Amerikha ya le Dzongeni

Amerikha ya le Dzongeni

Vundhzawu	17,840,000km2
Ntsengo wa vanhu	410,013,492
Ntlimbano	21.4/km2 (56.0/sq mi)
Matiko	12 Argentina Bolivia Brazil Chile Colombiya Ecuador Guyana Paraguay Peru Suriname Uruguay Venezuela
Swihlalana	3 Swihlala swa Falkland Swihlala swa South Georgia na South Sandwich Guiana ya le Furhwa
Tindzimi	Tindzimi ta Amerikha ya le Dzongeni na tinwana

Amerikha ya le Dzongeni i tiko-nkulu leri kumekaka eka halufu ya misava ya vupela dyambu bya le dzongeni. Naswona ringa vonaiwa tani hi tiko-nkulu ra switikwana swa Amerikha wa ririmi ra xilatina. Matirhisele ya rito, tiko-nkulu ra Amerikha yale dzongeni, masungule ku andza kutlula rito, "matiko ya Amarikha wa xilatina", naswona leswi swi endliwe hi nhluvuko wa tiko ra Brazil.

Tiko-nkulu leri ri angarheliwa evupela dyambu hi lwandle ra Phasifiki na lwandle ra Atlanthiki e n'walungu nale vuxeni; kasi e n'walungu ri angarheliwa hi tiko-nkulu ra Amerikha wa le N'walungu na Lwandle ra Kharibhiyeni. Tiko-nkulu leri rina matiko ya khume mbirhi.

Amerikha ya le Dzongeni yina ku anama ka kwalomu ka 17,840,000 wa ti Skwemitara. Ntsengo wa vaaka tiko va rona a wu kumbeteriwa kwalomu ka 371,090,000 hi lembe ra 2005. Tiko-nkulu leri ira vumune hi ku anama, (kulandzela Axiya, Afrika na Amerika wa le N'walungu) naswona i ravunthlanu hi ntalo wa vaaka tiko (Endzhaku ka Axiya, Afrika, Yuropa na Amerikha wa le N'walungu). Tiko ra Brazil hirona leri teleke vaaka tiko kutlula man'wana eka tiko-nkulu leri, rilandzeriwa hi Colombiya, Argentina, Venezuwela na Peru. Eka ma lembe lama hakuhundzaka, Brazil yi kote ku teka vurhangeri eka ta mabindzu na ikhonomi, eka tiko nkulu leri.

Mindzhavuko na mahanyele ya vaaka tiko varona masukela eka vanhu vosungula varona na minjhekanjhekisano leyiveke kona exikarhi ka vona na vakolonyi vale Yuropa, kuhlanganisa na mahlonga lama fikeke kusuka e Afrika. Hikwalaho ka malembe yotala ya mimfumo ya vukolonyi bya Yuropa, vaaka tiko va tiko-nkulu leri va vulavula xiphutukezi na xipanichi.