İçeriğe atla

Rotavirüs

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Rotavirüs
Birkaç elektron mikrografına dayalı olarak bir rotavirüsün bilgisayar destekli yeniden yapılandırılması
Virüs sınıflandırması Bu sınıflandırmayı düzenle
(sırasız): Virus
Üst âlem: Riboviria
Âlem: Orthornavirae
Şube: Duplornaviricota
Sınıf: Resentoviricetes
Takım: Reovirales
Familya: Reoviridae
Alt familya: Sedoreovirinae
Cins: Rotavirus
[1]
Türler
  • Rotavirüs A
  • Rotavirüs B
  • Rotavirüs C
  • Rotavirüs D
  • Rotavirüs F
  • Rotavirüs G
  • Rotavirüs H
  • Rotavirüs I
  • Rotavirüs J

Rotavirüs, Reoviridae ailesinde yer alan çift iplikçikli RNA virüslerinin bir cinsidir. Rotavirüsler, bebekler ve küçük çocuklar arasında ishalli hastalıkların en yaygın nedenidir.[2] Dünyadaki neredeyse her çocuk beş yaşına kadar en az bir kez rotavirüs ile enfekte olmaktadır.[3] Her enfeksiyonda bağışıklık gelişir, bu nedenle sonraki enfeksiyonlar daha az şiddetli olur. Yetişkinler nadiren etkilenir.[4] Cinsin A, B, C, D, F, G, H, I ve J olarak adlandırılan dokuz türü vardır. En yaygın tür olan Rotavirüs A, insanlardaki rotavirüs enfeksiyonlarının %90'ından fazlasına neden olur.[5]

Virüs fekal-oral yolla bulaşır. İnce bağırsağı kaplayan hücreleri enfekte ederek zarar verir ve gastroenterite (griple hiçbir ilişkisi olmamasına rağmen genellikle "mide gribi" olarak adlandırılır) neden olur. Rotavirüs 1973 yılında Ruth Bishop ve meslektaşları tarafından elektron mikrograf görüntüleriyle keşfedilmiş olmasına[6] ve bebek ve çocuklarda şiddetli ishal nedeniyle hastaneye yatışların yaklaşık üçte birini oluşturmasına rağmen,[7] özellikle gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere halk sağlığı camiasında önemi tarihsel olarak hafife alınmıştır.[8] Rotavirüs, insan sağlığı üzerindeki etkisinin yanı sıra diğer hayvanları da enfekte etmekte ve bir çiftlik hayvanı patojenidir.[9]

Rotaviral enterit genellikle çocukluk çağının kolay yönetilen bir hastalığıdır, ancak 5 yaşın altındaki çocuklar arasında rotavirüs 2019 yılında ishal nedeniyle tahmini 151.714 ölüme neden olmuştur.[10] Amerika Birleşik Devletleri'nde, 2000'li yıllarda rotavirüs aşılama programı başlatılmadan önce, rotavirüs her yıl çocuklarda yaklaşık 2,7 milyon şiddetli gastroenterit vakasına, yaklaşık 60.000 hastaneye yatışa ve yaklaşık 37 ölüme neden oluyordu.[11] Amerika Birleşik Devletleri'nde rotavirüs aşısının kullanılmaya başlanmasının ardından hastaneye yatış oranları önemli ölçüde düşmüştür.[12][13] Rotavirüsle mücadeleye yönelik halk sağlığı kampanyaları, enfekte çocuklar için oral rehidrasyon tedavisi sağlamaya ve hastalığı önlemek için aşılamaya odaklanmaktadır.[14] Rutin çocukluk aşılama politikalarına rotavirüs aşısını ekleyen ülkelerde rotavirüs enfeksiyonlarının görülme sıklığı ve şiddeti önemli ölçüde azalmıştır.[15][16][17]

Viroloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rotavirüs türleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rotavirüsün A, B, C, D, F, G, H, I ve J olarak adlandırılan dokuz türü bulunmaktadır.[18][19] İnsanlar öncelikle Rotavirüs A türü tarafından enfekte edilmektedir.[20] A-I türleri diğer hayvanlarda, H türü domuzlarda, D, F ve G kuşlarda, I kedilerde ve J yarasalarda hastalığa neden olmaktadır.[21][22][23][24]

Rotavirüs A türü içinde serotip adı verilen farklı suşlar vardır.[25] İnfluenza virüsünde olduğu gibi, virüsün yüzeyindeki iki proteine dayalı ikili bir sınıflandırma sistemi kullanılmaktadır. Glikoprotein VP7 G serotiplerini, proteaza duyarlı protein VP4 ise P serotiplerini tanımlar.[26] G-tiplerini ve P-tiplerini belirleyen iki gen döl virüslere ayrı ayrı aktarılabildiğinden, farklı kombinasyonlar bulunur.[26] Rotavirüs A için, atipik suşların kökenini belirlemek için kullanılan bir tüm genom genotipleme sistemi kurulmuştur.[27] Bireysel G-tiplerinin ve P-tiplerinin yaygınlığı ülkeler ve yıllar arasında ve içinde değişiklik göstermektedir.[28] En az 36 G tipi ve 51 P tipi vardır,[29] ancak insan enfeksiyonlarında sadece birkaç G ve P tipi kombinasyonu baskındır. Bunlar G1P[8], G2P[4], G3P[8], G4P[8], G9P[8] ve G12P[8]'dir.[19][29]

Yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rotavirüslerin genomu, toplamda 18.555 nükleotid olan 11 benzersiz çift sarmal RNA (dsRNA) molekülünden oluşur. Her sarmal ya da segment bir gendir ve büyüklüklerine göre 1'den 11'e kadar numaralandırılmıştır. Her gen, iki protein kodlayan 9. gen hariç, bir protein kodlar.[30] RNA, üç katmanlı ikozahedral bir protein kapsit ile çevrilidir. Viral partiküller 76,5 nm çapındadır[31][32] ve zarflı değildir.[33]

Proteinler

[değiştir | kaynağı değiştir]
A cut-up image of a single rotavirus particle showing the RNA molecules surrounded by the VP6 protein and this in turn surrounded by the VP7 protein. The VP4 protein protrudes from the surface of the spherical particle.
Rotavirüs yapısal proteinlerinin konumunun basitleştirilmiş bir diyagramı[34]

Virüs partikülünü (virion) oluşturan altı viral protein (VP) vardır. Bu yapısal proteinler VP1, VP2, VP3, VP4, VP6 ve VP7 olarak adlandırılır. VP'lere ek olarak, yalnızca rotavirüs tarafından enfekte edilen hücrelerde üretilen altı yapısal olmayan protein (NSP'ler) vardır. Bunlar NSP1, NSP2, NSP3, NSP4, NSP5 ve NSP6 olarak adlandırılır.[20]

Rotavirüs genomu tarafından kodlanan on iki proteinden en az altısı RNA'yı bağlar.[35] Bu proteinlerin rotavirüs replikasyonundaki rolü tam olarak anlaşılamamıştır; işlevlerinin virionda RNA sentezi ve paketlenmesi, genom replikasyon bölgesine mRNA taşınması ve mRNA translasyonu ve gen ekspresyonunun düzenlenmesi ile ilgili olduğu düşünülmektedir.[36]

Yapısal proteinler

[değiştir | kaynağı değiştir]
An electron micrograph of many rotavirus particles, two of which have several smaller, black spheres which appear to be attached to them
Rotavirüse bağlı altın nanopartiküllerin elektron mikrografı. Küçük koyu dairesel nesneler, rotavirüs proteini VP6'ya özgü bir monoklonal antikor ile kaplanmış altın nanopartiküllerdir.

VP1 virüs partikülünün çekirdeğinde bulunur ve RNA'ya bağımlı bir RNA polimeraz enzimidir.[37] Enfekte bir hücrede bu enzim viral proteinlerin sentezi için mRNA transkriptleri üretir ve yeni üretilen virüs partikülleri için rotavirüs genomu RNA segmentlerinin kopyalarını üretir.[38]

VP2 virionun çekirdek tabakasını oluşturur ve RNA genomunu bağlar.[39]

VP3 virionun iç çekirdeğinin bir parçasıdır ve guanililtransferaz adı verilen bir enzimdir. Bu, mRNA'nın transkripsiyon sonrası modifikasyonunda 5' kapağının oluşumunu katalize eden bir kapak enzimidir.[40] Kapak, viral mRNA'yı nükleaz adı verilen nükleik asit parçalayıcı enzimlerden koruyarak stabilize eder.[41]

VP4 virionun yüzeyinde bir sivri uç olarak çıkıntı yapar.[42] Çıkıntılar, hücrelerin yüzeyindeki reseptör adı verilen moleküllere bağlanır ve virüsün hücreye girişini sağlar.[43] Virüs bulaşıcı hale gelmeden önce VP4'ün bağırsakta bulunan proteaz enzimi tripsin tarafından VP5* ve VP8*'e modifiye edilmesi gerekir.[44] VP4 virüsün ne kadar virülans olduğunu ve virüsün P-tipini belirler.[45] İnsanlarda kan grubu (Lewis antijen sistemi, ABO kan grubu sistemi ve sekretör durumu) ile enfeksiyona yatkınlık arasında bir ilişki vardır. Sekretör olmayanlar P[4] ve P[8] tipleri ile enfeksiyona dirençli görünmektedir, bu da kan grubu antijenlerinin bu genotipler için reseptörler olduğunu göstermektedir.[46] Bu direnç rotavirüs genotipine bağlıdır.[47]

VP6 kapsidin büyük kısmını oluşturur. Oldukça antijeniktir ve rotavirüs türlerini tanımlamak için kullanılabilir.[48] Bu protein rotavirüs enfeksiyonları için laboratuvar testlerinde kullanılır.[49]

VP7 virionun dış yüzeyini oluşturan bir glikoproteindir. Yapısal işlevlerinin yanı sıra, suşun G-tipini belirler ve VP4 ile birlikte enfeksiyona karşı bağışıklıkta rol oynar.[31]

Yapısal olmayan viral proteinler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gen 5'in ürünü olan NSP1, yapısal olmayan bir RNA bağlayıcı proteindir.[50] NSP1 ayrıca hücreleri viral enfeksiyondan koruyan doğuştan gelen bağışıklık sisteminin bir parçası olan interferon yanıtını da bloke eder. NSP1, proteazomun enfekte olmuş bir hücrede interferon üretimini uyarmak ve komşu hücreler tarafından salgılanan interferona yanıt vermek için gereken temel sinyal bileşenlerini bozmasına neden olur.

Bozulma hedefleri arasında interferon gen transkripsiyonu için gerekli olan birkaç IRF transkripsiyon faktörü bulunmaktadır.[51]

NSP2, sitoplazmik inklüzyonlarda (viroplazmalar) biriken ve genom replikasyonu için gerekli olan bir RNA-bağlayıcı proteindir.[39][52]

NSP3 enfekte hücrelerde viral mRNA'lara bağlanır ve hücresel protein sentezinin durdurulmasından sorumludur.[53] NSP3, konakçı mRNA'sından protein sentezi için gerekli olan iki translasyon başlatma faktörünü inaktive eder.

İlk olarak NSP3, poli(A)-bağlayıcı proteini (PABP) translasyon başlatma faktörü eIF4F'den çıkarır. PABP, çoğu konak hücre transkriptinde bulunan 3' poli(A) kuyruğuna sahip transkriptlerin verimli bir şekilde çevrilmesi için gereklidir. İkinci olarak NSP3, eIF2'yi fosforilasyonunu uyararak inaktive eder.[54] 3' poli(A) kuyruğu içermeyen rotavirüs mRNA'sının etkin çevirisi için bu faktörlerden herhangi biri gerekmez.[55]

NSP4, ishale neden olan viral bir enterotoksindir ve keşfedilen ilk viral enterotoksindir.[56] Memeli hücrelerinde sitozolik Ca2+ değerini yükselten bir viroporindir.[57]

NSP5, rotavirüs A'nın genom segmenti 11 tarafından kodlanır. Virüsle enfekte hücrelerde NSP5 viroplazmada birikir.[58]

NSP6 bir nükleik asit bağlayıcı proteindir[59] ve faz dışı bir açık okuma çerçevesinden gen 11 tarafından kodlanır.[60]

Rotavirüs genleri ve proteinleri
RNA Segmenti (Gen) Boyut (baz çiftleri) Protein UniProt Molekül ağırlığı kDa Konum Parçacık başına kopya sayısı İşlev
1 3302 VP1 P22678 125 Çekirdeğin köşelerinde 12 RNA'ya bağımlı RNA polimeraz
2 2690 VP2 A2T3R5 102 Çekirdeğin iç kabuğunu oluşturur 120 RNA bağlanması
3 2591 VP3 A2T3S5 88 Çekirdeğin köşelerinde 12 metiltransferaz mRNA kapatma enzimi
4 2362 VP4 A2T3T2 87 Yüzey sivri ucu 180 Hücre bağlanması, virülans
5 1611 NSP1 Q99FX5 59 Yapısal olmayan 0 5'RNA bağlanması, interferon antagonisti
6 1356 VP6 Q6LE89 45 İç Kapsit 780 Yapısal ve türe özgü antijen
7 1104 NSP3 P03536 37 Yapısal olmayan 0 Viral mRNA aktivitesini artırır ve hücresel protein sentezini kapatır
8 1059 NSP2 A2T3P0 35 Yapısal olmayan 0 RNA paketlemesinde yer alan NTPase
9 1062 VP71 VP72 P03533 38 ve 34 Yüzey 780 Yapısal ve nötralizasyon antijeni
10 751 NSP4 P04512 20 Yapısal olmayan 0 Viroporin (enterotoksin)
11 667 NSP5 NSP6 A2T3Q9 P11203 22 Yapısal olmayan 0 NSP2'nin ssRNA ve dsRNA bağlanma modülatörü, fosfoprotein

Bu tablo simiyen rotavirüs suşu SA11'e dayanmaktadır. RNA-protein kodlama atamaları bazı suşlarda farklılık göstermektedir.

Çoğalma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Rotavirüs replikasyon döngüsünün basitleştirilmiş bir çizimi.[61] Aşamalar şunlardır:
  1. VP4 ve VP7'nin aracılık ettiği virüsün konak hücrelere bağlanması
  2. Virüsün hücreye nüfuz etmesi ve viral kapsidin kaplamasının açılması
  3. VP1, VP3 ve VP2'nin aracılık ettiği artı iplik ssRNA sentezi (bu mRNA olarak işlev görür)
  4. Viroplazmanın oluşumu, viral RNA paketlenmesi ve eksi iplik RNA sentezi ve çift katmanlı virüs partiküllerinin oluşumu
  5. Virüs partikül olgunlaşması ve döl viryonlarının salınımı

Virüsün konak hücreye bağlanması, hücre yüzeyindeki glikan adı verilen moleküllere bağlanan VP4 tarafından başlatılır.[33] Virüs, reseptör aracılı endositoz yoluyla hücrelere girer ve endozom olarak bilinen bir vezikül oluşturur. Üçüncü katmandaki proteinler (VP7 ve VP4 spike) endozomun membranını bozarak kalsiyum konsantrasyonunda bir fark yaratır. Bu, VP7 trimerlerinin tek protein alt birimlerine parçalanmasına neden olur ve VP2 ve VP6 protein katlarını viral dsRNA etrafında bırakarak çift katmanlı bir partikül (DLP) oluşturur.[62]

On bir dsRNA ipliği iki protein kabuğunun koruması altında kalır ve viral RNA'ya bağımlı RNA polimeraz çift sarmallı viral genomun mRNA transkriptlerini oluşturur. Viral RNA, çekirdekte kalarak, çift sarmallı RNA'nın varlığıyla tetiklenen RNA interferaz da dahil olmak üzere doğuştan gelen konakçı bağışıklık tepkilerinden kaçar.[51]

Enfeksiyon sırasında rotavirüsler hem protein biyosentezi hem de gen replikasyonu için mRNA üretir. Rotavirüs proteinlerinin çoğu, RNA'nın replike edildiği ve DLP'lerin bir araya getirildiği viroplazmada birikir. Viroplazmada, viral genomik dsRNA sentezi için şablon olarak kullanılan pozitif anlamlı viral RNA'lar siRNA kaynaklı RNaz bozunmasından korunur.[63] Viroplazma, virüs enfeksiyonundan iki saat kadar sonra hücre çekirdeğinin etrafında oluşur ve iki viral yapısal olmayan protein tarafından yapıldığı düşünülen viral fabrikalardan oluşur: NSP5 ve NSP2. NSP5'in in vitro RNA interferansı ile inhibisyonu rotavirüs replikasyonunda keskin bir düşüşe neden olur. DLP'ler endoplazmik retikuluma göç eder ve burada üçüncü dış katmanlarını (VP7 ve VP4 tarafından oluşturulur) elde ederler. Progeny virüsler lizis yoluyla hücreden salınır.[44][64][65]

Bulaşma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Many rotavirus particles packed together, which all look similar
Enfekte bir çocuğun dışkısındaki rotavirüsler

Rotavirüsler fekal-oral yolla, kontamine olmuş eller, yüzeyler[66] ve nesnelerle temas yoluyla ve muhtemelen solunum yoluyla bulaşır.[67] Viral ishal oldukça bulaşıcıdır. Enfekte bir kişinin dışkısı gram başına 10 trilyondan fazla enfeksiyöz partikül içerebilir;[48] enfeksiyonun başka bir kişiye bulaşması için bunların 100'den azı gereklidir.[4]

Rotavirüsler çevrede stabildir ve haliç örneklerinde ABD galonu başına 1-5 bulaşıcı partikül seviyesine kadar bulunmuştur. Virüsler 9 ila 19 gün arasında hayatta kalmaktadır.[68] Yüksek ve düşük sağlık standartlarına sahip ülkelerde rotavirüs enfeksiyonu görülme sıklığı benzer olduğundan, bakteri ve parazitleri ortadan kaldırmak için yeterli sağlık önlemleri rotavirüsün kontrolünde etkisiz görünmektedir.[67]

Belirtiler ve semptomlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rotaviral enterit bulantı, kusma, sulu ishal ve düşük dereceli ateş ile karakterize hafif ila şiddetli bir hastalıktır. Bir çocuğa virüs bulaştığında, belirtiler ortaya çıkmadan önce yaklaşık iki günlük bir kuluçka dönemi vardır.[69] Hastalık dönemi akuttur. Belirtiler genellikle kusma ile başlar ve bunu dört ila sekiz gün süren bol ishal izler. Dehidrasyon, rotavirüs enfeksiyonunda bakteriyel patojenlerin neden olduğu enfeksiyonların çoğundan daha yaygındır ve rotavirüs enfeksiyonuna bağlı ölümlerin en yaygın nedenidir.[70]

Rotavirüs enfeksiyonları yaşam boyunca ortaya çıkabilir: ilki genellikle semptomlara neden olur, ancak bağışıklık sistemi bir miktar koruma sağladığından sonraki enfeksiyonlar tipik olarak hafif veya asemptomatiktir.[48][71][72] Sonuç olarak, semptomatik enfeksiyon oranları iki yaşın altındaki çocuklarda en yüksektir ve 45 yaşına doğru giderek azalır.[73] En şiddetli semptomlar altı aylıktan iki yaşına kadar olan çocuklarda, yaşlılarda ve immün yetmezliği olanlarda ortaya çıkma eğilimindedir. Çocukluk çağında kazanılan bağışıklık nedeniyle çoğu yetişkin rotavirüse duyarlı değildir; yetişkinlerdeki gastroenteritin genellikle rotavirüs dışında bir nedeni vardır, ancak yetişkinlerdeki asemptomatik enfeksiyonlar toplumda enfeksiyonun bulaşmasını sürdürebilir.[74] Kan grubunun rotavirüs enfeksiyonuna yatkınlığı etkileyebileceğini gösteren bazı kanıtlar vardır.[75]

Hastalık mekanizmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Rotaviral gastroenterit
The micrograph at the top shows a damaged cell with a destroyed surface. The micrograph at the bottom shows a healthy cell with its surface intact.
Rotavirüs ile enfekte olmuş bir enterositin (üstte) enfekte olmamış bir hücreyle (altta) karşılaştırıldığında elektron mikrografı. Çubuk = yaklaşık. 500 nm.

Rotavirüsler esas olarak bağırsakta çoğalır[76] ve ince bağırsağın villuslarındaki enterositleri enfekte ederek epitelde yapısal ve işlevsel değişikliklere yol açar.[77] İnsanlarda ve özellikle hayvan modellerinde enfeksiyöz virüsün diğer organlara ve makrofajlara ekstraintestinal yayılımına dair kanıtlar vardır.[78]

İshale virüsün çoklu faaliyetleri neden olur.[79] Enterosit adı verilen bağırsak hücrelerinin tahrip olması nedeniyle malabsorpsiyon meydana gelir. Toksik rotavirüs proteini NSP4, yaşa ve kalsiyum iyonuna bağlı klorür salgılanmasını indükler, SGLT1 (sodyum/glukoz kotransporter 2) taşıyıcı aracılı su geri emilimini bozar, fırçamsı kenarı membran disakkaridazlarının aktivitesini görünüşte azaltır ve enterik sinir sisteminin kalsiyum iyonuna bağlı salgı reflekslerini aktive eder.[56] Sitozoldeki yüksek kalsiyum iyonu konsantrasyonları (progeny virüslerin birleşmesi için gerekli olan) NSP4'ün bir viroporin olarak hareket etmesiyle sağlanır. Kalsiyum iyonlarındaki bu artış enfekte enterositlerin otofajisine (kendi kendini yok etmesine) yol açar.[80]

NSP4 de salgılanmaktadır. Bağırsaktaki proteaz enzimleri tarafından modifiye edilen bu hücre dışı form, integrin reseptörleri aracılığıyla enfekte olmamış hücreler üzerinde etkili olan bir enterotoksindir ve bu da hücre içi kalsiyum iyon konsantrasyonlarında artışa, salgısal ishale ve otofajiye neden olur.[81]

Rotaviral enteritin bir özelliği olan kusma, virüsün sindirim sisteminin iç yüzeyindeki enterokromafin hücrelerini enfekte etmesinden kaynaklanır. Enfeksiyon 5' hidroksitriptamin (serotonin) üretimini uyarır. Bu da vagal afferent sinirleri aktive ederek beyin sapında kusma refleksini kontrol eden hücreleri harekete geçirir.[82]

Sağlıklı enterositler ince bağırsağa laktaz salgılar; laktaz eksikliğine bağlı süt intoleransı rotavirüs enfeksiyonunun bir belirtisidir[83] ve haftalarca devam edebilir.[84] Bağırsaktaki disakkarit laktozun bakteriyel fermantasyonu nedeniyle çocuğun diyetine sütün yeniden eklenmesini takiben genellikle hafif ishal nükseder.[85]

Bağışıklık yanıtları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Spesifik yanıtlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rotavirüsler hem B hem de T hücre bağışıklık tepkilerini ortaya çıkarır. Rotavirüs VP4 ve VP7 proteinlerine karşı oluşan antikorlar viral enfektiviteyi in vitro ve in vivo olarak nötralize eder.[86] IgM, IgA ve IgG sınıflarından spesifik antikorlar üretilir ve bunların diğer hayvanlarda antikorların pasif transferi yoluyla rotavirüs enfeksiyonuna karşı koruma sağladığı gösterilmiştir.[87] Maternal trans-plasental IgG, yenidoğanların rotavirüs enfeksiyonlarından korunmasında rol oynayabilir, ancak diğer yandan aşı etkinliğini azaltabilir.[88]

Doğuştan gelen yanıtlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rotavirüs enfeksiyonunu takiben, virüsün replikasyonunu engelleyen ve makrofajlar ile doğal öldürücü hücreleri rotavirüsle enfekte olmuş hücrelere toplayan tip I ve III interferonları ve diğer sitokinleri (özellikle Th1 ve Th2)[89] içeren hızlı bir doğuştan gelen bağışıklık yanıtı oluşur.[90] Rotavirüs dsRNA, interferon üretimini uyaran toll benzeri reseptörler gibi örüntü tanıma reseptörlerini aktive eder.[91] Rotavirüs proteini NSP1, interferon düzenleyici proteinler IRF3, IRF5 ve IRF7'nin aktivitesini baskılayarak tip 1 interferonların etkilerine karşı koyar.

Korunma işaretleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kandaki IgG ve IgA ve bağırsaktaki IgA seviyeleri enfeksiyondan korunma ile ilişkilidir.[92] Rotavirüse özgü serum IgG ve IgA'nın yüksek titrelerde (örn. >1:200) koruyucu olduğu ve IgA titreleri ile rotavirüs aşısının etkinliği arasında önemli bir korelasyon olduğu iddia edilmiştir.[93]

Teşhis ve tespit

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rotavirüs enfeksiyonu teşhisi normalde şiddetli ishalin nedeni olarak gastroenterit teşhisini takip eder. Gastroenterit nedeniyle hastaneye yatırılan çocukların çoğunda rotavirüs testi yapılır.[94][95]

Rotavirüs enfeksiyonunun spesifik teşhisi, çocuğun dışkısında enzim immünoassay ile virüsün bulunmasıyla yapılır. Piyasada hassas, spesifik ve rotavirüsün tüm serotiplerini tespit eden birkaç lisanslı test kiti bulunmaktadır.[96] Elektron mikroskopisi ve PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) gibi diğer yöntemler araştırma laboratuvarlarında kullanılmaktadır.[97] Ters transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) insan rotavirüslerinin tüm türlerini ve serotiplerini tespit edebilir ve tanımlayabilir.[98]

Tedavi ve prognoz

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akut rotavirüs enfeksiyonunun tedavisi spesifik değildir ve semptomların yönetimini ve en önemlisi dehidrasyonun yönetimini içerir.[14] Tedavi edilmezse, çocuklar ortaya çıkan ciddi dehidrasyon nedeniyle ölebilirler.[99] İshalin ciddiyetine bağlı olarak tedavi, çocuğa içmesi için belirli miktarlarda tuz ve şeker içeren ekstra su verilen oral rehidrasyon tedavisinden oluşur.[100] 2004 yılında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve UNICEF, akut ishalin iki yönlü tedavisi olarak düşük ozmolariteli oral rehidrasyon solüsyonu ve çinko takviyesinin kullanılmasını önermiştir.[101] Bazı enfeksiyonlar, intravenöz tedavi veya nazogastrik entübasyon yoluyla sıvıların verildiği ve çocuğun elektrolitlerinin ve kan şekerinin izlendiği hastaneye yatırılmayı gerektirecek kadar ciddidir.[94] Rotavirüs enfeksiyonları nadiren başka komplikasyonlara neden olur ve iyi yönetilen bir çocuk için prognoz mükemmeldir.[102] Probiyotiklerin rotavirüs ishalinin süresini azalttığı gösterilmiştir[103] ve Avrupa Pediatrik Gastroenteroloji Derneğine göre "etkili müdahaleler Lactobacillus rhamnosus veya Saccharomyces boulardii, diosmektit veya racecadotril gibi spesifik probiyotiklerin uygulanmasını içerir."[104]

Korunma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Rotavirüs aşısı

Rotavirüsler oldukça bulaşıcıdır ve antibiyotik veya diğer ilaçlarla tedavi edilemez. Sanitasyonun iyileştirilmesi rotaviral hastalığın yaygınlığını azaltmadığından ve oral rehidratasyon ilaçlarının kullanılmasına rağmen hastaneye yatış oranı yüksek kaldığından, birincil halk sağlığı müdahalesi aşılamadır.[3] 1998 yılında rotavirüs aşısı Amerika Birleşik Devletleri'nde kullanım için ruhsat almıştır. Amerika Birleşik Devletleri, Finlandiya ve Venezuela'da yapılan klinik deneyler, aşının rotavirüs A'nın neden olduğu şiddetli ishali önlemede %80-100 oranında etkili olduğunu ortaya koymuş ve araştırmacılar istatistiksel olarak anlamlı hiçbir ciddi advers etki tespit etmemiştir.[105][106] Ancak üretici firma, aşının aşılanan her 12.000 bebekten birinde bir tür bağırsak tıkanıklığı olan intussusepsiyon riskinin artmasına katkıda bulunmuş olabileceğinin ortaya çıkmasının ardından 1999 yılında aşıyı piyasadan çekmiştir.[107] Bu deneyim, rotavirüs aşısının göreceli riskleri ve faydaları hakkında yoğun tartışmalara yol açmıştır.[108]

2006 yılında rotavirüs A enfeksiyonuna karşı iki yeni aşının çocuklarda güvenli ve etkili olduğu gösterilmiş[109] ve 2009 yılında DSÖ rotavirüs aşısının tüm ulusal bağışıklama programlarına dahil edilmesini tavsiye etmiştir.[110]

Bu tavsiyeye uyan ülkelerde rotavirüs enfeksiyonlarının görülme sıklığı ve ciddiyeti önemli ölçüde azalmıştır.[15][16][17] Ulusal bağışıklama programlarında rotavirüs aşılarını rutin olarak kullanan ülkelerin mevcut klinik çalışma verilerinin 2014 yılında yapılan bir incelemesi, rotavirüs aşılarının rotavirüs hastaneye yatışlarını %49-92 oranında ve tüm ishal nedenli hastaneye yatışları %17-55 oranında azalttığını ortaya koymuştur.[111]

2006'da dünyada rotavirüs aşısını uygulayan ilk ülkeler arasında yer alan Meksika'da, 2009 rotavirüs sezonunda iki yaş ve altındaki çocuklarda ishalli hastalık ölüm oranları yüzde 65'ten fazla düşmüştür.[112] 2006'da rotavirüs aşısını uygulayan ilk gelişmekte olan ülke olan Nikaragua'da ciddi rotavirüs enfeksiyonları yüzde 40, acil servis ziyaretleri ise yarı yarıya azalmıştır.[113] Amerika Birleşik Devletleri'nde 2006'dan bu yana rotavirüs aşılaması, rotavirüse bağlı hastane yatışlarında yüzde 86'ya varan düşüş sağlamıştır.[114]

Aşılar, dolaşımdaki enfeksiyonların sayısını sınırlandırarak aşılanmamış çocuklarda da hastalıkları önlemiş olabilir.[114][115] Rotavirüs ölümlerinin çoğunun meydana geldiği Afrika ve Asya'daki gelişmekte olan ülkelerde, Rotarix ve RotaTeq'in çok sayıda güvenlik ve etkinlik denemesinin yanı sıra yakın zamanda yapılan tanıtım sonrası etki ve etkinlik çalışmaları, aşıların bebekler arasında ciddi hastalıkları önemli ölçüde azalttığını ortaya koymuştur.[17][116][116][117]

Eylül 2013'te Birleşik Krallık'ta iki ila üç aylık tüm çocuklara sunulan aşının şiddetli enfeksiyon vakalarını yarıya indirmesi ve enfeksiyon nedeniyle hastaneye yatırılan çocuk sayısını yüzde 70 oranında azaltması beklenmektedir.[118] Avrupa'da rotavirüs enfeksiyonunu takiben hastaneye yatış oranları aşının uygulanmaya başlanmasının ardından %65 ila %84 oranında azalmıştır.[119] Küresel olarak aşılama, hastane başvurularını ve acil servis ziyaretlerini ortalama %67 oranında azaltmıştır.[120]

Rotavirüs aşıları 100'den fazla ülkede ruhsatlıdır ve neredeyse yarısı GAVI aşı ittifakının desteğiyle olmak üzere 80'den fazla ülke rutin rotavirüs aşılamasını başlatmıştır.[121] Rotavirüs aşılarının tüm ülkelerde, özellikle de rotavirüs ölümlerinin çoğunun meydana geldiği Afrika ve Asya'daki düşük ve orta gelirli ülkelerde mevcut, erişilebilir ve uygun fiyatlı olması için PATH (eski adıyla Sağlıkta Uygun Teknoloji Programı), DSÖ, ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri ve GAVI, kanıt üretmek ve yaymak, fiyatları düşürmek ve tanıtımı hızlandırmak için araştırma kurumları ve hükûmetlerle ortaklık kurmuştur.[122]

Aşı, tip 1 diyabeti önleyebilir.[123][124]

Epidemiyoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsanlarda görülen rotavirüs gastroenteritlerinin %90'ından fazlasını oluşturan Rotavirüs A,[5] dünya çapında endemiktir. Rotavirüsler her yıl gelişmekte olan ülkelerde milyonlarca ishal vakasına neden olmakta ve bunların yaklaşık 2 milyonu hastaneye yatışla sonuçlanmaktadır.[8] 2019 yılında, yüzde 90'ı gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere, beş yaşından küçük tahmini 151.714 çocuk rotavirüs enfeksiyonları nedeniyle hayatını kaybetmiştir.[10] Neredeyse her çocuk beş yaşına kadar rotavirüs ile enfekte olmuştur.[125] Rotavirüsler, bebekler ve çocuklar arasında şiddetli ishalin önde gelen tek nedenidir, hastaneye yatış gerektiren vakaların yaklaşık üçte birinden sorumludur[12] ve ishale bağlı ölümlerin %37'sine ve beş yaşından küçük çocuklarda tüm ölümlerin %5'ine neden olmaktadır.[126] Erkek çocukların rotavirüs enfeksiyonu nedeniyle hastaneye yatırılma olasılığı kızlara kıyasla iki kat daha fazladır.[127][128] Aşılama öncesi dönemde rotavirüs enfeksiyonları öncelikle serin ve kuru mevsimlerde görülmekteydi.[129][130] Gıda kontaminasyonuna atfedilebilecek sayı bilinmemektedir.[131]

Rotavirüs A ishali salgınları hastanede yatan bebekler, gündüz bakım merkezlerine giden küçük çocuklar ve huzurevlerindeki yaşlılar arasında yaygındır.[74][132] Kirlenmiş belediye suyunun neden olduğu bir salgın 1981 yılında Colorado'da meydana gelmiştir.[133] 2005 yılında Nikaragua'da kaydedilen en büyük ishal salgını meydana gelmiştir. Bu alışılmadık derecede büyük ve şiddetli salgın, rotavirüs A genomundaki mutasyonlarla ilişkilendirilmiş ve muhtemelen virüsün popülasyondaki yaygın bağışıklıktan kaçmasına yardımcı olmuştur.[134] Benzer bir büyük salgın 1977 yılında Brezilya'da meydana gelmiştir.[135]

Yetişkin ishali rotavirüsü veya ADRV olarak da adlandırılan Rotavirüs B, Çin'de her yaştan binlerce insanı etkileyen ciddi ishal salgınlarına neden olmuştur. Bu salgınlar içme suyunun kanalizasyonla kirlenmesi sonucu meydana gelmiştir.[136][137] Rotavirüs B enfeksiyonları 1998 yılında Hindistan'da da görülmüş; etken suş CAL olarak adlandırılmıştır.[138][139] ADRV'nin aksine, CAL suşu endemiktir. Bugüne kadar rotavirüs B'nin neden olduğu salgınlar Çin anakarasıyla sınırlı kalmıştır ve araştırmalar Amerika Birleşik Devletleri'nde bu türe karşı bağışıklık eksikliği olduğunu göstermektedir.[140] Rotavirüs C, çocuklarda nadir ve sporadik ishal vakalarıyla ilişkilendirilmiş ve ailelerde küçük salgınlar meydana gelmiştir.[141]

  • İngiltere'de rotavirüs A enfeksiyonlarının mevsimsel değişimi: enfeksiyon oranları kış aylarında zirve yapmaktadır.[142]
    İngiltere'de rotavirüs A enfeksiyonlarının mevsimsel değişimi: enfeksiyon oranları kış aylarında zirve yapmaktadır.[142]
  • Rotavirüs aşılamasından kaynaklanan önlenebilir çocuk ölümleri, 2016. Rotavirüs aşısının tam kapsama alanına ulaşması durumunda beş yaş altı çocuklarda rotavirüs nedeniyle önlenebilir ölümlerin yıllık sayısı.[143]
    Rotavirüs aşılamasından kaynaklanan önlenebilir çocuk ölümleri, 2016. Rotavirüs aşısının tam kapsama alanına ulaşması durumunda beş yaş altı çocuklarda rotavirüs nedeniyle önlenebilir ölümlerin yıllık sayısı.[143]

Diğer hayvanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rotavirüsler birçok hayvan türünün yavrularını enfekte eder ve dünya çapında yabani ve yetiştirilen hayvanlarda ishalin önemli bir nedenidir.[9] Özellikle genç buzağılarda ve domuz yavrularında olmak üzere çiftlik hayvanlarının patojeni olan rotavirüsler, yüksek morbidite ve mortalite oranlarıyla ilişkili tedavi maliyetleri nedeniyle çiftçiler için ekonomik kayba neden olmaktadır.[144] Bu rotavirüsler, insan rotavirüsleri ile genetik değişim için potansiyel bir rezervuardır.[144] Hayvan rotavirüslerinin, virüsün doğrudan bulaşması veya insan suşlarıyla yeniden sıralamalara bir veya birkaç RNA segmentinin katkıda bulunması yoluyla insanları enfekte edebileceğine dair kanıtlar vardır.[145][146][147]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Flewett'in tek bir rotavirüs partikülünü gösteren orijinal elektron mikrograflarından biri. Negatif boyalı elektron mikroskobu ile incelendiğinde, rotavirüsler genellikle tekerleklere benzer.

1943 yılında Jacob Light ve Horace Hodes, bulaşıcı ishali olan çocukların dışkılarında bulunan filtrelenebilir bir ajanın sığırlarda da ishale neden olduğunu kanıtladı.[148] Otuz yıl sonra, bu etkenin korunmuş örneklerinin rotavirüs olduğu gösterilmiştir.[149] Aradan geçen yıllarda, farelerdeki bir virüsün,[150] ishale neden olan virüsle ilişkili olduğu gösterilmiştir.[151] 1973 yılında Ruth Bishop ve meslektaşları gastroenteritli çocuklarda bulunan ilgili virüsleri tanımlamıştır.[6]

1974 yılında Thomas Henry Flewett, elektron mikroskobuyla bakıldığında bir rotavirüs partikülünün tekerleğe (Latince rota) benzediğini gözlemledikten sonra rotavirüs ismini önermiş[152][153] ve bu isim dört yıl sonra Uluslararası Virüs Taksonomisi Komitesi tarafından resmen kabul edilmiştir.[154] 1976 yılında, diğer bazı hayvan türlerinde de ilgili virüsler tanımlanmıştır.[151] Hepsi akut gastroenterite neden olan bu virüsler, dünya çapında insanları ve diğer hayvanları etkileyen kolektif bir patojen olarak kabul edildi.[152]

Rotavirüs serotipleri ilk kez 1980'de tanımlanmış[155] ve ertesi yıl, kültür ortamına tripsin (memelilerin duodenumunda bulunan ve rotavirüsün çoğalması için gerekli olduğu bilinen bir enzim) eklenerek maymun böbreklerinden elde edilen hücre kültürlerinde insanlardan elde edilen rotavirüsler ilk kez büyütülmüştür.[156] Rotavirüslerin kültürde yetiştirilebilmesi araştırmaların hızlanmasını sağlamış ve 1980'lerin ortalarında ilk aday aşılar değerlendirilmeye başlanmıştır.[157]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Virus Taxonomy: 2018 Release, International Committee on Taxonomy of Viruses, erişim tarihi: 2018-12-20 
  2. ^ Dennehy PH (September 2015). "Rotavirus Infection: A Disease of the Past?". Infectious Disease Clinics of North America. 29 (4). ss. 617-635. doi:10.1016/j.idc.2015.07.002. PMID 26337738. 
  3. ^ a b Bernstein DI (2009). "Rotavirus overview". The Pediatric Infectious Disease Journal. 28 (Suppl 3). ss. S50-S53. doi:10.1097/INF.0b013e3181967bee. PMID 19252423. 
  4. ^ a b Grimwood K, Lambert SB (2009). "Rotavirus vaccines: opportunities and challenges". Human Vaccines. 5 (2). ss. 57-69. doi:10.4161/hv.5.2.6924. PMID 18838873. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  5. ^ a b Leung AK, Kellner JD, Davies HD (2005). "Rotavirus gastroenteritis". Advances in Therapy. 22 (5). ss. 476-487. doi:10.1007/BF02849868. PMID 16418157. 
  6. ^ a b Bishop R (2009). "Discovery of rotavirus: Implications for child health". Journal of Gastroenterology and Hepatology. 24 (Suppl 3). ss. S81-S85. doi:10.1111/j.1440-1746.2009.06076.x. PMID 19799704. 
  7. ^ Hallowell BD, Chavers T, Parashar U, Tate JE (April 2022). "Global Estimates of Rotavirus Hospitalizations Among Children Below 5 Years in 2019 and Current and Projected Impacts of Rotavirus Vaccination". Journal of the Pediatric Infectious Diseases Society. 11 (4). ss. 149-158. doi:10.1093/jpids/piab114. PMID 34904636. 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  8. ^ a b Simpson E, Wittet S, Bonilla J, Gamazina K, Cooley L, Winkler JL (2007). "Use of formative research in developing a knowledge translation approach to rotavirus vaccine introduction in developing countries". BMC Public Health. Cilt 7. s. 281. doi:10.1186/1471-2458-7-281. PMC 2173895 $2. PMID 17919334. 
  9. ^ a b Dubovi EJ, MacLachlan NJ (2010). Fenner's Veterinary Virology. 4th. Boston: Academic Press. s. 288. ISBN 978-0-12-375158-4. 
  10. ^ a b Janko MM, Joffe J, Michael D, Earl L, Rosettie KL, Sparks GW, Albertson SB, Compton K, Pedroza Velandia P, Stafford L, Zheng P, Aravkin A, Kyu HH, Murray CJ, Weaver MR (June 2022). "Cost-effectiveness of rotavirus vaccination in children under five years of age in 195 countries: A meta-regression analysis". Vaccine. 40 (28). ss. 3903-3917. doi:10.1016/j.vaccine.2022.05.042. PMC 9208428 $2. PMID 35643565. 
  11. ^ Fischer TK, Viboud C, Parashar U, Malek M, Steiner C, Glass R, Simonsen L (April 2007). "Hospitalizations and deaths from diarrhea and rotavirus among children <5 years of age in the United States, 1993–2003". The Journal of Infectious Diseases. 195 (8). ss. 1117-1125. doi:10.1086/512863. PMID 17357047. 
  12. ^ a b Leshem E, Moritz RE, Curns AT, Zhou F, Tate JE, Lopman BA, Parashar UD (July 2014). "Rotavirus vaccines and health care utilization for diarrhea in the United States (2007–2011)". Pediatrics. 134 (1). ss. 15-23. doi:10.1542/peds.2013-3849. PMC 7975848 $2. PMID 24913793. 
  13. ^ Tate JE, Cortese MM, Payne DC, Curns AT, Yen C, Esposito DH, ve diğerleri. (January 2011). "Uptake, impact, and effectiveness of rotavirus vaccination in the United States: review of the first 3 years of postlicensure data". The Pediatric Infectious Disease Journal. 30 (1 Suppl). ss. S56-60. doi:10.1097/INF.0b013e3181fefdc0. PMID 21183842. 
  14. ^ a b Diggle L (2007). "Rotavirus diarrhea and future prospects for prevention". British Journal of Nursing. 16 (16). ss. 970-974. doi:10.12968/bjon.2007.16.16.27074. PMID 18026034. 
  15. ^ a b Giaquinto C, Dominiak-Felden G, Van Damme P, Myint TT, Maldonado YA, Spoulou V, Mast TC, Staat MA (2011). "Summary of effectiveness and impact of rotavirus vaccination with the oral pentavalent rotavirus vaccine: a systematic review of the experience in industrialized countries". Human Vaccines. 7 (7). ss. 734-748. doi:10.4161/hv.7.7.15511. PMID 21734466. 4 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  16. ^ a b Jiang V, Jiang B, Tate J, Parashar UD, Patel MM (July 2010). "Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries". Human Vaccines. 6 (7). ss. 532-42. doi:10.4161/hv.6.7.11278. PMC 3322519 $2. PMID 20622508. 
  17. ^ a b c Parashar UD, Johnson H, Steele AD, Tate JE (May 2016). Parashar UD, Tate JE (Ed.). "Health Impact of Rotavirus Vaccination in Developing Countries: Progress and Way Forward". Clinical Infectious Diseases. 62 (Suppl 2). ss. S91-95. doi:10.1093/cid/civ1015. PMID 27059361. 
  18. ^ "Virus Taxonomy: 2021 Release". International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV). 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2022. 
  19. ^ a b Suzuki H (August 2019). "Rotavirus Replication: Gaps of Knowledge on Virus Entry and Morphogenesis". The Tohoku Journal of Experimental Medicine. 248 (4). ss. 285-296. doi:10.1620/tjem.248.285. PMID 31447474. 
  20. ^ a b Kirkwood CD (September 2010). "Genetic and antigenic diversity of human rotaviruses: potential impact on vaccination programs". The Journal of Infectious Diseases. 202 Suppl (Suppl 1). ss. S43-48. doi:10.1086/653548. PMID 20684716. 
  21. ^ Wakuda M, Ide T, Sasaki J, Komoto S, Ishii J, Sanekata T, Taniguchi K (August 2011). "Porcine rotavirus closely related to novel group of human rotaviruses". Emerging Infectious Diseases. 17 (8). ss. 1491-1493. doi:10.3201/eid1708.101466. PMC 3381553 $2. PMID 21801631. 
  22. ^ Marthaler D, Rossow K, Culhane M, Goyal S, Collins J, Matthijnssens J, Nelson M, Ciarlet M (July 2014). "Widespread rotavirus H in commercially raised pigs, United States". Emerging Infectious Diseases. 20 (7). ss. 1195-1198. doi:10.3201/eid2007.140034. PMC 4073875 $2. PMID 24960190. 
  23. ^ Phan TG, Leutenegger CM, Chan R, Delwart E (June 2017). "Rotavirus I in feces of a cat with diarrhea". Virus Genes. 53 (3). ss. 487-490. doi:10.1007/s11262-017-1440-4. PMC 7089198 $2. PMID 28255929. 
  24. ^ Bányai K, Kemenesi G, Budinski I, Földes F, Zana B, Marton S, Varga-Kugler R, Oldal M, Kurucz K, Jakab F (March 2017). "Candidate new rotavirus species in Schreiber's bats, Serbia". Infection, Genetics and Evolution. Cilt 48. ss. 19-26. doi:10.1016/j.meegid.2016.12.002. PMC 7106153 $2. PMID 27932285. 
  25. ^ O'Ryan M (March 2009). "The ever-changing landscape of rotavirus serotypes". The Pediatric Infectious Disease Journal. 28 (3 Suppl). ss. S60-62. doi:10.1097/INF.0b013e3181967c29. PMID 19252426. 
  26. ^ a b Patton JT (January 2012). "Rotavirus diversity and evolution in the post-vaccine world". Discovery Medicine. 13 (68). ss. 85-97. PMC 3738915 $2. PMID 22284787. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  27. ^ Phan MV, Anh PH, Cuong NV, Munnink BB, van der Hoek L, My PT, Tri TN, Bryant JE, Baker S, Thwaites G, Woolhouse M, Kellam P, Rabaa MA, Cotten M (July 2016). "Unbiased whole-genome deep sequencing of human and porcine stool samples reveals circulation of multiple groups of rotaviruses and a putative zoonotic infection". Virus Evolution. 2 (2). ss. vew027. doi:10.1093/ve/vew027. PMC 5522372 $2. PMID 28748110. 
  28. ^ Beards GM, Desselberger U, Flewett TH (December 1989). "Temporal and geographical distributions of human rotavirus serotypes, 1983 to 1988". Journal of Clinical Microbiology. 27 (12). ss. 2827-2833. doi:10.1128/JCM.27.12.2827-2833.1989. PMC 267135 $2. PMID 2556435. 
  29. ^ a b Rakau KG, Nyaga MM, Gededzha MP, Mwenda JM, Mphahlele MJ, Seheri LM, Steele AD (January 2021). "Genetic characterization of G12P[6] and G12P[8] rotavirus strains collected in six African countries between 2010 and 2014". BMC Infectious Diseases. 21 (1). s. 107. doi:10.1186/s12879-020-05745-6. PMC 7821174 $2. PMID 33482744. 
  30. ^ Estes MK, Cohen J (1989). "Rotavirus gene structure and function". Microbiological Reviews. 53 (4). ss. 410-449. doi:10.1128/MMBR.53.4.410-449.1989. PMC 372748 $2. PMID 2556635. 
  31. ^ a b Pesavento JB, Crawford SE, Estes MK, Prasad BV (2006). "Rotavirus proteins: structure and assembly". Roy P (Ed.). Reoviruses: Entry, Assembly and Morphogenesis. Current Topics in Microbiology and Immunology. 309. New York: Springer. ss. 189-219. doi:10.1007/3-540-30773-7_7. ISBN 978-3-540-30772-3. PMID 16913048. 
  32. ^ Prasad BV, Chiu W (1994). "Structure of Rotavirus". Ramig RF (Ed.). Rotaviruses. Current Topics in Microbiology and Immunology. 185. New York: Springer. ss. 9-29. doi:10.1007/978-3-642-78256-5_2. ISBN 978-3-540-56761-5. PMID 8050286. 
  33. ^ a b Rodríguez JM, Luque D (2019). "Structural Insights into Rotavirus Entry". Physical Virology. Advances in Experimental Medicine and Biology. 1215. ss. 45-68. doi:10.1007/978-3-030-14741-9_3. hdl:20.500.12105/10344. ISBN 978-3-030-14740-2. PMID 31317495. 
  34. ^ Gray, James; Desselberger, U. (2000). Rotaviruses : methods and protocols. Totowa, N.J.: Humana Press. s. 15. ISBN 978-1-59259-078-0. OCLC 55684328. 
  35. ^ Patton JT (1995). "Structure and function of the rotavirus RNA-binding proteins". The Journal of General Virology. 76 (11). ss. 2633-2644. doi:10.1099/0022-1317-76-11-2633. PMID 7595370. 
  36. ^ Patton JT (2001). "Rotavirus RNA Replication and Gene Expression". Gastroenteritis Viruses. Novartis Foundation Symposium. Novartis Foundation Symposia. 238. ss. 64-77; discussion 77-81. doi:10.1002/0470846534.ch5. ISBN 978-0-470-84653-7. PMID 11444036. 
  37. ^ Vásquez-del Carpió R, Morales JL, Barro M, Ricardo A, Spencer E (2006). "Bioinformatic prediction of polymerase elements in the rotavirus VP1 protein". Biological Research. 39 (4). ss. 649-659. doi:10.4067/S0716-97602006000500008. PMID 17657346. 
  38. ^ Trask SD, Ogden KM, Patton JT (2012). "Interactions among capsid proteins orchestrate rotavirus particle functions". Current Opinion in Virology. 2 (4). ss. 373-379. doi:10.1016/j.coviro.2012.04.005. PMC 3422376 $2. PMID 22595300. 
  39. ^ a b Taraporewala ZF, Patton JT (2004). "Nonstructural proteins involved in genome packaging and replication of rotaviruses and other members of the Reoviridae". Virus Research. 101 (1). ss. 57-66. doi:10.1016/j.virusres.2003.12.006. PMID 15010217. 21 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  40. ^ Angel J, Franco MA, Greenberg HB (2009). Mahy BW, Van Regenmortel MH (Ed.). Desk Encyclopedia of Human and Medical Virology. Boston: Academic Press. s. 277. ISBN 978-0-12-375147-8. 
  41. ^ Cowling VH (2009). "Regulation of mRNA cap methylation". The Biochemical Journal. 425 (2). ss. 295-302. doi:10.1042/BJ20091352. PMC 2825737 $2. PMID 20025612. 
  42. ^ Gardet A, Breton M, Fontanges P, Trugnan G, Chwetzoff S (2006). "Rotavirus spike protein VP4 binds to and remodels actin bundles of the epithelial brush border into actin bodies". Journal of Virology. 80 (8). ss. 3947-3456. doi:10.1128/JVI.80.8.3947-3956.2006. PMC 1440440 $2. PMID 16571811. 
  43. ^ Arias CF, Isa P, Guerrero CA, Méndez E, Zárate S, López T, Espinosa R, Romero P, López S (2002). "Molecular biology of rotavirus cell entry". Archives of Medical Research. 33 (4). ss. 356-361. doi:10.1016/S0188-4409(02)00374-0. PMID 12234525. 
  44. ^ a b Jayaram H, Estes MK, Prasad BV (2004). "Emerging themes in rotavirus cell entry, genome organization, transcription and replication". Virus Research. 101 (1). ss. 67-81. doi:10.1016/j.virusres.2003.12.007. PMID 15010218. 
  45. ^ Hoshino Y, Jones RW, Kapikian AZ (2002). "Characterization of neutralization specificities of outer capsid spike protein VP4 of selected murine, lapine, and human rotavirus strains". Virology. 299 (1). ss. 64-71. doi:10.1006/viro.2002.1474. PMID 12167342. 
  46. ^ Van Trang N, Vu HT, Le NT, Huang P, Jiang X, Anh DD (2014). "Association between norovirus and rotavirus infection and histo-blood group antigen types in Vietnamese children". Journal of Clinical Microbiology. 52 (5). ss. 1366-1374. doi:10.1128/JCM.02927-13. PMC 3993640 $2. PMID 24523471. 
  47. ^ Sharma S, Hagbom M, Svensson L, Nordgren J (March 2020). "The Impact of Human Genetic Polymorphisms on Rotavirus Susceptibility, Epidemiology, and Vaccine Take". Viruses. 12 (3). s. 324. doi:10.3390/v12030324. PMC 7150750 $2. PMID 32192193. 
  48. ^ a b c Bishop RF (1996). "Natural history of human rotavirus infection". Viral Gastroenteritis. Archives of Virology. Supplementum. 12. ss. 119-128. doi:10.1007/978-3-7091-6553-9_14. ISBN 978-3-211-82875-5. PMID 9015109. 
  49. ^ Beards GM, Campbell AD, Cottrell NR, Peiris JS, Rees N, Sanders RC, Shirley JA, Wood HC, Flewett TH (1984). "Enzyme-linked immunosorbent assays based on polyclonal and monoclonal antibodies for rotavirus detection" (PDF). Journal of Clinical Microbiology. 19 (2). ss. 248-54. doi:10.1128/JCM.19.2.248-254.1984. PMC 271031 $2. PMID 6321549. 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  50. ^ Hua J, Mansell EA, Patton JT (1993). "Comparative analysis of the rotavirus NS53 gene: conservation of basic and cysteine-rich regions in the protein and possible stem-loop structures in the RNA". Virology. 196 (1). ss. 372-378. doi:10.1006/viro.1993.1492. PMID 8395125. 
  51. ^ a b Arnold MM (2016). "The Rotavirus Interferon Antagonist NSP1: Many Targets, Many Questions". Journal of Virology. 90 (11). ss. 5212-5215. doi:10.1128/JVI.03068-15. PMC 4934742 $2. PMID 27009959. 
  52. ^ Kattoura MD, Chen X, Patton JT (1994). "The rotavirus RNA-binding protein NS35 (NSP2) forms 10S multimers and interacts with the viral RNA polymerase". Virology. 202 (2). ss. 803-13. doi:10.1006/viro.1994.1402. PMID 8030243. 
  53. ^ Poncet D, Aponte C, Cohen J (1993). "Rotavirus protein NSP3 (NS34) is bound to the 3' end consensus sequence of viral mRNAs in infected cells" (PDF). Journal of Virology. 67 (6). ss. 3159-3165. doi:10.1128/JVI.67.6.3159-3165.1993. PMC 237654 $2. PMID 8388495. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  54. ^ Gratia M, Vende P, Charpilienne A, Baron HC, Laroche C, Sarot E, Pyronnet S, Duarte M, Poncet D (2016). "Challenging the Roles of NSP3 and Untranslated Regions in Rotavirus mRNA Translation". PLOS ONE. 11 (1). ss. e0145998. Bibcode:2016PLoSO..1145998G. doi:10.1371/journal.pone.0145998. PMC 4699793 $2. PMID 26727111. 
  55. ^ López S, Arias CF (2012). "Rotavirus-host cell interactions: an arms race". Current Opinion in Virology. 2 (4). ss. 389-398. doi:10.1016/j.coviro.2012.05.001. PMID 22658208. 
  56. ^ a b Hyser JM, Estes MK (2009). "Rotavirus vaccines and pathogenesis: 2008". Current Opinion in Gastroenterology. 25 (1). ss. 36-43. doi:10.1097/MOG.0b013e328317c897. PMC 2673536 $2. PMID 19114772. 
  57. ^ Pham T, Perry JL, Dosey TL, Delcour AH, Hyser JM (March 2017). "The Rotavirus NSP4 Viroporin Domain is a Calcium-conducting Ion Channel". Scientific Reports. Cilt 7. s. 43487. Bibcode:2017NatSR...743487P. doi:10.1038/srep43487. PMC 5335360 $2. PMID 28256607. 
  58. ^ Afrikanova I, Miozzo MC, Giambiagi S, Burrone O (1996). "Phosphorylation generates different forms of rotavirus NSP5". Journal of General Virology. 77 (9). ss. 2059-2065. doi:10.1099/0022-1317-77-9-2059. PMID 8811003. 
  59. ^ Rainsford EW, McCrae MA (2007). "Characterization of the NSP6 protein product of rotavirus gene 11". Virus Research. 130 (1–2). ss. 193-201. doi:10.1016/j.virusres.2007.06.011. PMID 17658646. 
  60. ^ Mohan KV, Atreya CD (2001). "Nucleotide sequence analysis of rotavirus gene 11 from two tissue culture-adapted ATCC strains, RRV and Wa". Virus Genes. 23 (3). ss. 321-329. doi:10.1023/A:1012577407824. PMID 11778700. 
  61. ^ Gray, James; Desselberger, U. (2000). Rotaviruses : methods and protocols. Totowa, N.J.: Humana Press. s. 5. ISBN 978-1-59259-078-0. OCLC 55684328. 
  62. ^ Baker M, Prasad BV (2010). "Rotavirus cell entry". Johnson J (Ed.). Cell Entry by Non-Enveloped Viruses. Current Topics in Microbiology and Immunology. 343. ss. 121-148. doi:10.1007/82_2010_34. ISBN 978-3-642-13331-2. PMID 20397068. 
  63. ^ Silvestri LS, Taraporewala ZF, Patton JT (2004). "Rotavirus replication: plus-sense templates for double-stranded RNA synthesis are made in viroplasms". Journal of Virology. 78 (14). ss. 7763-7774. doi:10.1128/JVI.78.14.7763-7774.2004. PMC 434085 $2. PMID 15220450. 
  64. ^ Patton JT, Vasquez-Del Carpio R, Spencer E (2004). "Replication and transcription of the rotavirus genome". Current Pharmaceutical Design. 10 (30). ss. 3769-3777. doi:10.2174/1381612043382620. PMID 15579070. 
  65. ^ Ruiz MC, Leon T, Diaz Y, Michelangeli F (2009). "Molecular biology of rotavirus entry and replication". The Scientific World Journal. Cilt 9. ss. 1476-1497. doi:10.1100/tsw.2009.158. PMC 5823125 $2. PMID 20024520. 
  66. ^ Butz AM, Fosarelli P, Dick J, Cusack T, Yolken R (1993). "Prevalence of rotavirus on high-risk fomites in day-care facilities". Pediatrics. 92 (2). ss. 202-205. doi:10.1542/peds.92.2.202. PMID 8393172. 
  67. ^ a b Dennehy PH (2000). "Transmission of rotavirus and other enteric pathogens in the home". Pediatric Infectious Disease Journal. 19 (Suppl 10). ss. S103-105. doi:10.1097/00006454-200010001-00003. PMID 11052397. 
  68. ^ Rao VC, Seidel KM, Goyal SM, Metcalf TG, Melnick JL (1984). "Isolation of enteroviruses from water, suspended solids, and sediments from Galveston Bay: survival of poliovirus and rotavirus adsorbed to sediments" (PDF). Applied and Environmental Microbiology. 48 (2). ss. 404-409. Bibcode:1984ApEnM..48..404R. doi:10.1128/AEM.48.2.404-409.1984. PMC 241526 $2. PMID 6091548. 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  69. ^ Hochwald C, Kivela L (1999). "Rotavirus vaccine, live, oral, tetravalent (RotaShield)". Pediatric Nursing. 25 (2). ss. 203-204, 207. PMID 10532018. 
  70. ^ Maldonado YA, Yolken RH (1990). "Rotavirus". Baillière's Clinical Gastroenterology. 4 (3). ss. 609-625. doi:10.1016/0950-3528(90)90052-I. PMID 1962726. 
  71. ^ Glass RI, Parashar UD, Bresee JS, Turcios R, Fischer TK, Widdowson MA, Jiang B, Gentsch JR (2006). "Rotavirus vaccines: current prospects and future challenges". The Lancet. 368 (9532). ss. 323-332. doi:10.1016/S0140-6736(06)68815-6. PMID 16860702. 
  72. ^ Offit PA (2001). Gastroenteritis viruses. New York: Wiley. ss. 106-124. ISBN 978-0-471-49663-2. 
  73. ^ Ramsay M, Brown D (2000). "Epidemiology of Group A Rotaviruses: Surveillance and Burden of Disease Studies". Desselberger U, Gray J (Ed.). Rotaviruses: Methods and Protocols. Methods in Molecular Medicine. 34. Totowa, NJ: Humana Press. ss. 217-238. doi:10.1385/1-59259-078-0:217. ISBN 978-0-89603-736-6. PMID 21318862. 
  74. ^ a b Anderson EJ, Weber SG (2004). "Rotavirus infection in adults". The Lancet Infectious Diseases. 4 (2). ss. 91-99. doi:10.1016/S1473-3099(04)00928-4. PMC 7106507 $2. PMID 14871633. 
  75. ^ Elhabyan A, Elyaacoub S, Sanad E, Abukhadra A, Elhabyan A, Dinu V (November 2020). "The role of host genetics in susceptibility to severe viral infections in humans and insights into host genetics of severe COVID-19: A systematic review". Virus Research. Cilt 289. s. 198163. doi:10.1016/j.virusres.2020.198163. PMC 7480444 $2. PMID 32918943. 
  76. ^ Greenberg HB, Estes MK (2009). "Rotaviruses: from pathogenesis to vaccination". Gastroenterology. 136 (6). ss. 1939-1951. doi:10.1053/j.gastro.2009.02.076. PMC 3690811 $2. PMID 19457420. 
  77. ^ Greenberg HB, Clark HF, Offit PA (1994). "Rotavirus Pathology and Pathophysiology". Ramig RF (Ed.). Rotaviruses. Current Topics in Microbiology and Immunology. 185. New York: Springer. ss. 255-283. doi:10.1007/978-3-642-78256-5_9. ISBN 978-3-540-56761-5. PMID 8050281. 
  78. ^ Crawford SE, Patel DG, Cheng E, Berkova Z, Hyser JM, Ciarlet M, Finegold MJ, Conner ME, Estes MK (2006). "Rotavirus viremia and extraintestinal viral infection in the neonatal rat model". Journal of Virology. 80 (10). ss. 4820-4832. doi:10.1128/JVI.80.10.4820-4832.2006. PMC 1472071 $2. PMID 16641274. 
  79. ^ Ramig RF (2004). "Pathogenesis of intestinal and systemic rotavirus infection". Journal of Virology. 78 (19). ss. 10213-10220. doi:10.1128/JVI.78.19.10213-10220.2004. PMC 516399 $2. PMID 15367586. 
  80. ^ Hyser JM, Collinson-Pautz MR, Utama B, Estes MK (2010). "Rotavirus disrupts calcium homeostasis by NSP4 viroporin activity". mBio. 1 (5). doi:10.1128/mBio.00265-10. PMC 2999940 $2. PMID 21151776. 
  81. ^ Berkova Z, Crawford SE, Trugnan G, Yoshimori T, Morris AP, Estes MK (2006). "Rotavirus NSP4 induces a novel vesicular compartment regulated by calcium and associated with viroplasms". Journal of Virology. 80 (12). ss. 6061-6071. doi:10.1128/JVI.02167-05. PMC 1472611 $2. PMID 16731945. 
  82. ^ Hagbom M, Sharma S, Lundgren O, Svensson L (2012). "Towards a human rotavirus disease model". Current Opinion in Virology. 2 (4). ss. 408-418. doi:10.1016/j.coviro.2012.05.006. PMID 22722079. 
  83. ^ Farnworth ER (2008). "The evidence to support health claims for probiotics". The Journal of Nutrition. 138 (6). ss. 1250S-1254S. doi:10.1093/jn/138.6.1250S. PMID 18492865. 
  84. ^ Ouwehand A, Vesterlund S (2003). "Health aspects of probiotics". IDrugs: The Investigational Drugs Journal. 6 (6). ss. 573-580. PMID 12811680. 
  85. ^ Arya SC (1984). "Rotaviral infection and intestinal lactase level". Journal of Infectious Diseases. 150 (5). s. 791. doi:10.1093/infdis/150.5.791. PMID 6436397. 
  86. ^ Ward R (2009). "Mechanisms of protection against rotavirus infection and disease". The Pediatric Infectious Disease Journal. 28 (Suppl 3). ss. S57-S59. doi:10.1097/INF.0b013e3181967c16. PMID 19252425. 
  87. ^ Vega CG, Bok M, Vlasova AN, Chattha KS, Fernández FM, Wigdorovitz A, Parreño VG, Saif LJ (2012). "IgY antibodies protect against human Rotavirus induced diarrhea in the neonatal gnotobiotic piglet disease model". PLOS ONE. 7 (8). ss. e42788. Bibcode:2012PLoSO...742788V. doi:10.1371/journal.pone.0042788. PMC 3411843 $2. PMID 22880110. 
  88. ^ Mwila K, Chilengi R, Simuyandi M, Permar SR, Becker-Dreps S (2017). "Contribution of Maternal Immunity to Decreased Rotavirus Vaccine Performance in Low- and Middle-Income Countries". Clinical and Vaccine Immunology. 24 (1). doi:10.1128/CVI.00405-16. PMC 5216432 $2. PMID 27847365. 
  89. ^ Gandhi GR, Santos VS, Denadai M, da Silva Calisto VK, de Souza Siqueira Quintans J, de Oliveira e Silva AM, de Souza Araújo AA, Narain N, Cuevas LE, Júnior LJ, Gurgel RQ (2017). "Cytokines in the management of rotavirus infection: A systematic review of in vivo studies". Cytokine. Cilt 96. ss. 152-160. doi:10.1016/j.cyto.2017.04.013. PMID 28414969. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  90. ^ Holloway G, Coulson BS (2013). "Innate cellular responses to rotavirus infection". The Journal of General Virology. 94 (6). ss. 1151-1160. doi:10.1099/vir.0.051276-0. PMID 23486667. 
  91. ^ Villena J, Vizoso-Pinto MG, Kitazawa H (2016). "Intestinal Innate Antiviral Immunity and Immunobiotics: Beneficial Effects against Rotavirus Infection". Frontiers in Immunology. Cilt 7. s. 563. doi:10.3389/fimmu.2016.00563. PMC 5136547 $2. PMID 27994593. 
  92. ^ Offit PA (1994). "Rotaviruses: immunological determinants of protection against infection and disease". Advances in Virus Research. Cilt 44. ss. 161-202. doi:10.1016/s0065-3527(08)60329-2. ISBN 9780120398447. PMC 7130874 $2. PMID 7817873. 
  93. ^ Patel M, Glass RI, Jiang B, Santosham M, Lopman B, Parashar U (2013). "A systematic review of anti-rotavirus serum IgA antibody titer as a potential correlate of rotavirus vaccine efficacy". The Journal of Infectious Diseases. 208 (2). ss. 284-294. doi:10.1093/infdis/jit166. PMID 23596320. 
  94. ^ a b Patel MM, Tate JE, Selvarangan R, Daskalaki I, Jackson MA, Curns AT, Coffin S, Watson B, Hodinka R, Glass RI, Parashar UD (2007). "Routine laboratory testing data for surveillance of rotavirus hospitalizations to evaluate the impact of vaccination". The Pediatric Infectious Disease Journal. 26 (10). ss. 914-919. doi:10.1097/INF.0b013e31812e52fd. PMID 17901797. 
  95. ^ The Pediatric ROTavirus European CommitTee (PROTECT) (2006). "The paediatric burden of rotavirus disease in Europe". Epidemiology and Infection. 134 (5). ss. 908-916. doi:10.1017/S0950268806006091. PMC 2870494 $2. PMID 16650331. 
  96. ^ Angel J, Franco MA, Greenberg HB (2009). Mahy WJ, Van Regenmortel MH (Ed.). Desk Encyclopedia of Human and Medical Virology. Boston: Academic Press. s. 278. ISBN 978-0-12-375147-8. 
  97. ^ Goode J, Chadwick D (2001). Gastroenteritis viruses. New York: Wiley. s. 14. ISBN 978-0-471-49663-2. 
  98. ^ Fischer TK, Gentsch JR (2004). "Rotavirus typing methods and algorithms". Reviews in Medical Virology. 14 (2). ss. 71-82. doi:10.1002/rmv.411. PMC 7169166 $2. PMID 15027000. 21 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  99. ^ Alam NH, Ashraf H (2003). "Treatment of infectious diarrhea in children". Paediatric Drugs. 5 (3). ss. 151-165. doi:10.2165/00128072-200305030-00002. PMID 12608880. 
  100. ^ Sachdev HP (1996). "Oral rehydration therapy". Journal of the Indian Medical Association. 94 (8). ss. 298-305. PMID 8855579. 
  101. ^ World Health Organization, UNICEF. "Joint Statement: Clinical Management of Acute Diarrhoea" (PDF). 25 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2012. 
  102. ^ Ramig RF (2007). "Systemic rotavirus infection". Expert Review of Anti-infective Therapy. 5 (4). ss. 591-612. doi:10.1586/14787210.5.4.591. PMID 17678424. 
  103. ^ Ahmadi E, Alizadeh-Navaei R, Rezai MS (2015). "Efficacy of probiotic use in acute rotavirus diarrhea in children: A systematic review and meta-analysis". Caspian Journal of Internal Medicine. 6 (4). ss. 187-195. PMC 4649266 $2. PMID 26644891. 
  104. ^ Guarino A, Ashkenazi S, Gendrel D, Lo Vecchio A, Shamir R, Szajewska H (2014). "European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases evidence-based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe: update 2014". Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition. 59 (1). ss. 132-152. doi:10.1097/MPG.0000000000000375. PMID 24739189. 
  105. ^ "Rotavirus vaccine for the prevention of rotavirus gastroenteritis among children. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)". MMWR. Recommendations and Reports. 48 (RR-2). 1999. ss. 1-20. PMID 10219046. 
  106. ^ Kapikian AZ (2001). "A rotavirus vaccine for prevention of severe diarrhoea of infants and young children: development, utilization and withdrawal". Gastroenteritis Viruses. Novartis Foundation Symposia. 238. ss. 153-171; discussion 171-179. doi:10.1002/0470846534.ch10. ISBN 978-0-470-84653-7. PMID 11444025. 
  107. ^ Bines, JE (2005). "Rotavirus vaccines and intussusception risk". Current Opinion in Gastroenterology. 21 (1). ss. 20-25. PMID 15687880. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2008. 
  108. ^ Bines J (2006). "Intussusception and rotavirus vaccines". Vaccine. 24 (18). ss. 3772-3776. doi:10.1016/j.vaccine.2005.07.031. PMID 16099078. 
  109. ^ Dennehy PH (2008). "Rotavirus vaccines: an overview". Clinical Microbiology Reviews. 21 (1). ss. 198-208. doi:10.1128/CMR.00029-07. PMC 2223838 $2. PMID 18202442. 
  110. ^ Tate JE, Patel MM, Steele AD, Gentsch JR, Payne DC, Cortese MM, Nakagomi O, Cunliffe NA, Jiang B, Neuzil KM, de Oliveira LH, Glass RI, Parashar UD (2010). "Global impact of rotavirus vaccines". Expert Review of Vaccines. 9 (4). ss. 395-407. doi:10.1586/erv.10.17. PMID 20370550. 
  111. ^ Tate JE, Parashar UD (2014). "Rotavirus Vaccines in Routine Use". Clinical Infectious Diseases. 59 (9). ss. 1291-1301. doi:10.1093/cid/ciu564. PMID 25048849. 
  112. ^ Richardson V, Hernandez-Pichardo J, ve diğerleri. (2010). "Effect of Rotavirus Vaccination on Death From Childhood Diarrhea in Mexico". The New England Journal of Medicine. 362 (4). ss. 299-305. doi:10.1056/NEJMoa0905211. PMID 20107215. 
  113. ^ Patel M, Pedreira C, De Oliveira LH, Umaña J, Tate J, Lopman B, Sanchez E, Reyes M, Mercado J, Gonzalez A, Perez MC, Balmaceda A, Andrus J, Parashar U (2012). "Duration of protection of pentavalent rotavirus vaccination in Nicaragua". Pediatrics. 130 (2). ss. e365-e372. doi:10.1542/peds.2011-3478. PMID 22753550. 
  114. ^ a b Omatola CA, Olaniran AO (April 2022). "Rotaviruses: From Pathogenesis to Disease Control-A Critical Review". Viruses. 14 (5). s. 875. doi:10.3390/v14050875. PMC 9143449 $2. PMID 35632617. 
  115. ^ Patel MM, Parashar UD, ve diğerleri. (2011). "Real World Impact of Rotavirus Vaccination". Pediatric Infectious Disease Journal. 30 (1). ss. S1-S5. doi:10.1097/INF.0b013e3181fefa1f. PMID 21183833. 
  116. ^ a b Nelson EA, Widdowson MA, Kilgore PE, Steele D, Parashar UD, (Ed.) (2009). "Rotavirus in Asia: Updates on Disease Burden, Genotypes and Vaccine Introduction". Vaccine. 27 (Suppl 5). ss. F1-F138. 16 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  117. ^ World Health Organization (2009). "Rotavirus vaccines: an update" (PDF). Weekly Epidemiological Record. 51–52 (84). ss. 533-540. 9 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Mayıs 2012. 
  118. ^ "New vaccine to help protect babies against rotavirus". UK Department of Health. 10 Kasım 2012. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2012. 
  119. ^ Karafillakis E, Hassounah S, Atchison C (2015). "Effectiveness and impact of rotavirus vaccines in Europe, 2006–2014". Vaccine. 33 (18). ss. 2097-2107. doi:10.1016/j.vaccine.2015.03.016. PMID 25795258. 
  120. ^ Burnett E, Jonesteller CL, Tate JE, Yen C, Parashar UD (2017). "Global Impact of Rotavirus Vaccination on Childhood Hospitalizations and Mortality from Diarrhea". The Journal of Infectious Diseases. 215 (11). ss. 1666-1672. doi:10.1093/infdis/jix186. PMC 5543929 $2. PMID 28430997. 
  121. ^ "Rotavirus Deaths & Rotavirus Vaccine Introduction Maps – ROTA Council". rotacouncil.org. 12 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2016. 
  122. ^ Moszynski P (2011). "GAVI rolls out vaccines against child killers to more countries". BMJ. Cilt 343. ss. d6217. doi:10.1136/bmj.d6217. PMID 21957215. 
  123. ^ "Rotavirus vaccination tied to lower rates of type 1 diabetes". Reuters. 22 Ocak 2019. 10 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019. 
  124. ^ Bakalar, Nicholas (30 Ocak 2019). "Rotavirus Vaccine May Protect Against Type 1 Diabetes". The New York Times. ISSN 0362-4331. 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019. 
  125. ^ Parashar UD, Gibson CJ, Bresse JS, Glass RI (2006). "Rotavirus and severe childhood diarrhea". Emerging Infectious Diseases. 12 (2). ss. 304-306. doi:10.3201/eid1202.050006. PMC 3373114 $2. PMID 16494759. 
  126. ^ Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD (2012). "2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis". The Lancet Infectious Diseases. 12 (2). ss. 136-141. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID 22030330. 7 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  127. ^ Rheingans RD, Heylen J, Giaquinto C (2006). "Economics of rotavirus gastroenteritis and vaccination in Europe: what makes sense?". Pediatric Infectious Disease Journal. 25 (Suppl 1). ss. S48-S55. doi:10.1097/01.inf.0000197566.47750.3d. PMID 16397429. 
  128. ^ Ryan MJ, Ramsay M, Brown D, Gay NJ, Farrington CP, Wall PG (1996). "Hospital admissions attributable to rotavirus infection in England and Wales". Journal of Infectious Diseases. 174 (Suppl 1). ss. S12-S18. doi:10.1093/infdis/174.Supplement_1.S12. PMID 8752285. 
  129. ^ Atchison CJ, Tam CC, Hajat S, van Pelt W, Cowden JM, Lopman BA (2010). "Temperature-dependent transmission of rotavirus in Great Britain and The Netherlands". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 277 (1683). ss. 933-942. doi:10.1098/rspb.2009.1755. PMC 2842727 $2. PMID 19939844. 
  130. ^ Levy K, Hubbard AE, Eisenberg JN (2009). "Seasonality of rotavirus disease in the tropics: a systematic review and meta-analysis". International Journal of Epidemiology. 38 (6). ss. 1487-1496. doi:10.1093/ije/dyn260. PMC 2800782 $2. PMID 19056806. 
  131. ^ Koopmans M, Brown D (1999). "Seasonality and diversity of Group A rotaviruses in Europe". Acta Paediatrica. 88 (Suppl 426). ss. 14-19. doi:10.1111/j.1651-2227.1999.tb14320.x. PMID 10088906. 
  132. ^ Sassi HP, Sifuentes LY, Koenig DW, Nichols E, Clark-Greuel J, Wong LF, McGrath K, Gerba CP, Reynolds KA (2015). "Control of the spread of viruses in a long-term care facility using hygiene protocols". American Journal of Infection Control. 43 (7). ss. 702-706. doi:10.1016/j.ajic.2015.03.012. PMID 25944726. 
  133. ^ Hopkins RS, Gaspard GB, Williams FP, Karlin RJ, Cukor G, Blacklow NR (1984). "A community waterborne gastroenteritis outbreak: evidence for rotavirus as the agent". American Journal of Public Health. 74 (3). ss. 263-265. doi:10.2105/AJPH.74.3.263. PMC 1651463 $2. PMID 6320684. 
  134. ^ Bucardo F, Karlsson B, Nordgren J, Paniagua M, González A, Amador JJ, Espinoza F, Svensson L (2007). "Mutated G4P[8] rotavirus associated with a nationwide outbreak of gastroenteritis in Nicaragua in 2005". Journal of Clinical Microbiology. 45 (3). ss. 990-997. doi:10.1128/JCM.01992-06. PMC 1829148 $2. PMID 17229854. 
  135. ^ Linhares AC, Pinheiro FP, Freitas RB, Gabbay YB, Shirley JA, Beards GM (1981). "An outbreak of rotavirus diarrhea among a non-immune, isolated South American Indian community". American Journal of Epidemiology. 113 (6). ss. 703-710. doi:10.1093/oxfordjournals.aje.a113151. PMID 6263087. 
  136. ^ Hung T, Wang C, Fang Z, Chou Z, Chang X, Liong X, Chen G, Yao H, Chao T, Ye W, Den S, Chang W (1984). "Waterborne outbreak of rotavirus diarrhea in adults in China caused by a novel rotavirus". The Lancet. 323 (8387). ss. 1139-1142. doi:10.1016/S0140-6736(84)91391-6. PMID 6144874. 
  137. ^ Fang ZY, Ye Q, Ho MS, Dong H, Qing S, Penaranda ME, Hung T, Wen L, Glass RI (1989). "Investigation of an outbreak of adult diarrhea rotavirus in China". Journal of Infectious Diseases. 160 (6). ss. 948-953. doi:10.1093/infdis/160.6.948. PMID 2555422. 
  138. ^ Kelkar SD, Zade JK (2004). "Group B rotaviruses similar to strain CAL-1, have been circulating in Western India since 1993". Epidemiology and Infection. 132 (4). ss. 745-749. doi:10.1017/S0950268804002171. PMC 2870156 $2. PMID 15310177. 
  139. ^ Ahmed MU, Kobayashi N, Wakuda M, Sanekata T, Taniguchi K, Kader A, Naik TN, Ishino M, Alam MM, Kojima K, Mise K, Sumi A (2004). "Genetic analysis of group B human rotaviruses detected in Bangladesh in 2000 and 2001". Journal of Medical Virology. 72 (1). ss. 149-155. doi:10.1002/jmv.10546. PMID 14635024. 
  140. ^ Penaranda ME, Ho MS, Fang ZY, Dong H, Bai XS, Duan SC, Ye WW, Estes MK, Echeverria P, Hung T (1989). "Seroepidemiology of adult diarrhea rotavirus in China, 1977 to 1987". Journal of Clinical Microbiology. 27 (10). ss. 2180-2183. doi:10.1128/JCM.27.10.2180-2183.1989. PMC 266989 $2. PMID 2479654. 
  141. ^ Moon S, Humphrey CD, Kim JS, Baek LJ, Song JW, Song KJ, Jiang B (2011). "First detection of group C rotavirus in children with acute gastroenteritis in South Korea". Clinical Microbiology and Infection. 17 (2). ss. 244-247. doi:10.1111/j.1469-0691.2010.03270.x. PMID 20491826. 
  142. ^ "Rotavirus vaccination programme for infants". www.gov.uk. Public Health England. 26 Temmuz 2013. 23 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  143. ^ Dadonaite B, Ritchie H (2019). "Rotavirus vaccine – an effective tool that prevents children dying from diarrhea". 16 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  144. ^ a b Martella V, Bányai K, Matthijnssens J, Buonavoglia C, Ciarlet M (2010). "Zoonotic aspects of rotaviruses". Veterinary Microbiology. 140 (3–4). ss. 246-255. doi:10.1016/j.vetmic.2009.08.028. PMID 19781872. 21 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  145. ^ Müller H, Johne R (2007). "Rotaviruses: diversity and zoonotic potential—a brief review". Berliner und Munchener Tierarztliche Wochenschrift. 120 (3–4). ss. 108-112. PMID 17416132. 
  146. ^ Cook N, Bridger J, Kendall K, Gomara MI, El-Attar L, Gray J (2004). "The zoonotic potential of rotavirus". The Journal of Infection. 48 (4). ss. 289-302. doi:10.1016/j.jinf.2004.01.018. PMID 15066329. 
  147. ^ Dóró R, Farkas SL, Martella V, Bányai K (2015). "Zoonotic transmission of rotavirus: surveillance and control". Expert Review of Anti-infective Therapy. 13 (11). ss. 1337-1350. doi:10.1586/14787210.2015.1089171. PMID 26428261. 
  148. ^ Light JS, Hodes HL (1943). "Studies on Epidemic Diarrhea of the New-born: Isolation of a Filtrable Agent Causing Diarrhea in Calves". American Journal of Public Health and the Nation's Health. 33 (12). ss. 1451-1454. doi:10.2105/AJPH.33.12.1451. PMC 1527675 $2. PMID 18015921. 
  149. ^ Mebus CA, Wyatt RG, Sharpee RL, Sereno MM, Kalica AR, Kapikian AZ, Twiehaus MJ (1976). "Diarrhea in gnotobiotic calves caused by the reovirus-like agent of human infantile gastroenteritis" (PDF). Infection and Immunity. 14 (2). ss. 471-474. doi:10.1128/IAI.14.2.471-474.1976. PMC 420908 $2. PMID 184047. 29 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  150. ^ Rubenstein D, Milne RG, Buckland R, Tyrrell DA (1971). "The growth of the virus of epidemic diarrhoea of infant mice (EDIM) in organ cultures of intestinal epithelium". British Journal of Experimental Pathology. 52 (4). ss. 442-445. PMC 2072337 $2. PMID 4998842. 
  151. ^ a b Woode GN, Bridger JC, Jones JM, Flewett TH, Davies HA, Davis HA, White GB (1976). "Morphological and antigenic relationships between viruses (rotaviruses) from acute gastroenteritis in children, calves, piglets, mice, and foals" (PDF). Infection and Immunity. 14 (3). ss. 804-810. doi:10.1128/IAI.14.3.804-810.1976. PMC 420956 $2. PMID 965097. 29 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023. 
  152. ^ a b Flewett TH, Woode GN (1978). "The rotaviruses". Archives of Virology. 57 (1). ss. 1-23. doi:10.1007/BF01315633. PMC 7087197 $2. PMID 77663. 
  153. ^ Flewett TH, Bryden AS, Davies H, Woode GN, Bridger JC, Derrick JM (1974). "Relation between viruses from acute gastroenteritis of children and newborn calves". The Lancet. 304 (7872). ss. 61-63. doi:10.1016/S0140-6736(74)91631-6. PMID 4137164. 
  154. ^ Matthews RE (1979). "Third report of the International Committee on Taxonomy of Viruses. Classification and nomenclature of viruses". Intervirology. 12 (3–5). ss. 129-296. doi:10.1159/000149081. PMID 43850. 
  155. ^ Beards GM, Brown DW (1988). "The antigenic diversity of rotaviruses: significance to epidemiology and vaccine strategies". European Journal of Epidemiology. 4 (1). ss. 1-11. doi:10.1007/BF00152685. PMID 2833405. 
  156. ^ Urasawa T, Urasawa S, Taniguchi K (1981). "Sequential passages of human rotavirus in MA-104 cells". Microbiology and Immunology. 25 (10). ss. 1025-1035. doi:10.1111/j.1348-0421.1981.tb00109.x. PMID 6273696. 
  157. ^ Ward RL, Bernstein DI (2009). "Rotarix: a rotavirus vaccine for the world". Clinical Infectious Diseases. 48 (2). ss. 222-228. doi:10.1086/595702. PMID 19072246. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sınıflandırma
Dış kaynaklar


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rotavirüs&oldid=33437011" sayfasından alınmıştır