Kuru Gürültü
| Kuru Gürültü Much Ado About Nothing | |
|---|---|
Much Ado About Nothing | |
Don Juan tarafından aldatılmış Claudiyo'nun Hero'yu itham etmesi Ressam: Marcus Stone | |
| Yazar | William Shakespeare |
| İlk gösterim | 1589-1590 |
| Ülke | İngiltere |
| Orijinal dil | İngilizce |
| Tür | Komedi |
| Zaman ve mekân | Messina, Sicilya |
Kuru Gürültü veya Yok Yere Yaygara, (İngilizce özgün adı: Much Ado About Nothing) İngiliz oyun yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış komedi türündeki bir oyundur. İlk defa 1600 yılında basılmış olmakla beraber tiyatroda ilk oynanma tarihinin büyük olasılıkla 1589-1590 kış sezonunda olduğu belgelerden bilinmektedir. Bir tiyatro oyunu olarak Shakespeare'in en popüler komedilerinden biri olarak halen şöhretini korumakta devam etmektedir. Genel olarak modern romantik komedilerin birçok genel karakterlerini içinde bulundurmaktadır. Özellikle romantik başrollerde olan bir çift sevgili, Klaudio ve Hero ve onların komik karşıtları olan Benedik ve Beatris çifti modern tiyatro sahnesinde hala beğeni ile seyredilmeye devam edilmektedir.
Karakterler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Don Pedro - Aragon Prensi.
- Benedik - Don Pedro'ye refakat eden Padovalı bir asil bay.
- Claudio - Don Pedro'ye refakat eden Floransalı bir asil bay.
- Balthasar - Don Pedro'nun uşağı bir şarkıcı
- Don John - Don Pedro'nun gayri-meşru kardeşi olan bir Prens
- Borachio ve Conrade - Don John refakatindeki adamları
- Leonato - Messina'nin valisi
- 'Hero - Leonato'nun kızı
- Beatris - Leonato'nin yetim yeğeni olan bir genç kız
- Antonio - Leonato'nun kardeşi olan bir yaşlı erkek
- Margaret - Hero'ya hizmet eden kibar kadın
- Ursula - Hero'ya hizmet eden kibar kadın
- Keşiş Francis - bir papaz
- Dogberry - Messina'nin gece bekçileri birliğinin komutanı
- Verges - Muhtar, Dogberry’nin ortağı
- Bir kilise zangocu - Borachio'nun gönderildiği mahkeme hakimi
- Korucular - Messina'daki korucu bekçiler
- Bir çocuk - Benedik'in küçük uşağı
- Uşaklar ve haberciler
Konu özeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuru Gürültü Sicilya adasında bir kıyı şehri olan Messinada geçmektedir. Oyunun geçerli olduğu zaman döneminde bu ada İspanyol İmparatorluğu idaresi altında olmasına rağmen, oyunun en önemli karakterleri İtalyan asıllılardır. Oyunun bazı sahneleri ise Messina şehrinde geçmekle beraber genellikle oyunun mekanı Leonato'nun evinin içerisi veya bahçesidir.
Aragon Prensi Don Pedro ve adamları Claudio ve Benedick bir başarılı savaştan sonra Messina'ya geri dönmüşlerdir. Messina valisi, Leonato, onların şehre uğramalarını şenliklerle kutlamak kararındadır ve onları bir ay misafir olarak şehirde kalmaya davet eder. Araları uzun zamandır bozuk olan Benedick ve Leonato'nun yeğeni Beatries kendi aralarındaki eğlendirici sözlü dalaşmalarına devam etmeye başlarlar. Claudio, Leonato'nin küçük kızı olan Hero'yu tekrar görünce; ona olan yakın hisleri yeniden depreşir ve Claudio bu kıza kur yapmak istediğini Benedick'e itiraf eder. Benedick arkadaşını bundan caydırmaya çalışır. Ancak Don Pedro'nun kur yapmayı teşvik edici sözleri nedeniyle bunda başarılı olamaz. Benedick, Claudio'yu kızdırıp fikrinden caydırmak için yaptığı sözlü dalaşmalar arasında, kendisinin hiçbir zaman evlenmeyeceğine yemin eder. Don Pedro Benedick'e bu yemini tutamayacağını bildiğini söyler. İşte Kuru Gürültü oyununun ana komik temeli bundan ortaya çıkar.
Don Pedro şerefine yapılan şenlikler arasında bir maskeli balo da tertip edilmiştir. Don Pedro bu baloya kıyafet değiştirerek gelerek Hero'yu Claudio lehine inandırmak için Hero'ya kur yapmaya başlar. Don John kardeşinden ve Claudio'dan intikam almak için Don Pedro'nun yaptığının sırf kendi istifadesini sağlamak için olduğunu söyleyerek Claudio'yu kandırır. Claudio çok sinirlenip Don Pedro'yla yüzleşip, ona olan aksi hislerini açıkça ifade eder. Ancak bu anlaşmazlık çabucak bir çözüme bağlanır ve Claudio Hero'ya evlenme teklif eder.
Don Pedro ve adamları bu evlilik töreninin yapılması için gerekli bir hafta bekleme sırasında can sıkıntılarını gidermek için Beatries ve Benedick'e karşı bir oyun oynayıp onların da evlenmelerini sağlamaya karar verirler. Don Pedro ve adamları, Benedick'in kendilerini gizlice dinlediğini bildikleri bir sırada Beatris'in Benedik'e aşık olduğu hakkında konuşmaya başlarlar. Ayni şekilde Hero ve etrafındaki kadınlar Beatris'in dinlediğini bildikleri bir sırada Benedik'in Beatris'e aşkından bahis geçerler. Bu 'dedikoduları' ayrı ayrı duyan Beatris ve Benedik, fazla gururlu ve biraz aksi tabiatlı kişiler oldukları için, açıkça birbirine olan sevgilerini söyleyemezler.
Bu arada Don John Claudio ve Hero'nun evlenme planlarını yıkmak için entrikaya girişip Hero'nun iffeti hakkında şüpheler ortaya çıkmasını planlar. Bu nedenle adamı olan Borachio'ya Hero'nun oda hizmetçisi olan Margaret'e kur yapmaya başlamasını emreder. Borachio'nun bu kur yapması sırasında açık olan pencereden dışarıdan duyulacak şekilde devamlı Margeret'e 'Hero' diye hitap eder. Don Pedro ve claudio pencerenin altında söylenenleri duymak için beklemektedirler ve her ikisi de Margeret yerine Hero'ya kur yapıldığını sanıp Hero'nun iffetsizlik ve sadakatsizliğine delil bulduklarını kendilerini inandırırlar.
Ertesi gün büyük Kilise'deki düğün merasimi başlarken Claudio büyük bir jestle Hero ile evlenmeyi reddettiğini beyan eder. Merasime gelen seçkin misafirlerin önünde Claudio ve Don Pedro, Hero'ya açıkça çok küçük düşürücü hakaretlerde bulunurlar ve misafirleri şok içinde bırakarak kiliseden ayrılırlar. Hero bu şoktan baygınlık geçirmiştir. Ayıldığı zaman babası tarafından da alenen hakarete maruz bırakılır.
Evlenme işlemini yapacak olan Keşiş Francis Hero'nun masum olduğuna inanmıştır. Gerçeğin gün yüzüne çıkması ve Klaudio'nun vicdansızlığına pişman olmasını sağlamak için bir plan hazırlar. Buna göre aile Hero'nun öldüğünü herkese ilan edip inandırması gerekir. Leonato ve Hero'nun amcası olan Antonio Hero'nun ölümünün kabahatinin Don Pedro ve Klaudio'da olduğuna karar verip Klaudio'yu düelloya çağırırlar. Bu arada Beatrice ve Benedick'te birbirlerine olan duygularını ifade ederler. Ve Beatrice Benedickten Claudio'u düeloya çağırmasını ister, Benedick başta biraz tereddüt eder ama Beatrice onu bu işe ikna eder.
Diğer taraftan hiç kimse duyurmadan kent korucuları, Don John'un Hero aleyhinde komplosundan sonra Borachio ve arkadaşı Conrade arasında geçen bu komplo ile ilgili bir konuşmayı gizlice dinlemişlerdir. Onları yakalayıp sorguya çekmeye başlarlar. Korucu komutanı olan Dogbarry'nin sözcükleri yalan yanlış güldürücü şekilde kullanması dolayısıyla çok gülünç, beceriksizce yapılan bu sorgulama sonunda her ikisi de Don John'un komplosunu itiraf ederler. Lenato'ya Hero'nun masum olduğuna dair haber yollarlar. Bu sırada Don John şehirden kaçmıştır ve onu yakalamak için arkasından bir kuvvet salınır.
Klaudio doğrusunu bilemeden bir hata yaptığını itiraf eder ve pişmanlığını ispat için Hero'nun yerine onun kuzeni ile evlenmeyi kabul eder. Klaudio'nun ikinci evlenme töreni başında dansörler önceden gelip yeni gelin olacak "kuzen" duvağını açınca gelinin gerçekten Hero olduğu anlaşılır. Bu Klaudio'yu hem çok şaşırtır hem de çok sevindirir. Benedick ve Beatrice'de evlenmeye karar verirler ve iki çift evlenir. Oyun bir mesut sonuca varmak üzere iken, Don John'un yakalandığı haberi bir haberci tarafından ilan edilir. Fakat Don John'a verilecek ceza mesut çiftlerin yeni saadetlerini kutlamalarına zaman vermek için geciktirilir.
İşlenen önemli temalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Sadakatsızlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Genel olarak Kuru Gürültü oyunu ile Shakespeare'in yazmış olduğu diğer oyunların ortaklaşa paylaştıkları bir tema evli kadınların sadakatsizleridir. Bu oyundaki önemli rol oynayan birkaç karakter bir erkeğin koca olarak karısının sadakatsiz olup olmayacağını hiçbir şekilde bilemeyeceğini ve bu bilinçsizlikten kadınların istifade ettiklerini sabit fikir olarak kabul etmektedirler. Klaudio gururu ve karısının sadakatsiz olacağı korkusu ile sanki oyun oynayan Don John ilk evlilik çabasının bir felaketle sonuç bulmasına neden olmaktadır. Kadınların cinsiyetlerine dair olan aksi inançları nedeniyle oyundaki her erkek karakter Hero'nun iffetsiz olduğuna hemen kolayca inanmıştır. Hatta Hero'nun öz babası bile hiçbir inandırıcı delil olmadan kızının iffetsizliğine inanıp onu telin etmiştir. Bu tema oyunun her sahnesinde, çok kere sadakatsizliğe sembol olan boynuzlara referansla, devamlı olarak işlenmektedir.
İngilizcede 'hiçbir şey' ve 'dikkat etme' sözcüklerinin benzemesi üzerine oyunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuru Gürültü oyununda devamlı işlenen bir motif de İngilizcede 'nothing' olan 'hiçbir şey' sözcüğü ve kavramı ile 'noting' olan 'dikkat etme' arasındaki kelime ses yakınlığının Shakespeare tarafından kelime oyunu olarak işlenmesidir. Ne yazık ki bu kelime oyununa dayanan temalar bir yabancı dile çeviri yapıldığı için ortadan kaybolmaktadır.
Oyundaki önemli hareketler, diğerlerine gösterilen dikkat, birbirine gönderilen pusulalar, ispiyonlama ve konuşmaları gizli olarak dinlemesi şeklinde olduğu için 'hiçbir şey' ve 'dikkat etme' kavramları birbirleri ile karmaşık, karşıt ve tezatlı olarak işlenmesine çok imkân sağlamaktadır.
Hatta Shakespeare zamanında İngilizcede 'hiçbir şey' (yani 'nothing') kadın cinsel organına da telmihte bulunduğu bilinmekte olduğu için bu özel motif daha derin düşünce gerektiren kelime ve kavram oyunlarına vasıta olmaktadır. Bu karmaşık motifin yabancı dillere yapılan çevirilerde eksik olması dolayısı ile Kuru Gürültü oyunu çeviri dilde temsil edildiğinde tiyatroseverlerce, Anglo-Sakson ülkelerinin aksine, çok tutulmamıştır.
Film Uyarlamaları
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1913 Philips Smalley uyarlaması: sessiz film olarak çekilmiştir.
- 1973 Joseph Papp uyarlaması: Bu eser 1973 New York Shakespeare Festivali'inde videoya çekilmiş ve sonradan videoteype ve DVD-videodiske kayıt edilip piyasaya sunulmuştur.
- 1993 Kenneth Branagh uyarlaması: Aktörler Benedick olarak Kenneth Branagh, Beatrice olarak Emma Thompson, Claudio olarak Robert Sean Leonard, Don Pedro olarak Denzel Washington, Don John olarak Keanu Reeves, Dogberry olarak Michael Keaton ve Hero olarak Kate Beckinsale
Türkçeye Çeviriler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kuru Gürültü, Çev. Hâmit Dereli. 1944. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları,1967.
- Yok Yere Yaygara, Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
- Kuru Gürültü, Çev. Sevgi Sanlı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2002.
Dışsal kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- [1] 15 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wikisource'da Kuru Gürültü oyununun tam metni İngilizce.