Yarsan giáo
Yarsan giáo, Ahle Haqq hay Kaka'i (tiếng Kurd: یارسان, Yarsan [1][2]; tiếng Ba Tư: اهل حق, Ahl-e Ḥaqq; nghĩa chữ là "Người của Chân lý"), là một tôn giáo hỗn tạp (syncretism) do Sultan Sahak thành lập vào nửa cuối thế kỷ 14 ở miền tây Iran.[3]
Tổng số tín đồ Yarsan ước tính vào khoảng 2 đến 3 triệu.[4] Họ chủ yếu có mặt ở miền tây Iran và miền đông Iraq, và chủ yếu là người Kurd thuộc bộ lạc Goran,[5] mặc dù cũng có những nhóm nhỏ hơn người Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Tư, Luri, Azerbaijan và Ả Rập khác.[6]
Một số tín đồ Yarsan ở Iraq được gọi là Kaka'i. Người Yarsan nói rằng một số người gọi họ một cách miệt thị là "Ali-o-allahi" hoặc "những người tôn thờ Ali" mà họ phủ nhận. Nhiều người Yarsan che giấu tôn giáo của họ do áp lực của hệ thống Hồi giáo của Iran, và do đó không có số liệu thống kê chính xác về dân số của họ.[7]
Tín đồ Yarsan có một nền văn học tôn giáo riêng biệt chủ yếu được viết bằng tiếng Gorani, một ngôn ngữ Tây Bắc Iran thuộc nhánh Zaza-Gorani. Tuy nhiên rất ít người Yarsan hiện đại có thể đọc hoặc viết tiếng Gorani vì tiếng mẹ đẻ của họ là tiếng Nam Kurd và Sorani, thuộc hai nhánh khác của ngôn ngữ Kurd. Những người thuyết trình về Sarli sống gần Eski Kalak là những tín đồ.[8][9] Cuốn sách tôn giáo căn bản của họ được gọi là Kalâm-e Saranjâm, được viết vào thế kỷ 15 dựa trên những lời dạy của Sultan Sahak.
Người Yarsan tin rằng Mặt trời và lửa là những thứ linh thiêng và tuân theo các nguyên tắc bình đẳng, thuần khiết, công bình và hợp nhất, điều này khiến một số nhà nghiên cứu tìm ra nguồn gốc Mithra giáo (Mithraism) trong tôn giáo này.[7]
Yarsan giáo ít được đề cập đến trong các sách lịch sử tôn giáo vì giáo lý và nghi lễ của nó phần lớn là bí mật. Tín đồ Yarsan hành lễ các nghi lễ của họ một cách bí mật, nhưng điều này không làm giảm bớt sự quấy rối người Yarsan bởi các chính phủ Hồi giáo hoặc các nước khác trong nhiều thế kỷ. Những người theo tôn giáo này nói rằng sau cuộc Cách mạng Hồi giáo ở Iran, áp lực lên cộng đồng Yarsan đã gia tăng và họ đã bị tước đoạt và phân biệt đối xử trong hơn 30 năm.[10]
Một trong những dấu hiệu của đàn ông Yarsan là ria mép, như trong sách thánh Kalâm-e Saranjâm nói rằng mọi người đàn ông đều phải có ria để tham gia các nghi lễ tôn giáo Yarsan.
Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]- ^ Hamzeh'ee, M. Reza Fariborz (1995). Krisztina Kehl-Bodrogi; và đồng nghiệp (biên tập). Syncretistic Religious Communities in the Near East. Leiden: Brill. tr. 101–117. ISBN 90-04-10861-0.
- ^ P. G. Kreyenbroek (1992). Review of The Yaresan: A Sociological, Historical and Religio-Historical Study of a Kurdish Community, by M. Reza Hamzeh'ee, 1990, ISBN 3-922968-83-X. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol.55, No.3, pp.565–566.
- ^ Elahi, Bahram (1987). The path of perfection, the spiritual teachings of Master Nur Ali Elahi. ISBN 0-7126-0200-3.
- ^ “In Pictures: Inside Iran's Secretive Yarsan Faith”. BBC. ngày 13 tháng 11 năm 2019. Truy cập ngày 2 tháng 1 năm 2021.
- ^ Edmonds, Cecil. Kurds, Turks, and Arabs: politics, travel, and research in north-eastern Iraq, 1919–1925. Oxford University Press, 1957.
- ^ “Ahl-e Haqq – Principle Beliefs and Convictions”. Truy cập ngày 2 tháng 1 năm 2021.
- ^ a b “نگاهی به آئین یارسان یا اهل حق”.
- ^ Edmonds (1957: 195)
- ^ Moosa (1988: 168)
- ^ “discrimination over yarsan”.
Liên kết ngoài
[sửa | sửa mã nguồn]- Ahl-i Ḥaqq. van Bruinessen, Martin (2009). In Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (eds.). Encyclopaedia of Islam, THREE. Brill Online.
- Ali-Ilahis Lưu trữ 2017-12-28 tại Wayback Machine
- Ahl-e Haqq – "An Oriental Order of Mysticism".
- Ostad Elahi (Nur Ali Elahi) – official website.
- Razbar Ensemble Lưu trữ 2014-12-24 tại Wayback Machine – sacred music of Ahl-e Haqq.
- Ali-Ilahi and Ahl-e-Haq Lưu trữ 2017-12-28 tại Wayback Machine
- Who are Iraq's Kakai? – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East
- Status of Minorities in Iran – excerpted from Report on Iran, ngày 16 tháng 1 năm 2002, by the UNCHR.
- Gorani Influence on Central Kurdish: Substratum or Prestige Borrowing? Lưu trữ 2019-07-12 tại Wayback Machine Leezenberg, Michiel: ILLC – Department of Philosophy, University of Amsterdam
- The Shabak and the Kakais in Northern Iraq, Syncretistic religious communities in the Near East: collected papers of the International Symposium "Alevism in Turkey and comparable sycretistic religious communities in the Near East in the past and present" Berlin, 14–ngày 17 tháng 4 năm 1995, Krisztina Kehl-Bodrogi, Barbara Kellner-Heinkele, Anke Otter-Beaujean, Krisztina Kehl-Bodrogi, Barbara.
- Leezenberg, Michiel: ILLC – Department of Humanities Lưu trữ 2007-09-27 tại Wayback Machine, University of Amsterdam