İçeriğe atla

Gregor Mendel

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Mendel sayfasından yönlendirildi)
Gregor Johann Mendel
Gregor Johann Mendel
Doğum20 Temmuz 1822(1822-07-20)
Hynčice, Avusturya İmparatorluğu
Ölüm6 Ocak 1884 (61 yaşında)
Brno, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Diğer ad(lar)ıGregor Mendel
MeslekBilim insanı, botanikçi ve rahip

Gregor Johann Mendel OSA[1] 20 Temmuz 1822[2] – 6 Ocak 1884) Avusturyalı[3]-Çek[4], biyolog, meteorolog,[5] matematikçi, Augustinian rahibi ve Brno, Moravya Margravlığı'nda (Brünn) St. Thomas Manastırı'nın başrahibiydi. Mendel, Avusturya İmparatorluğu'nun Silezya bölgesinde (bugünkü Çek Cumhuriyeti) Almanca konuşulan bir ailede doğdu ve ölümünden sonra modern genetik biliminin kurucusu olarak tanındı.[6]

Kalıtım bilimin öncüsüdür. Mendel, bahçesinde yetiştirdiği bezelyelerin, ebeveynlerine benzediğini fark etmiştir. Bunun üzerine deneyler yapmıştır. Bezelye bitkilerinin yedi özelliği ile çalıştı: bitki boyu, tohum zarının şekli ve rengi, tohum şekli, rengi ve çiçeğin konumu ve rengi. Örnek olarak tohum rengini alan Mendel, gerçek üreyen sarı bezelye ve gerçek üreyen yeşil bezelye çapraz yetiştirildiğinde yavrularının her zaman sarı tohumlar ürettiğini gösterdi. Bununla birlikte, bir sonraki nesilde, yeşil bezelye 1 yeşil ile 3 sarı oranında yeniden ortaya çıktı. Bu fenomeni açıklamak için Mendel "çekinik" ve "baskın" terimlerini kullandı. Önceki örnekte, ilk evlatta nesilde yok olmuş gibi görünen yeşil özellik çekiniktir ve sarı baskındır. 1866'da çalışmalarını yayımladı ve şimdi genler olarak adlandırılan görünmez "faktörlerin" eylemlerinin, bir organizmanın özelliklerini öngörülebilir bir şekilde belirlediğini gösterdi.

Mendel'in çalışmalarının derin önemi, yasalarının yeniden keşfedilmesiyle 20. yüzyılın başına (otuz yıldan fazla bir süre sonra) kadar tanınmadı. Erich von Tschermak, Hugo de Vries, Carl Correns ve William Jasper Spillman, Mendel'in deneysel bulgularının birçoğunu bağımsız olarak doğruladı ve modern genetik çağını başlattı. Mendel'in öne sürdüğü ilkeler, 20. yüzyılın başlarında yapılan deneylerle doğrulandıktan sonra, kalıtım kuramının bütün canlılar için geçerliliği saptanarak, biyolojinin temel ilkelerinden biri haline geldi.

Erken dönemi ve eğitimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mendel, Avusturya İmparatorluğu'nun Silezya bölgesinde (halen Çek Cumhuriyeti'ndeki Hynčice'dir) Heinzendorf bei Odrau'da,[1] Almanca konuşulan bir ailede dünyaya geldi.[6] Anton ve Rosine (Schwirtlich) Mendel'in oğluydu ve Veronika adında bir ablası ve Theresia adında bir küçük kız kardeşi vardı. En az 130 yıldır Mendel ailesine ait olan bir çiftlikte yaşıyor ve çalışıyorlardı[7] (Mendel'in doğduğu ev artık Mendel'e adanmış bir müzedir).[8] Mendel, çocukluğu boyunca bahçıvan olarak çalıştı ve arıcılık eğitimi aldı. Genç bir adam olarak Troppau'daki (Çekçe: Opava) lise'ye gitti. Lise eğitimi sırasında hastalık nedeniyle dört ay ara vermek zorunda kaldı.[9] 1840'tan 1843'e kadar Olomouc Üniversitesi Felsefe Enstitüsü'nde uygulamalı ve teorik felsefe ve fizik okudu ve hastalık nedeniyle bir yıl daha izin aldı. Ayrıca eğitim masraflarını karşılamakta da maddi olarak zorlandı ve kız kardeşi Theresia ona drohamasını verdi. Daha sonra kendisi de ikisi doktor olan Theresia'nın üç oğlunun bakımına yardım etti.[10]

Yarı zamanlı keşiş oldu çünkü bu onun parasını kendisinin ödemesine gerek kalmadan eğitim almasını sağlıyordu.[11] Mücadele eden bir çiftçinin oğlu olarak, manastır hayatı, onun deyimiyle, onu "geçim kaynağına ilişkin sürekli kaygıdan" kurtardı.[12] Johann Mendel olarak doğdu ve Aziz Augustine Tarikatı'na katıldığında ona Gregor (Çekçe'de Řehoř)[1] adı verildi[13].

Akademik kariyer

[değiştir | kaynağı değiştir]
Mendel (sağdan ikinci oturan ve "2" numaralı) 1864'te Brno Realschule'deki diğer fakülteyle birlikte (Aleksander Zawadzki (doğa bilimci) "1" olarak etiketlenmiştir.)

Mendel Felsefe Fakültesi'ne girdiğinde Doğa Tarihi ve Tarım Bölümü'nün başında bitki ve hayvanların, özellikle de koyunların kalıtsal özellikleri üzerine kapsamlı araştırmalar yürüten Johann Karl Nestler vardı. Fizik öğretmeni Friedrich Franz'ın tavsiyesi üzerine Mendel,[14] Brno'daki Augustinian dönemi St Thomas Manastırı'na girdi ve rahip olarak eğitimine başladı. Mendel yedek lise öğretmeni olarak çalıştı. 1850 yılında, sertifikalı lise öğretmeni olmak için girdiği sınavların üç bölümünün sonuncusu olan sözlü bölümünde başarısız oldu. 1851 yılında daha resmi eğitim alabilmesi için Başrahip Cyril František Napp'ın sponsorluğunda okumak üzere Viyana Üniversitesi'ne gönderildi.[13] Viyana'daki fizik profesörü Christian Doppler'di.[15] Mendel, 1853'te, esas olarak fizik öğretmeni olarak manastırına döndü. 1854'te Brno'da araştırmasını teşvik eden Aleksander Zawadzki ile tanıştı. 1856'da sertifikalı öğretmen olmak için sınava girdi ve sözlü sınavda yine başarısız oldu.[16] 1867'de manastırın başrahibi olarak Napp'ın yerini aldı.[17]

1868'de başrahip olarak yükseltildikten sonra Mendel'in idari sorumlulukları aşırı yüklendiğinden, özellikle de dini kurumlara özel vergiler koyma girişimi konusunda sivil hükûmetle yaşadığı anlaşmazlıktan dolayı bilimsel çalışmaları büyük ölçüde sona erdi.[18] Mendel 6 Ocak 1884'te 61 yaşında Brno'da kronik nefrit nedeniyle öldü. Çek besteci Leoš Janáček cenazesinde org çaldı. Ölümünden sonra, yerine geçen başrahip, vergi konusundaki anlaşmazlıklara son vermek için Mendel'in koleksiyonundaki tüm belgeleri yaktı.[19] Mendel'in cesedinin 2021'de mezardan çıkarılması, vücut boyu (168 santimetre (66 in)) gibi bazı fizyonomik ayrıntıları ortaya çıkardı. Genomu analiz edildi ve Mendel'in kalp sorunlarına yatkın olduğu ortaya çıktı.[20]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c "Funeral card in Czech (Brno, 6. January 1884)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2024. 
  2. ^ 20 July is his birthday; often mentioned is 22 July, the date of his baptism. "CV". Mendel Museum. 10 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Gregor Mendel". Encyclopædia Britannica. 30 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2011. 
  4. ^ De Castro, Mauricio (Ocak 2016). "Johann Gregor Mendel: paragon of experimental science". Molecular Genetics & Genomic Medicine (İngilizce). 4 (1). ss. 3-8. doi:10.1002/mgg3.199. ISSN 2324-9269. PMC 4707027 $2. PMID 26788542. 15 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi – PMC vasıtasıyla. 
  5. ^ Czech J. Genet. Plant Breed., 50, 2014 (2): 43–51
  6. ^ a b Klein, Jan; Klein, Norman (2013). Solitude of a Humble Genius – Gregor Johann Mendel. Volume 1, Formative years. Berlin: Springer. ss. 91-103. ISBN 978-3-642-35254-6. OCLC 857364787. 
  7. ^ Gregor Mendel, Alain F. Corcos, Floyd V. Monaghan, Maria C. Weber "Gregor Mendel's Experiments on Plant Hybrids: A Guided Study", Rutgers University Press, 1993.
  8. ^ "Úvod – Rodný dům Johanna Gregora Mendela". 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ Camarena, Belia (20 Mart 2018). "Gregor Mendel, the Father of Modern Genetics: Brilliant Scientist or Complete Failure?". StMU Research Scholars. Erişim tarihi: 10 Mart 2023. 
  10. ^ Eckert-Wagner, Silvia (2004). Mendel und seine Erben: Eine Spurensuche [Mendel and His Heirs: A search for traces] (Almanca). Norderstedt: Books on Demand. s. 113. ISBN 978-3-8334-1706-1. 
  11. ^ Henig, Robin Marantz (2000). The Monk in the Garden: The Lost and Found Genius of Gregor Mendel, the Father of Genetics. Boston: Houghton Mifflin. ss. 19-21. ISBN 0-395-97765-7. OCLC 43648512. 
  12. ^ Iltis, Hugo (1943). "Gregor Mendel and His Work". The Scientific Monthly. 56 (5). ss. 414-423. Bibcode:1943SciMo..56..414I. JSTOR 17803. 
  13. ^ a b Henig 2000, s. 24.
  14. ^ Hasan, Heather (2004). Mendel and The Laws Of Genetics. The Rosen Publishing Group. ISBN 978-1-4042-0309-9. 
  15. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Mathofinheritance isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  16. ^ Henig 2000, ss. 47–62.
  17. ^ "Online Museum Exhibition". The Masaryk University Mendel Museum. 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2010. 
  18. ^ Windle, B.C.A. (1911). "Mendel, Mendelism". Catholic Encyclopedia. Looby, John (trans.). 29 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2007. 
  19. ^ Carlson, Elof Axel (2004). "Doubts about Mendel's integrity are exaggerated". Mendel's Legacy. Cold Spring Harbor, NY: Cold Spring Harbor Laboratory Press. ss. 48-49. ISBN 978-0-87969-675-7. 
  20. ^ Austria Presse Agentur. "Genomanalyse beim ersten Genetiker: Gregor Mendel exhumiert". science.apa.at (Almanca). Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022. [ölü/kırık bağlantı]
Wikimedia Commons'ta Gregor Mendel ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gregor_Mendel&oldid=34166354" sayfasından alınmıştır