Hersonos (thema)
| |||||||||||||||||||||||
Hersonos Theması (Yunanca: Grekçe: θέμα Χερσῶνος, thema Chersōnos) başlangıçta ve resmî olarak Klimata (Grekçe: τὰ Κλίματα) olarak adlandırılan, merkezi Kırım'da, Hersonisos'da bulunan bir Bizans theması (askeri-sivil bir eyalet) idi.
Thema resmî olarak 830'ların başında kuruldu ve Karadeniz ticaretinin önemli bir merkeziydi. 980'lerde Hersonisos şehrinin yıkılmasına rağmen, thema iyileşti ve gelişti, 1204'te Bizans İmparatorluğu'nun dağılmasından sonra Trabzon İmparatorluğu'nun bir parçası haline gelene kadar devam etti.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bölge, 8. yüzyılın başlarına kadar Roma ve daha sonra Bizans imparatorluk kontrolü altındaydı, ancak daha sonra Hazar kontrolü altına girdi. Bizans otoritesi, Karadeniz'in kuzey kıyılarına ve özellikle Hazarlarla ilişkilerine ilgi gösteren İmparator Theofilos (h. 829-842) tarafından yeniden kuruldu. Geleneksel bilimsel yaklaşım, Hersonisos'un themanın merkezi olmasını yaklaşık 833/4 tarihi olarak gösterir,[2][3][4] ancak daha yeni araştırmacılar 839 yılında Sarkel'de yeni Hazar başkentini inşa etmek ile görevli Bizans misyonuyla ilişkilendirmişlerdir ve Sarkel'in mimarı Petronas Kamateros'un aynı zamanda 840/1'de themanın ilk valisi (Stratigos) olduğunu düşünürler.[5] Yeni vilayet ilk başta "ta Klimata", "bölgeler/yöreler" olarak adlandırıldı, ancak başkent Hersonisos'un öne çıkması nedeniyle yaklaşık 860'tan itibaren, resmî belgelerde bile "Hersonos Theması" olarak biliniyordu.[2][5][6]
Vilayet, önce Hazarlar ile ve Hazar Hanlığı'nın yıkılmasından sonra ise Peçenekler ve Ruslar ile Bizans ilişkilerinde önemli bir rol oynamıştır. Askeri faaliyetlerden ziyade Bizans diplomasisi için bir merkezdi, çünkü themanın askeri yapısı küçüktü ve esas olarak yerel milislerden oluşuyordu. Bizans İmparatorluğu'nun Ruslar ile yaptığı 945 ve 971 antlaşmalarında, Rusların İdil Bulgarları'na karşı savunmayı taahhüt etmeleri bu zayıflığın altını çizen vurgudur.[7]
Hersonos, kentin 988/9'da Kiev Büyük Knezi Vladimir tarafından imha edilmesine rağmen, 9. ve 11. yüzyıllarda Karadeniz ticaret merkezi olarak büyük ölçüde gelişti.[2][3] Şehir hızla toparlandı: Şehrin surları tamir edildi ve 11. yüzyılın başlarında limana kadar uzatıldı. Aynı zamanda, muhtemelen 1016'da Georgius Tzul'un yenilmesinden sonra, thema, doğu Kırım üzerinde de genişledi; 1059'da belirli bir Leon Aliates isimli Hersonos ve Sudak stratigos'u olarak şekillendirmesiyle kanıtlandığı gibi. Ancak bölge, 11. yüzyılın sonlarında Kumanlara tekrar kaybedildi.[8] 12. yüzyılda Hersonos'un hakkında hiçbir şey bilinmemesi sakin bir döneme işaret eder. Hersonisos ve vilayeti, 1204'te Dördüncü Haçlı Seferi tarafından İmparatorluğun dağılmasına kadar Bizans kontrolü altında kaldı sonra Trabzon İmparatorluğu'nun (bakınız Perateia) egemenliği altına girdiler.[3][8]
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Hersonos Theması, 11. yüzyılın başında Gothia'nın tourmarches 'ı olarak bilinen themat yetkililerin yanı sıra kommerkiarioi olarak bilinen her yerde bulunan mali ve gümrük yetkilileriyle tipik bir şekilde organize edilmiş gibi görünmektedir.[9] Bununla birlikte, themanın şehirleri, Hersonisos'un kendisi gibi, bir proteuon ("ilk") yönetiminde yerel nüfuzlu kimseler (Arkhon) tarafından yönetilen kendi hükûmetlerinde önemli bir özerkliğe sahip görünüyorlardı.[2][3][5] Hersonos ayrıca kendi sikkelerini çıkarma hakkını saklı tuttu, ayrıca İmparator III. Mihail (h. 842-867) hükümdarlığında bu devam etti ve Konstantinopolis dışında para basan tek vilayet oldu.[2][9] Özerkliği, imparatorluk hükûmetinin, müttefik yöneticiler tarzında şehir liderlerine yıllık sübvansiyonlar (pakta) ödediği gerçeğiyle de kanıtlanmıştır ve İmparator VII. Konstantinos (h. 913-959) De Administrando Imperio çalışmasında kentte bir isyan olasılığı ile ilgili yerel stratigos'a tavsiyede bulunur: sübvansiyonların ödenmesini durduracak ve themada başka bir şehre taşınacaktı.[9] 11. yüzyılın sonlarında thema bir katepano tarafından yönetiyordu.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Burası Kırım yarımadasında yer alır, bölgenin çoğunluğu Rusya ve Ukrayna arasında bölgesel bir anlaşmazlık konusudur. Rusya'nın federal bölümlerine göre, Rusya Federasyonu'nun bölümleri (Kırım Cumhuriyeti ve Sivastopol federal şehri) yarımadada yer alır. Ukrayna'nın idari bölümlerine göre Ukrayna'nın bölümleri (Kırım Özerk Cumhuriyeti ve Sivastopol Özel statülü şehri) yarımadada yer alır.
- ^ a b c d e Nesbitt & Oikonomides 1991, ss. 182-183.
- ^ a b c d ODB, "Cherson" (O. Pritsak, A. Cutler), pp. 418-419.
- ^ Pertusi 1952, ss. 182-183.
- ^ a b c Papageorgiou 2008, Chapter 1
- ^ ODB, "Klima" (A. Kajdan), p. 1133.
- ^ Papageorgiou 2008, Chapter 3
- ^ a b c Papageorgiou 2008, Chapter 4
- ^ a b c Papageorgiou 2008, Chapter 2
- Genel
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nicolas, (Ed.) (1991). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 1: Italy, North of the Balkans, North of the Black Sea (İngilizce). Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-194-7. 11 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2020.
- Nystazopoulou-Pélékidou, Marie (1998). "L'administration locale de Cherson à l'époque byzantine (IVe-XIIe s.)". ΕΥΨΥΧΙΑ. Mélanges offerts à Hélène Ahrweiler (Fransızca). Paris: Éditions de la Sorbonne. ss. 567-579. ISBN 9782859448301.
- Papageorgiou, Angeliki (2008). "Theme of Cherson (Klimata)". Encyclopaedia of the Hellenic World, Black Sea (İngilizce). Foundation of the Hellenic World. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2012.
- Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (İtalyanca). Roma: Biblioteca Apostolica Vaticana.