II. Abdullah Han
| II. Abdullah Han | |||||
|---|---|---|---|---|---|
II. Abdullah Han'ın kavun dilimlediği portresi | |||||
| Buhara hanı | |||||
| Hüküm süresi | 1583 - 1598 | ||||
| Taç giymesi | 1583 | ||||
| Önce gelen | İskender bin Cani Bey | ||||
| Sonra gelen | Abdulmümin bin Abdullah Han | ||||
| Doğum | 1533 | ||||
| Ölüm | 1598 | ||||
| |||||
| Hanedan | Şeybanîler, Buhara Hanlığı | ||||
II. Abdullah Han (Abdollah Khan Ozbeg) (1533-1598) "Eski Han" olarak bilinen Buhara Hanlığı'nın (1500-1785) Özbek hükümdarıydı. 1583'ten ölümüne kadar Buhara'nın son Şeybanîler Hanedanı hanıydı.[1]
Abdullah Han, Safevîler ile 1587'den 1598 yılına kadar süren bir savaş başlatmıştır. Abdullah Han'ın Kâbil topraklarında hükmetme hakkını tanıdığı Babür imparatoru Ekber Şah ile saldırmazlık paktı sayesinde Safevîler ile olan savaşa odaklanmıştır.
Abdullah Han döneminde, Abdülkerim Han, bugünkü Sincan olan, doğu Kaşgar'ın hükümdarıydı. Ancak, iki han arasında diplomatik ilişkiler iyi değildi.[1][2]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah Han, 1533 veya 1534 yılında Semerkant ili'nin Afarinkent kasabasında doğdu.
Taht kavgaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Semerkant'ı yöneten Abdullatif Han, iki torunuyla beraber Buhara'yı yönetmek istedi: Shaibani Khan Yar Muhammed Sultan ve Burhan-Sultan. 1551'de Abdullatif Han'ın ölümünden sonra Taşkent'i yöneten Barak Han, Semerkant'ı aldı ve Newroz Ahmed Han adını alarak hükümdar oldu. Özbeklerin en büyük hanı ilan edildi.[3] O zamanlar Nevai valisi Shaybanidov Abdullah Sultan, Newroz Ahmed Han'a karşı direnişe önderlik etti. Amcası olan Belh valisi Pirmuhammed Han Shaybanidov'un direnişine yardım etti. 1556'da Newroz Ahmed öldü. Ölümü ile Pir Muhammed Han, Özbeklerin büyük hükümdarı ilan edildi.[4]
Devleti birleştirme çabaları
[değiştir | kaynağı değiştir]1557'de Abdullah Han, Tasavvuf Şeyhleri'nin desteğiyle Buhara'yı ele geçirdi ve hükümdar oldu. 1561'de, babası İskender'i Özbeklerin en büyük hanı ilan edecek kadar cesur biriydi.[5] Kendisi daha önce Kermine ve Mangal'ı yönetmişti. Abdullah'ın babası dini törenlerle daha fazla ilgileniyordu, bu yüzden oğlu Abdullah Han'a devlet işlerinin yürütülmesini emanet etti.[6]
Abdullah, Buhara, Semerkant, Taşkent ve Belh topraklarını tek bir çatı altında birleştirdi. Bu çabası uzun yıllar sürmüştür.[7] Birleşmeyi sağlamak için Taşkent'i ele geçirmek için uzun bir savaş vermek zorunda kalmıştır. Daha sonra Fergana'nın kontrolünü ele geçirdi ve 1573'te uzun süren bir kuşatmayla Belh'i aldı. 1576'da Semerkant ve Taşkent'in düşmanları ile savaştı. Henüz tahta çıkmamış olan Abdullah Han'ın hizmetinde bazı Kazak sultanları vardı, bunlar Sheehan ve oğlu Tauekel'dir.[8] 1582'de Abdullah Han, Deşt-i Kıpçak'a bir yolculuk yaptı. Burada Bobo Han'ı öldürdü ve Ahangaran'ı ele geçirdi.[9]
Ekonomik reformları
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Abdullah Han, ekonomi alanında birkaç reform gerçekleştirdi. Gümüş metallerin ve gümüş sikkelerin eksikliğini gidermek için babasıyla birlikte düzenli olarak altın sikkeleri üretti. Abdullah Han'ın reformu, gümüş fiyatlarındaki artışa göre gümüş sikkelerinin üretim durumunu değiştirmeyi amaçladı.[10]
Dış politikaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah Han hanlığı döneminde Babürlüler, Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu ile yakın diplomatik ilişkiler kurulmuştur.[11]
İç politikaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah Khan aynı zamanda eğitime önem veren hayırsever biri olarak bilinir. Bilim adamları ve yazarların gelişmesi için çabalar göstermiştir. Bazı şairler ve tarihçiler onu öven belgeler yazmıştır. Abdullah Han döneminde Farsça, Türkçe ve Arapça dillerinin edebiyatı gelişim göstermiştir.[12] Ayrıca II. Abdullah Han bir şair olarak bilinmekte ve eserlerini "Avaz Gazi" takma adıyla bırakmıştır.[13]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah Han'ın 1598'de ölümünden sonra tahta oğlu Abd al-Mumin geçti, ancak kısa süre sonra isyancılar tarafından öldürüldü. Abd al-Mumin'in ölümü ile Şeybanîler hanedanı son bulmuştur.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b The Bukharans: A Dynastic, Diplomatic, and Commercial History, 1550-1702
- ^ The Bukharans: A Dynastic, Diplomatic, and Commercial History, 1550-1702 page 46
- ^ Barthold, W. (1954). "ʿAbd Allāhb.Iskandar". Encyclopedia of Islam. 1.
- ^ "Шайбаниды". 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014.
- ^ Абусеитова М.Х. (1985). Казахское ханство во второй половине XVI века. Алма-Ата: Академия наук Казахской ССР Институт Истории, Археологии и Этнографии им. Ч. Ч. Валиханова.
- ^ Шараф-наме-йи шахи. Хафиз-и Таныш Бухари.
- ^ Foltz, Richard (1998). Mughal India and Central Asia. Oxford University Press.
- ^ Материалы по истории казахских ханств XV-XVIII веков. (Извлечения из персидских и тюркских сочинений). Алма-Ата. 1969.
- ^ "Шейбаниды". 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014.
- ^ Е. А. Давидович (1992). Корпус золотых и серебряных монет Шейбанидов. XVI век.
- ^ Naim R. (1988). Farooqi, Moguls, Ottomans, and Pilgrims: Protecting the Routes to Mecca in the Sixteenth and Seventeenth Centuries. The International History Review.
- ^ История народов Узбекистана. 1933.
- ^ А.Эркинов (2001). Синтез номадской и оседлой культур в поэзии Шайбанидского правителя Убайдаллах хана. International journal of Central Asian studies.