Doktor (tıp)
| Sağlık profesyonelleri Alfabetik sıraya göre | |||
|
Sağlık bakımı ile ilgili | ||
|---|---|---|---|
|
| |||
Doktor, hekim veya tabip, tıp alanında çalışan profesyoneldir. Hastalık, yaralanma ve diğer fiziksel ya da zihinsel bozuklukların incelenmesi, tanısı, prognozu ve tedavisi yoluyla sağlığın iyileştirilmesini, sürdürülmesi veya eski haline getirilmesi ile ilgilenirler. Doktorlar uygulamalarını belirli hastalık kategorilerine, hasta türlerine ve tedavi yöntemlerine odaklayabilir ve bireylere, ailelere ve topluluklara sürekli ve kapsamlı tıbbi bakım sağlanması sorumluluğunu üstlenirler.
Doktor kelimesi, Türkçeye Avrupa kökenli dillerden (İngilizce veya Fransızca etkisi ile) girmiştir. Kelime aslı itibarıyla Latince kökenlidir ve aynı şekilde okunan docēre kelimesinden gelmektedir ve anlamı öğretmektir. Tıp alanında uzmanlık veya doktora çalışmalarını tamamlamış tabiplere (hekimlere) verilen ünvandır. Günümüzde doktor ünvanı kısaca Dr. olarak isimlerin önünde de kullanılmaktadır.
Ünvanın tarihsel süreci
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransa'daki ilk üniversitelerden bu yana, bin yılı aşkın bir süredir, akademik bir ünvan olarak kullanılmıştır. Üniversitedeki kullanılan anlamı, üniversitede öğreten kişidir (hoca). Amerika kıtasındaki kolonilerin yayılması ile ve geç dönem Avrupa etkisi ile Dr. olarak kısaltılmış hali, kişi isimlerinin önünde ünvan olarak kullanılmaya başlamıştır. Özellikle Rönesans hareketi ile akademik hayatta, Avrupa ve daha sonraları Amerika kıtalarının hakimiyeti ile, dünya üzerindeki pek çok ülkede doktora derecesi almış kişilere verilen ünvandır.
Doktor ünvanı, akademik bir seviyeyi ve akademideki çalışmaların getirmiş olduğu saygınlığı ifade etmektedir. Latince kökeninde de öğreten kişi anlamının taşıdığı gibi, üniversitelerde uzun süreli çalışmalar sırasında, kişilerin yaptığı eğitim faaliyetlerinin kazandırdığı bir ünvandır. Orta Çağ Avrupası'ndaki anlamıyla, hayatını öğrenmeye, öğretmeye ve hikmeti (knowledge) yaymaya adamış kişi anlamındadır.
Avrupa ve Amerikan ekolünde kullanılan doktor ünvanını günümüzde de PhD (kelimesi kelimesine: ancak okunuşu Doctor of Philosophy yani felsefe'nin doktoru) olarak kısaltılmaktadır ve bu ünvan ilk kez 19. yüzyılda, Berlin'deki Friedrich-Wilhelms-Universität tarafından verilmiştir. Doktor kelimesinin felsefe üzerine kurgulanmasının sebebi, ilk dönem üniversitelerinin genel yapılanması 3 ana alan üzerinden kurgulanmış olmasıdır. Buna göre üniversitedeki bir kişi, hukuk, din (teoloji) veya ilaç alanlarında çalışabilirdi ve bu üç alan da o zamanlar felsefenin çalışma alanları olarak kabul ediliyordu. Günümüzde ise ünvanın taşıdığı anlamlardan birisi de yapılan işin (çalışma alanının) felsefesine hâkim olmaktır.
Öğrenim
[değiştir | kaynağı değiştir]Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve diğer bazı ülkelerde MD, tıp fakültesinden mezun olduktan sonra verilen profesyonel bir lisansüstü derecesini belirtir. Çünkü 18. yüzyılda ABD ve Kanada'daki hekimlerin çoğu MD isimlendirmesini kullanan İskoçya'da eğitim almıştı. Bununla birlikte, İngiltere'de, Bachelor of Surgery, Surgelor of Surgery ifadesi kullanıldı ve 19. yüzyılda İskoçya'da da standart hale geldi. Bu nedenle, Birleşik Krallık, İrlanda ve diğer ülkelerde, MSD, tıp alanında profesyonel bir dereceye sahip olanlarla sınırlı bir araştırma doktora, yüksek doktora, onur derecesi veya uygulamalı klinik derecedir; Bu ülkelerde, Kuzey Amerika’ya eşdeğer profesyonel meslek mensupları ve bazılarında MBBS derecesi kullanılır.[1]
Türkiye'de tıp doktoru ünvanı, 4 yıllık fakülte eğitimine ek olarak 2 yıllık yüksek lisans ile toplam 6 yıllık tıp fakültesi eğitiminin preklinik ve klinik dönemlerini bitirerek başarıyla mezun olanlara hekim ünvanı verilmektedir.[2] Tıp eğitimi disiplini, yüksek lisans seviyesinde öğrenim veren bir programdır. Türkiye'de verilen tıp doktoru ünvanının bir benzeri Fransız tıp eğitimi sisteminde bulunmaktadır. Aynı şekilde Fransa'da da 6 yıllık eğitim sonunda "docteur en médecine" ünvanı verilmektedir.
Ünvanın kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sağlık sektöründeki ünvanların nasıl kullanılacağı ile ilgili olarak Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2010 yılında Cenova'da alınan karar gereği, bu şekilde uzmanlığı / doktora mezuniyeti bulunmayan kişilere tam olarak genel pratisyen (general practitioner) ünvanının kullanılması tavsiye edilmiştir.[3]
Türkiye'de Tıp fakültesi meslek ünvanları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Stajyer: Tıp fakültesi dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerine denir.
- İntern: Tıp fakültesi son sınıf öğrencilerine denir. İntern kelimesi "stajyer" anlamında olmasına rağmen, farklı bir ifade gibi kullanılmaktadır.
- Pratisyen hekim: Birinci basamak doktorlarıdır. Pratisyen hekim olmak için tıp fakültesi mezunu olmak gerekir. "Dr." kısaltması ile anılır.
- Aile hekimi: Tıp fakültesi mezunu olup, aile sağlığı merkezinde çalışan pratisyen hekimdir.
- Uzman aile hekimi: Tıp fakültesi mezunu olup, TUS'ta başarılı olduktan sonra alınan 3 yıllık uzmanlık eğitimi ile olunur.
- Uzman doktor: Tıp fakültesi mezunu olup, TUS'ta başarılı olması kaydıyla, seçtiği bölüme göre 4-6 yıllık doktora eğitimini tamamladıktan sonra uzman doktor olunur. "Uzm. Dr." kısaltması ile anılır.
- Operatör doktor (Cerrah): Cerrahi tıp bilimleri uzmanına denir. Tıp fakültesi mezunu olup, TUS'ta başarılı olması kaydıyla, ilgili bölüme göre eğitimini tamamladıktan (uzmanlığın üzerine) sonra cerrah olunur. "Op. Dr." kısaltması ile anılır.
- Psikiyatr: Tıp fakültesi mezunu olup, TUS sınavında başarılı olmak kaydıyla, "Psikiyatri" bölümü seçilerek 4 yıl uzmanlık eğitimi sonunda psikiyatr olunur. "Psikiyatr Dr." kısaltması ile anılır.
- Profesör operatör doktor: "Prof. Op. Dr." kısaltması ile anılır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
- ^ World Health Organization: Classifying health workers. Geneva, 2010. [1] 16 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.