeng Yahudisi olan insan sayısı 600 ila 1.000 arasıdır.[21]
Lembalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bugün birçoğu Hristiyan olmalarına rağmen atalarının San'a (Yemen)'den çıkıp Afrika'nın doğusuna yerleşen İbraniler olduklarına inanırlar.[22][23][24] İbadet ediş şekilleri Yahudiler'inkine benzer. Kendilerini herhangi bir kabileyle bağdaştırmazlar. Nüfusları Güney Afrika, Zimbabve, Malavi ve Mozambik'te 70.000 civarındadır.[24]
Makuya
[değiştir | kaynağı değiştir]Ikuro Teshima tarafından 1948'de Japonya'da kurulan Hristiyan bazlı bir dindir.[25] Makuya Japonca kutsal tapınak anlamına gelir. Dan ve Zevulun kabilelerinden geldiklerine inanan Makuyaların başta Japonya'da olmak üzere İsrail, ABD, İngiltere, Fransa, Meksika, İspanya, Brezilya, Çin, Tayvan ve Güney Kore'de 65.000 ila 72.000 inananı vardır.[26]
Samaritler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ana Madde: Samarit
Efraim ve Menaşe kabilelerinden geldiklerine inanırlar. Babil Sürgünü sırasında yurtlarında kalan ender sayıdaki İsrailoğullarından olduklarına, en has İbrani olduklarına ve diğer Yahudilere kıyasla Yahudiliği en doğru şekilde yaşadıklarına inanırlar. Samarit sözcüğü İbranice "Kanunun (kutsal kitabın) koruyucuları" anlamına gelen Shomronim kelimesinden türemiştir. İsrail'de 700 kadar Samarit kalmıştır.[27]
Yusufzai
[değiştir | kaynağı değiştir]Afgan Paştun kabileleri arasında en büyük gruplardan biri olan Yusufzai (Yusufi)'nin Yosef'in (Efraim ve Menaşe) soyundan geldiğine inanılır. Yusufzai "Yosef'in oğulları" anlamına gelir.[28] Paştun kayıtlarında İsrailoğullarının Afganistan'ın Ghor şehrine yerleştikleriyle ilgili bilgiler bulunur.[29] 1965 yılı itibarıyla dünyada 500.000 olan Yusufzai nüfusu her geçen yıl artmaktadır.[30]
Başkaları tarafından kayıp kabile oldukları düşünülenler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kürtler: Genetik açıdan bazı benzerlikler bulunduğu için Kürtlerle Yahudilerin akraba olabileceği tezleri ortaya atılmıştır.[31]
- Japonlar: İbadet şekillerindeki benzerlikler Joseph Eidelberg gibi[32] araştırmacıların ilgisini çekmiş ve Yahudilerle Japonların akraba olabileceği savunulmuştur.[33][34]
- İrlandalılar: İbrani peygamber Yeremya'nın İrlanda ziyareti[35] ve Dan kabilesinin İskandinavya'ya deniz yolculukları düzenlemiş olması teorileri İrlandalılarla Yahudiler arasında bir akrabalık fikrini ortaya atmıştır.
- Kızılderililer: Joseph Smith'in peygamberi olduğu Mormonların kutsal kitabında kızılderililerin Menaşe kabilesinden geldiği anlatılır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Darsa, Iggy (2002). "Dini Aile Ağacı" (PDF). Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.[ölü/kırık bağlantı] (PDF Dosyası)
- ^ a b c d e Hanok (9 Nisan 2009). "History and Timeline of Israel and Judah". 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ United Church of God (1999). "Celts and Scythians Linked by Archaeological Discoveries". 5 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ "The Bene Israel of India". 31 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Isenberg, Shirley Berry. "The Bene Israel - The oldest and largest of the three Jewish communities in India". 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Joshua Project. "Falasha, Bete Israel". 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Ministry of Immigrant Absorption (26 Kasım 2008). "Operation Moses". 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Ministry of Immigrant Absorption (26 Kasım 2008). "Operation Solomon". 19 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Avichail, Eliyahu. "Rabbi Eliyahu Avichail of Jerusalem is in search of the Ten Lost Tribes". 14 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Davidiy, Yair (1996). ""The Cimmerians, Scythians, and Israel"". 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Davidiy, Yair (1996). "Biblical Locations of the Lost Ten Tribes: Scriptural Proof". 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Sloame, Joanna (2005). "Bukharan Jews". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Joshua Project. "Tibetan". 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Rev. T. F. Torrance (1937). China's first missionaries,: Ancient Israelites. pp. 125.
- ^ a b Ibo Benei-Yisrael Association of Nigeria (16 Şubat 2003). "The Ibo Benei-Yisrael Jews of Nigeria" (PDF). 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Lappin, Yaakov (2 Aralık 2010). "Why are people going to Iran?". 16 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2011.
- ^ a b Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor (26 Ekim 2009). "International Religious Freedom Report 2009". 30 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Sand, Jay P. (1976). "The House of Israel Community of Ghana". 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Weiss, Mara (2006). "The Jewish Virtual History Tour". 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ haGalil (15 Mayıs 2003). "Youtai – Presence and Perception of Jews and Judaism in China". 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ a b Pfeffer, Anshel (13 Haziran 2008). "Taking the Silk Route back home". 25 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011. @ Haaretz - Israel News
- ^ Makgabo, Tumi (11 Eylül 2004). "Transcript, INSIDE AFRICA: Current Events on the African Continent". 4 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011. @ CNN
- ^ Parfitt, Tudor (Kasım 2000). "The Lemba, The Black Jews of Southern Africa". 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011. @ NOVA episode, PBS
- ^ a b Dr. Rudo Mathivha (15 Ekim 1999). "The Story of the Lemba People". 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Enyclopedia Judaica (1 Ağustos 1977). "Makuya". 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Mohri Tsuneyuki (2008). Die for Ardent Love (Kohi Shinamu). Tokyo: Myrtos.
- ^ "Developed Community", A.B. The Samaritan News Bi-Weekly Magazine. 1 Kasım 2007
- ^ yusufzai.org. "Yusufzai". 19 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Oreck, Alden (2006). "Afganistan - The Virtual Jewish History Tour". 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Arnold Fletcher, Afghanistan Highway of Conquest, (Ithaca, New York: Cornell University Press, 1965), 296.
- ^ Brook, Kevin Alan (4 Mayıs 2006). "The Genetic Bonds Between Kurds and Jews". 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Eidelberg, Joseph (Mayıs 2005). "The Biblical Hebrew Origin of the Japanese People". 20 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ Kubo, Arimasa. "Mystery of the Ten Lost Tribes". 6 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
- ^ "Japan article - Where are the Ten Lost Tribes?". Kasım 2000. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011. @ NOVA Online, PBS
- ^ Allan, J.H. (1 Haziran 1946). "JUDAH'S SCEPTRE AND JOSEPH'S BIRTHRIGHT". 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Meeting the Jews of Andhra Pradesh (İngilizce)
- Shavei Israel (İngilizce)
- Bukharian Jews 28 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Jewish Community in Nigeria (İngilizce)
- Jews of Persia 10 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- The Samaritan Update12 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Abraham Ikuro Teshima (İngilizce)
- PBS - Lost Tribes of Israel 3 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Anglo-Israelism & British Israelism 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Brit-Am Resmî Sitesi8 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- The Church of Jesus Christ and Latter-Day Saints 12 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- A Long-Lost Tribe is Ready to Come Home by Stephen Epstein 22 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)