Kuzey Mariana Adaları
Kuzey Mariana Adaları | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Millî marş Gi Talo Gi Halom Tasi (Çamorroca) Satil Matawal Pacifiko (Karolince) (Türkçe: Denizin ortasında) | |||||||
| Başkent | Saipan | ||||||
| Resmî dil(ler) | İngilizce, Çamorroca, Karolince | ||||||
| Hükûmet | Siyasî yapıya dahil olmayan A.B.D. dış bölgesi | ||||||
| |||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| Yüzölçümü | |||||||
• Toplam | 464 km2 | ||||||
| Nüfus | |||||||
• 2022 tahminî | 51,475[1] | ||||||
• 2020 sayımı | 47,329 | ||||||
| Para birimi | Amerikan doları (USD) | ||||||
| Zaman dilimi | UTC+10 | ||||||
| Telefon kodu | +1-670 | ||||||
| İnternet alan adı | .mp | ||||||
Kuzey Mariana Adaları ya da resmî adı ile Kuzey Mariana Adaları Milletler Topluluğu, Büyük Okyanus'un kuzey kesiminde Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı ancak Amerika Birleşik Devletleri'nin ada bölgeleri'ne dâhil olarak A.B.D.'nin yapısına entegre olmayan sadece siyasi birlik içerisinde olan Okyanusya adalar topluluğudur. Kuzey Mariana adalarının başkenti Saipan'dır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Adayı 1521 yılında ilk gözlemleyen Avrupalı olan Portekizli Ferdinand Macellan, adayı Islas de Ladrones (Türkçe: Hırsızlar Adası) olarak adlandırmıştır. Macellan'ın bu ismi vermesindeki neden, ada üzerinde yaşayan yerlilerin gemilerden bir şeyleri alıp götürmesi olarak ifade etmiştir.[2] 1667 yılında İspanya adına el konulan adaya, İspanya kraliçesi Avusturyalı Maria Anna onuruna Las Marianas adı verilmiştir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Mariana Adaları toplam olarak on beş adadan oluşmakta olup, bu adaların sadece üçünde yerleşim bulunmaktadır. Adalar konum olarak Japonya'nın güneyi ile Guam'ın kuzeyinde yer almaktadır. Adalar, Guam ile birlikte Mariana Takımadaları'nı oluşturmaktadır. Ülkenin güney kesiminde yer alan adalar basamaklı terasların gözlemlenebileceği kireç taşından oluşmaktadır. Adanın kuzey kesiminde yer alan adalar ise volkanik adalardır. Günümüzde de Anatahan, Pagan ve Agrihan adaları aktif volkanik adalardır. Adalar topluluğunun en yüksek noktasını Agrihan adasında bulunan Agrihan Dağı'dır. Agrihan Dağı'nın en tepe noktası 965 metre yüksekliktedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk Avrupalı olarak Ferdinand Macellan tarafından 1571 yılında keşfedilen ada, Macellan tarafından Islas de Ladrones (Türkçe: Hırsızlar Adası) olarak adlandırmıştır. 1667 yılında adalara İspanya adına el konmuş ve Las Marianas adı verilmiştir.
İspanya-Amerika Savaşı'nın ardından adaların güney bölümünü A.B.D.'ye bırakan İspanya, 1899 yılında imzalanan Alman-İspanyol Antlaşması ile adaların kuzey kesimini Alman İmparatorluğu'na sattı. Bölgenin kuzeyi Almanya'ya katılması sonucu Alman Yeni Ginesi'nin bir parçası haline geldi. Ekim ve Kasım 1899'da adaya gelen Alman savaş gemileri, adada Alman bayrağını göndere çekerek, bölgenin yönetimini resmen ele aldı.[3]
I. Dünya Savaşı'nın ardından Milletler Cemiyeti tarafından Japon İmparatorluğu'na verilerek, bu ülkeni bir mandası olan Güney Pasifik Mandası'nın bir parçası haline geldi. II. Dünya Savaşı'nda düzenlenen Mariana ve Palau adaları seferi kapsamında A.B.D. hakimiyeti altına giren adalar, savaşın bitmesinin ardından Birleşmiş Milletler tarafından tamamen A.B.D. idaresine bırakıldı. A.B.D., 1978 yılında Guam hariç adalara Kuzey Mariana adı ile A.B.D. ile entegre bölge statüsünü verdi.
Kuzey Mariana, 1975 yılından bu yana Milletler Topluluğu üyesi konumunda olup, 1986 yılından bu yana da içişlerinde bağımsızdır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Mariana'da son olarak 2020 yılında gerçekleştirilen resmi sayım sonuçlarına göre 47,329 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmî sayım konumunda olup, 2022 tahmini sayım sonuçlarına göre 51,475 nüfus belirlenmiştir. Ülke nüfusunun büyük çoğunluğu başkent Saipan'da yaşamaktadır.
Kuzey Mariana orta yaş bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre nüfusun %41,30'u 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin %7,23'ü 65 yaş ve üzerindedir.[1]
0-14 yaş: %25.02 (erkek 6,937/kadın 5,934)
15-24 yaş: %16.28 (erkek 4,518/kadın 3,857)
25-54 yaş: %37.44 (erkek 9,934/kadın 9,325)
55-64 yaş: %14.01 (erkek 3,921/kadın 3,286)
65 yaş ve üzeri: %7.23 (erkek 1,988/kadın 1,733)
Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %92 düzeyindedir. Ada ülkesi nüfusunun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre eksi düzeyde olup, -%0,35 düzeyindedir.[1]
İdarî yapılanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Mariana Adaları, idarî açıdan dört belediye bölgesine ayrılmıştır. Başkent Saipan'ın bulunduğu adanın kuzeyinde kalan ve Kuzey Adalar olarak adlandırılan 11 adanın bulunduğu tüm adalar Kuzey Adalar Belediyesi adı altında tek bir idarî bölge oluştururken, Güney Adalar olarak ifade edilen Saipan, Tinian (Aguijan ile birlikte) ve Rota adaları diğer üç belediye bölgelerini oluşturmaktadır.
Adalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Mariana'ya bağlı olan adalar şu şekildedir:
| Nr. | Ada | Yüzölçümü (km²) |
Nüfus (Resmî sayım 2010) |
Rakım (m) |
Zirve noktası | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kuzey Adalar (1 Belediye) | ||||||||
| 1 | Farallon de Pajaros (Urracas) | 2,55 | nüfus yok | 360 | ||||
| 2 | Maug Adaları | 2,13 | nüfus yok1) | 227 | (Kuzey Adalar) | |||
| 3 | Asuncion | 7,31 | nüfus yok | 891 | Asuncion | |||
| 4 | Agrigan (Agrihan) | 43,51 | nüfus yok2) | 965 | Mount Agrigan | |||
| 5 | Pagan | 47,23 | nüfus yok3) | 579 | South Pagan Volcano | |||
| 6 | Alamagan | 11,12 | nüfus yok | 744 | Alamagan | |||
| 7 | Guguan | 3,87 | nüfus yok | 301 | ||||
| 8 | Zealandia Bank | 0,002 | nüfus yok | 2 | ||||
| 9 | Sarigan | 4,97 | nüfus yok4) | 549 | ||||
| 10 | Anatahan | 31,21 | nüfus yok2) | 787 | ||||
| 11 | Farallon de Medinilla | 0,85 | nüfus yok | 81 | ||||
| Güney Adalar (3 Belediye) | ||||||||
| 12 | Saipan | 115,39 | 48.220 | 474 | Mount Tagpochau | |||
| 13 | Tinian | 101,01 | 3.136 | 170 | Kastiyu (Lasso Hill) | |||
| 14 | Aguijan (Agiguan) 5) | 7,09 | nüfus yok | 157 | Alutom | |||
| 15 | Rota | 85,38 | 2.527 | 491 | Mount Manira | |||
| Kuzey Mariana | 463,63 | 53.883 | 965 | Mount Agrihan | ||||
| 1) Japonya işgali 1939 - 1944 | ||||||||
| 2) 1990 yılında volkanik hareketler nedeniyle ada boşaltıldı | ||||||||
| 3) 1981 yılında volkanik hareketler nedeniyle ada boşaltıldı | ||||||||
| 4) daha önce nüfus vardı (1935 yılında 21, 1968 yılında ise sadece 2 kişi) | ||||||||
| 5) Tinian belediyesine bağlı | ||||||||
Ülkenin Kuzey Adaları olarak adlandırılan tüm adaları yaşanan volkanik patlamalar nedeniyle 1980'li yıllardan itibaren tahliye edildi. Kuzey Adalar belediyesinin geleneksel idarî merkezi olan Pagan'daki Shomushon olmasına rağmen, adanın tamamen tahliye edilmesi nedeniyle belediye başkanı geçici olarak Saipan'da ikamet etmektedir.
Adalar topluluğu içerisinde adaların konumunda enler de şu şekildedir:
- en kuzey noktası – Farallon de Pajaros
- en doğu noktası – Farallon de Medinilla
- en güney noktası – Puntan Malikok, Rota
- en batı noktası - Farallon de Pajaros
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Kuzey Mariana Adaları hakkında bilgiler". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2022.
- ^ "Ferdinand Macellan hakkında bilgiler". 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020.
- ^ Gerd Hardach: Bausteine für ein größeres Deutschland: Die Annexion der Karolinen und Marianen 1898–1899. In: Zeitschrift für Unternehmensgeschichte, Jg. 33 (1988), Nr. 1, Sayfa 1–21
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bağımlı topraklar eğik yazılmıştır. | ||
| Avustralasya | ||
| Melanezya | ||
| Mikronezya | ||
| Polinezya | Amerikan Samoası • Cook Adaları • Fransız Polinezyası • Niue • Pitcairn Adaları • Samoa • Tokelau • Tonga • Tuvalu • Wallis ve Futuna | |