Pelagra

Pelagra
Spesalità	endocrenołoxia
Esiołoxia	niacin deficiency
Clasefegasion e risorse foreste (EN)
ICD-9-CM	265.2265.2
ICD-10	E5252.
MeSH	D010383
MedlinePlus	000342
eMedicine	985427

Ła pelagra ła xe na małatia da carensa vitaminica, in particołare de niacina (vitamina B3 o vitamina PP). El nome el vien da uno dei sintomi de sta małatia: ła dermatite, ke ła fa ła pełe apunto "agra".

Ła niacina ła xe na vitamina indispensabiłe par i procesi de osidoriduxion cełułari del'organismo; ła so mancansa no ła xe conpatibiłe co ła vita. Ła małatia ła vien fora quando ke se ga na dieta ke no ła gabia niacina drento e questo sucedeva quando ke ła gente, i pi poareti, i magnava soło ke połenta. Difati ła połenta ła xe fata col formenton, ke no ga niacina disponibiłe e gnanca triptofano, un aminoacido ke'l podaria trasformarse in niacina. In America, da dove ke riva el formenton (portà in Europa inte el 1498), i nativi no i gaveva ła pelagra parchè, prima de magnarlo, i ghe faxeva el proceso de nixtamałizaxion. Ła prima segnałasion de pelagra ła xe sta in Spagna inte el 1735, ma xe sta sora-de-tuto inte el Vèneto ke ghe xe sta tanti e tanti casi de małà e de morti, fin al XX secoło. Ła pelagra ga colpìo anca i Stadi del Sud dei Stati Unii d'America, ała fin del XIX secoło, e xe sta presente in tuti i canpi de prigionia dove ke no i ghe dava da magnare el giusto (Konzentrazionslager dei naxisti e gulag dei comunisti sovietici, inte el XX secoło).

Ła małatia, ke se ciama anca ła małatia de łe 3 D (Demensa, Dermatite, Diarea), ła ga sti sintomi:

• alta sensibiłità ała luce del sołe
• dermatite
• glosite (infiamasion de ła lengoa)
• eritemi (pełe rosa)
• insonia
• fiaca
• confusion de testa, esare rabiosi
• diarea
• demensa (matità)

Se no ła vien curà, ła pelagra ła fa morir in 3-5 ani.