İçeriğe atla

Tek kullanımlık

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Tek kullanımlık yumurta ambalaj kartonu

Tek kullanımlık ya da tek kullanımlık ürün, tek kullanım için tasarlanmış ve bundan sonra geri dönüşüme giden veya katı atık olarak atılan üründür. Bu terim bazen belirli kullanım süresi belirsiz benzer ürünleri (örneğin yıkanabilir hava filtreleri) belirli bir süre kullanabilen ürünlerden (örneğin tek kullanımlık hava filtreleri) ayırmak için de kullanılır. "Tek kullanımlık" kelimesi, yaygın olarak kullanılan sarf malzemesi kelimesi ile karıştırılmamalıdır. Örneğin, kaynakçılar değiştirmezden önce bitene kadar kullanıp tükettikleri kaynak elektrodunu, gaz vb. de "sarf malzemesi" olarak tanımlarlar.

Terminoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Tek kullanımlık", bir şeyi tekrar kullanılamaz olarak tanımlayan ancak kullanıldıktan sonra atılan bir sıfattır. Birçok kişi artık terimi bir isim veya özne olarak kullanıyor, yani "tek kullanımlık" ama gerçekte bu hala bir sıfattır çünkü isim (ürün, bez, vb.) ima edilmektedir.

İngiltere hükûmeti, 2018 yılında yayınladığı "plastik sorunuyla mücadele" konulu danışma belgesinde "tek kullanımlık plastiklerin" en iyi nasıl tanımlanabileceğine ilişkin bir soruşturmaya yer verdi.[1]:8

Malzemeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tek kullanımlık ürünler çoğunlukla Kâğıt, plastik, pamuk veya polistiren köpükten yapılır. Laminasyon gibi Kompozit malzemelerden üretilen ürünlerin geri dönüşümü zordur ve bu gibi ürünler kullanıldıktan sonra genellikle imha edilir.

Tek kullanımlık örnekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mutfak ve gıda ürünleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tek kullanımlık çatallar
  • Alüminyum folyo ve alüminyum tava[2]
  • Tek kullanımlık sofra takımı/ bardak (ör. tepsi (tabak, çanak, tek kullanımlık kaplar)[3][4][5]
  • Plastik çatal bıçak takımı (örneğin kaşık, bıçak, çatal, kaşal)[6]
  • Tek kullanımlık masa örtüsü[7]
  • Kürdan
  • Kapkek paket kâğıdı,
  • Kahve filtresi (Kompost gübreye dönüştürülebilir)
  • Meşrubat kamışı

Ambalaj

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ambalaj paketleri genellikle tek kullanımlıktır. Atık hiyerarşisi, malzemelerin en az miktara indirilmesini gerektirir. Asıl geri dönüşüm yüzdeleri birçok bölgede nispeten düşük olmasına rağmen çoğu paketleme malzemeleri ve şekilleri geri dönüşüme uygundur. Yeniden kullanılan ambalajlar artıyor ancak en sonunda ambalajlamada kullanılan her kap geri dönüştürülecek, gübre yapılacak, yakılacak, yer doldurmada veya depolamada kullanılacaktır.

Taşıyıcı olarak kutu, şişe, kavanoz, torba vb. gibi pek çok ürün vardır. Bunlar genellikle kağıt, plastik, metal, kumaş ve kompozit malzemelerdendir.

Gıda servis hizmetlerinde kullanılan tek kullanımlık ürünler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tek kullanımlık Çin yemek çubukları

2002 yılında Tayvan, kurumlarda ve işyerlerinde tek kullanımlık çatal, bıçak, pipet vb sofra takımının kullanımını ve plastik torba kullanımını azaltmak için harekete geçti. Yılda 17,7 milyon insan 59.000 ton tek kullanımlık sofra atığı ve 105.000 ton atık plastik poşet harcıyordu ve o zamandan bu yana, atık miktarını azaltmak için alınan önlemler artırıldı.[8] 2013 yılında Tayvan'ın Çevre Koruma İdaresi (EPA), 968 okulda, devlet kurumunda ve hastanelerde tek kullanımlık sofra takımlarının kullanımını yasakladı. Yasağın yılda yaklaşık 2.600 ton atığı ortadan kaldırdığı tahmin ediliyor.[9]

Almanya, Avusturya ve İsviçre'de büyük etkinliklerde tek kullanımlık yiyecek ve içecek kaplarının kullanımını yasaklayan yasalar çıkarıldı. 1991'den beri Almanya'nın Münih kentinde böyle bir yasak yürürlüktedir ve tüm şehir tesisleri ve etkinliklerinde bu yasak uygulanmaktadır. Bu yasak, büyük etkinlikler olan Noel pazarı, Auer-Dult Faire, Oktoberfest ve Münih Şehir Maratonu dahil olmak üzere çeşitli etkinlikleri kapsar. Birkaç yüz kişilik küçük etkinlikler için şehirde tabak ve bulaşık makinesi ekipman kiralama şirketi ayarlanır. Bu düzenlemeyle Münih, Oktoberfest tarafından on binlerce insanın oluşturduğu atıkları 1990'da 11.000 tondan 1999'da 550 tona düşürdü.[10]

Çin, yılda yarısı ihraç edilen yaklaşık 57 milyar çift tek kullanımlık yemek çubuğu üretir. Bunların Yaklaşık yüzde 45'i ağaçlardan, yaklaşık 3.8 milyonu ağırlıklı olarak pamuk ağacı, huş ağacı ve ladin, geri kalanı ise bambudan yapılır. Japonya yılda bu tek kullanımlık çubukların yaklaşık 24 milyar çiftini kullanır ve küresel olarak yaklaşık 80 milyar çifti yaklaşık 1.4 milyon kişi tarafından atılır. Restoranlarda yeniden kullanılabilir yemek çubuklarının ömrü 130 öğündür. Japonya'da tek kullanımlık yemek çubukları yaklaşık 2 sente ve tekrar kullanılabilir olanlar genellikle 1,17 $ 'a mal olur. Pek çok ülkede bu atıkları azaltmak için yapılan kampanyalar etkili olmaya başladı.[11][12]

Tıbbi ve hijyen ürünler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tek kullanımlık traş bıçağı
Tek kullanımlık diş fırçası

Dünya’da tıbbi ve cerrahi cihaz üreticileri sadece bir kullanım için tasarlanmış çok sayıda ürün üretilir.[13] Birincil neden enfeksiyon kontrolüdür; bir madde sadece bir kez kullanıldığında enfeksiyonlu maddeler sonraki hastalara aktarılmaz.[14] Her tür tıbbi cihaz üreticisi, çok sayıda standart ve düzenlemeye uymakla yükümlüdür. ISO 15223: Tıbbi Cihazlar ve EN 980 standartları, tek kullanımlık aletlerin veya cihazların ambalajlarında, "tekrar kullanmayın", "tek kullanımlık" veya "yalnızca bir kez kullan" anlamına gelen evrensel olarak tanınmış bir sembolle etiketlenmesini yazar. Bu sembol, içinden 45° çizgisi olan bir daire içindeki 2 rakamıdır.

Tek kullanımlık öğelere örnekler:

Elektronik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tek kullanımlık piller
  • Şarj edilemeyen piller tehlikeli atık kabul edilir ve yalnızca bu şekilde atılmalıdır.[28]
  • Tek kullanımlık mürekkep kartuşu
  • Tek kullanımlık kameralar[29]
  • Elektronik sigara cihazları, bobinler/Tek kullanımlık tanklar/kapsüller

Savunma ve yasa uygulamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Plastik kelepçe

Diğer tüketici ürünleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tek kullanımlık tükenmez kalemler
  • Çöp torbası[30]
  • Elektrikli süpürgesi torbası, su filtresi, hava filtresi, yağ filtresi, soğutucu vb diğer filtreler
  • Kullanılmış kağıt, dolaşımdan çekilmiş kağıt para
  • Tükenmez kalem, silgi vb yazma araçları
  • Film ve tiyatro vb kayıt edildiği Cd vb
  • Hediye paketleme kağıdı
  • Etiket, çıkartma ve ilişkili kimyasal maddeler tek kullanımlıktır ve genellikle kullanımdan sonra atılır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Tek kullanımlık masa örtüsü
  • Tek kullanımlık peçete
  • Atık yönetimi

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ H M Treasury, Tackling the plastic problem : Using the tax system or charges to address single-use plastic waste 17 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., published March 2018, accessed 5 December 2023
  2. ^ Prairie Farmer. Prairie Farmer Publishing Company. 1982. s. 44. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  3. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Nirr 2014 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Hill 2010 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  5. ^ McEachern, D. (2008). Big Green Purse: Use Your Spending Power to Create a Cleaner, Greener World. Penguin Publishing Group. s. pt149. ISBN 978-1-4406-3009-5. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  6. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Vasile Zaikov 2009 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  7. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Disposable table cloth patent isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  8. ^ Env. Research Foundation (undated). Taiwan’s Plastics Ban 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  9. ^ China Post. June 5, 2013. EPA to ban disposable cups from June 1 23 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  10. ^ Pre-Waste EU. (undated). Ban on disposable food and drink containers at events in Munich, Germany (Pre-waste factsheet 99) 8 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ New York Times. Reus Oct. 24, 2011. Disposable Chopsticks Strip Asian Forests 1 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. By Rachel Nuwer.
  12. ^ Ecopedia. 2013. How Wooden Chopsticks Are Killing Nature 15 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. By Alastair Shaw.
  13. ^ Engineers, N.B.C. (2014). Handbook on Medical and Surgical Disposable Products. Niir Project. s. 3. ISBN 978-93-81039-28-1. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  14. ^ Proctor, D.B.; Adams, A.P. (2013). Kinn's The Medical Assistant - E-Book: An Applied Learning Approach. Elsevier Health Sciences. s. 516. ISBN 978-0-323-18781-7. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  15. ^ Rice, J. (2002). Medications and Mathematics for the Nurse. Delmar Thomson Learning. s. 148. ISBN 978-0-7668-3080-6. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  16. ^ Chissick, S.S.; Derricott, R. (1981). Occupational health and safety management. Properties of materials, safety and environmental factors. J. Wiley. s. 434. ISBN 978-0-471-27646-3. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  17. ^ Loux, R. (2008). Easy Green Living: The Ultimate Guide to Simple, Eco-Friendly Choices for You and Your Home. Rodale Books. s. 136. ISBN 978-1-59486-792-7. 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  18. ^ Rosdahl, C.B.; Kowalski, M.T. (2008). Textbook of Basic Nursing. Lippincott's practical nursing. Lippincott Williams & Wilkins. s. 654. ISBN 978-0-7817-6521-3. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  19. ^ Lussi, A. (2006). Dental Erosion: From Diagnosis to Therapy. Monographs in oral science. Karger. s. 113. ISBN 978-3-8055-8097-7. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  20. ^ Blatt, H. (2011). America's Environmental Report Card: Are We Making the Grade?. MIT Press. s. 86. ISBN 978-0-262-51591-7. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  21. ^ Farage, M.A.; Miller, K.W.; Maibach, H.I. (2009). Textbook of Aging Skin. Textbook of Aging Skin. Springer Berlin Heidelberg. s. 861. ISBN 978-3-540-89655-5. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  22. ^ Eisenberg, A.; Murkoff, H.; Hathaway, S. (2009). What to Expect the Toddler Years. Workman Publishing Company, Incorporated. s. 544. ISBN 978-0-7611-5100-5. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  23. ^ Thomas, R.J. (1995). New Product Success Stories: Lessons from Leading Innovators. New directions in business. Wiley. s. 255. ISBN 978-0-471-01320-4. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  24. ^ Gallant, A.; Gillott, K.; Howard, J. (1993). Principles and Techniques for the Beauty Specialist. Principles and Techniques for the Beauty Specialist. Nelson Thornes Limited. s. 267. ISBN 978-0-7487-1550-3. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  25. ^ Husain, A.M.; Sinha, S.R. (2017). Continuous EEG Monitoring: Principles and Practice. Springer International Publishing. s. 600. ISBN 978-3-319-31230-9. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  26. ^ Dougherty, L.; Lister, S. (2011). The Royal Marsden Hospital Manual of Clinical Nursing Procedures. Royal Marsden Manual Series. Wiley. s. 99. ISBN 978-1-4443-4387-8. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  27. ^ Hom, M.M.; Bruce, A.S. (2006). Manual of Contact Lens Prescribing and Fitting. Butterworth-Heinemann. s. 310. ISBN 978-0-7506-7517-8. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  28. ^ Wellington, T. (2009). The Mom's Guide to Growing Your Family Green: Saving the Earth Begins at Home. St. Martin's Press. s. 79. ISBN 978-1-4299-6463-0. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  29. ^ Warren, L. (2005). Encyclopedia of Twentieth-Century Photography, 3-Volume Set. Taylor & Francis. s. 220. ISBN 978-1-135-20543-0. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  30. ^ Casey, W. (2009). Firsts: Origins of Everyday Things That Changed the World. DK Publishing. s. 89. ISBN 978-1-101-15900-2. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tek_kullanımlık&oldid=33900171" sayfasından alınmıştır