Mùa xuân Ả Rập

Mùa xuân Ả Rập الربيع العربي
Theo chiều kim đồng hồ từ góc trên bên trái: Người biểu tình tụ tập tại Quảng trường Tahrir ở Cairo, Ai Cập 9/2/2011; diễu hành đại lộ Habib Bourguiba, Tunis, Tunisia 14/1/2011; những người bất đồng chính kiến ở Sana'a, Yemen kêu gọi tổng thống Ali Abdullah Saleh từ chức 3/2/2011; biểu tình ở Manama, Bahrain 15/2/2011; đám đông hàng trăm nghìn người ở Damas, Syria; biểu tình ở Al Bayda, Libya 22/7/2011
Ngày	18 tháng 12 năm 2010 — Tháng 12 năm 2012
Mục tiêu	thay đổi chế độ, nhân quyền, dân chủ
Đặc điểm	diễu hành, bạo loạn, tự thiêu Tại nhiều nước, bạo loạn chuyển thành nội chiến
Tử vong	32,052–37,752+ (tính đến 2011) Khoảng 500.000 (tính đến 2016)
Kết quả	Một số chế độ độc tài bị lật đổ Một số quốc gia lâm vào nội chiến Một số tổ chức Hồi giáo cực đoan trỗi dậy Tổng thống Tunisia Ben Ali bị lật đổ Tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak bị lật đổ; tiếp tục biểu tình phản đối chính phủ quân sự lâm thời. Khủng hoảng chính trị tại Ai Cập. Đại tá Gaddafi thiệt mạng, Nội chiến Libya bùng nổ và phương Tây can thiệp quân sự vào Libya 2011 Tổng thống Yemen Ali Abdullah Saleh từ chức, Nội chiến Yemen bùng nổ Nội chiến Syria bùng nổ Nhà nước Hồi giáo Iraq và Levant trỗi dậy, chiếm nhiều vùng tại Syria và Iraq Hàng triệu dân thường chạy nạn sang châu Âu

Mùa xuân Ả Rập (tiếng Ả Rập: الربيع العربي‎, al-rabīˁ al-ˁarabī; tiếng Anh: Arab Spring) là làn sóng cách mạng với các cuộc nổi dậy, diễu hành và biểu tình phản đối chưa có tiền lệ tại các quốc gia ở thế giới Ả Rập: Tunisia, Algérie, Ai Cập, Yemen và Jordan, Mauritanie, Ả Rập Xê Út, Oman, Sudan, Syria, Iraq, Libya và Maroc. Các cuộc biểu tình phản đối có chung cách sử dụng rộng rãi kỹ thuật chống đối dân sự trong các chiến dịch bao gồm đình công, biểu tình và các cách thức khác. Các cuộc biểu tình tại Tunisia và Ai Cập có thể là các cuộc cách mạng.

Mùa xuân Ả Rập sau khi bắt đầu bốn năm đã hoàn toàn biến thành Mùa đông Ả Rập, được đặc trưng bởi sự xuất hiện nhiều cuộc nội chiến, đưa tới bất ổn khu vực, suy giảm về kinh tế và dân số, và xung đột giáo phái - sắc tộc. Theo một nghiên cứu từ Đại học Hoa Kỳ tại Beirut, cho tới mùa hè 2014 nó đã đưa tới cái chết của 250.000 người và 1 triệu người phải tị nạn..

Tổng quan

Nhiều yếu tố dẫn đến các cuộc biểu tình phản đối, bao gồm nạn tham nhũng, các vi phạm nhân quyền và tình trạng đói nghèo cùng cực. Việc gia tăng giá lương thực và nạn đói toàn cầu cũng là lý do chính, liên quan đến mối đe dọa cho an ninh lương thực khắp thế giới và giá lương thực tăng cao trong Khủng hoảng giá lương thực thế giới 2007–2008.. Tuy nhiên, có nhiều ý kiến cho rằng các thế lực chính trị phương Tây là nguyên nhân đứng sau các cuộc bạo loạn này, như đã từng thấy tại nhiều cuộc "cách mạng" trước đây.

Các cuộc biểu tình bắt đầu vào ngày 18 tháng 12 năm 2010, với một cuộc nổi dậy biến thành một cuộc cách mạng tại Tunisia, sau vụ tự thiêu của Mohamed Bouazizi để phản đối tham nhũng và việc cảnh sát ngược đãi. Do những khó khăn tương tự trong khu vực và cuối cùng thành công trong cuộc biểu tình Tunisia, một chuỗi các tình trạng bất ổn đã bắt đầu mà đã được theo sau cuộc biểu tình tại Algérie, Jordan, Ai Cập và Yemen và đến một mức độ ít hơn ở các quốc gia Ả Rập khác. Trong nhiều trường hợp những ngày này đã được gọi là "ngày thịnh nộ," hoặc vài biển thể của nó.

Cho đến cuối 2011, 3 chính phủ đã bị lật đổ, tại Tunisia vào ngày 14 tháng 1, Ai Cập vào ngày 11 tháng 2 năm 2011 và Libya vào ngày 20 tháng 10 cùng năm. Các chính phủ đầu tiên bị lật đổ là kết quả của các cuộc biểu tình tại Tunisia (sự kiện được gọi là Cách mạng hoa nhài trong truyền thông phương Tây) khi cựu Tổng thống Zine El Abidine Ben Ali đã trốn sang Ả Rập Xê Út. Sự chú ý của thế giới sau đó tập trung vào Ai Cập, nơi cuộc biểu tình lớn bắt đầu vào ngày 25 tháng 1 năm 2011. Sau 4 ngày, Tổng thống Mubarak, người đã cai trị Ai Cập trong 30 năm qua, đề nghị cải cách nhưng không từ chức, dù sự từ chức của ông là mục tiêu của những người biểu tình. Vào ngày thứ tám cuộc biểu tình tiếp tục, thậm chí còn thu hút người biểu tình nhiều hơn từ mọi tầng lớp xã hội, ông tuyên bố ông sẽ từ chức chỉ trong tháng 9 và sẽ không tìm kiếm thêm một nhiệm kỳ tổng thống trong cuộc bầu cử sắp tới. Khoảng thời gian đó, vua Abdullah II của Jordan đã bổ nhiệm một thủ tướng mới. Tổng thống Yemen, Ali Abdullah Saleh, tuyên bố rằng ông cũng sẽ không tìm kiếm một nhiệm kỳ nữa sau 32 năm cầm quyền. Sau ngày 18, cuộc biểu tình không dừng ở các thành phố lớn tại Ai Cập, Mubarak cuối cùng đã từ chức vào ngày 11 tháng 2. Tại Libya, tổng thống Gaddafi bị bắn chết vì thua trận trước quân đội nổi dậy.

Vai trò của truyền thông xã hội

Vai trò quan trọng của truyền thông xã hội trong những cuộc nổi dậy Ả Rập đã được thảo luận rất nhiều. Nhiều người cho là truyền thông xã hội là thủ phạm chính của các cuộc nổi dậy, trong khi những người khác cho đó chỉ là những công cụ. Dù cho là thế nào thì truyền thông xã hội cũng chứng minh cho thế giới thấy sức mạnh của nó. Những thông tin được truyền đạt cho thế giới cơ hội theo dõi tình hình mới nhất của các cuộc nổi dậy và tạo điều kiện để tổ chức những cuộc nổi dậy dễ dàng hơn. Chín trong số mười người Ai Cập hay Tunisia trả lời trong một cuộc thăm dò là họ đã dùng Facebook để tổ chức các cuộc nổi dậy và truyền đạt những ý tưởng. Thêm nữa, 28% người Ai Cập và 29% người Tunisia trong cùng cuộc thăm dò nói, ngăn cản vào Facebook làm cản trở hay làm gián đoạn sự liên lạc. Những bằng chứng kế tiếp để cho thấy vai trò quan trọng của truyền thông xã hội là nó được dùng gấp đôi trong thời kỳ phản đối hơn là lúc bình thường.

Việc truyền thông xã hội phổ biến cho thấy nhóm nào là nhóm quan trọng trong việc cung cấp lực lượng cho mùa xuân Ả Rập. Giới trẻ đã châm dầu vào những cuộc nổi dậy tại các nước Ả Rập khác nhau bằng cách dùng những khả năng của thế hệ trẻ trong truyền thông xã hội, không những chỉ ở các nước Ả Rập mà ở tất cả mọi nơi trên thế giới. Vào ngày 5/4/2011, con số người dùng Facebook tại các quốc gia Ả Rập đã vượt qua số 27,7 triệu người.

Một số người khác cho rằng, truyền hình trực tiếp và liên tục của Al Jazeera và thỉnh thoảng trực tiếp của BBC News và các đài khác, rất quan trọng cho cuộc cách mạng tại Ai Cập vào năm 2011 vì nó ngăn cản những bạo động lớn gây ra bởi chính quyền Ai Cập tại công trường Tahir, khi so sánh với những bạo động lan tràn ở Libya vì thiếu những loạt bài truyền hình kiểu này. Khả năng của những người phản đối tập trung những cuộc biểu tình vào một nơi và được tường thuật trực tiếp rất quan trọng tại Ai Cập, nhưng không thể có được tại Libya, Bahrain và Syria.

Nhiều loại tài liệu bằng hình và video cũng được dùng để thông tin. Những loại tài liệu bằng hình ảnh này được loan truyền mọi nơi trên mạng, không chỉ diễn đạt một khoảng khắc nào đó, mà trình bày lịch sử các quốc gia Ả Rập, và những thay đổi sẽ tới. Qua truyền thông xã hội, những lý tưởng của các nhóm nổi dậy, cũng như tình trạng hiện thời tại mỗi quốc gia đã nhận được chú ý quốc tế.

Phương Tây can thiệp quân sự khiến chế độ tại Ả Rập sụp đổ

Tại Syria, cuộc nội chiến chống Chính phủ của Tổng thống Syria. Mỹ tố cáo trên truyền thông những vụ giết người trên đường phố và đổ lỗi cho Chính phủ Syria, đánh đồng tổn thất của quân nổi dậy với thương vong của dân thường để tạo ra "cơn bão ngoại giao, chính trị" chống lại Syria

Hệ quả

Đất nước Libya năm 2016 đã bị chia làm 4 mảnh do nội chiến, chưa kể hàng chục bộ tộc cát cứ tại các địa phương

Sau phong trào, một loạt các quốc gia Ả Rập lâm vào nội chiến đẫm máu (Libya, Syria, Yemen) hoặc những bất ổn chính trị do sự đấu đá giữa các đảng phái (Ai Cập), hàng trăm ngàn người Ả Rập vượt biển chạy sang châu Âu để tránh chiến tranh, gây ra cuộc khủng hoảng nhân đạo và nhập cư lớn. Sự suy yếu của các chính phủ cũng mở đường cho sự trỗi dậy của Nhà nước Hồi giáo Iraq và Levant mà phương Tây gọi là "nhà nước khủng bố" đầu tiên trên thế giới, với quy mô vượt hơn cả tổ chức khủng bố Al Queda. Các nhà quan sát đã dùng một thuật ngữ mới là Mùa đông Ả Rập để chỉ những hậu quả sau khi Mùa xuân Ả Rập đi qua.

Tại Tunisia, nơi đã khởi đầu Mùa xuân Ả Rập, nhờ các tổ chức xã hội dân sự như Bộ tứ Đối thoại Quốc gia Tunisia đóng vai trò chính giúp các phe phái chính phủ và đối lập nói chuyện sau cuộc cách mạng tại Tunisia và được cho là giúp dàn hòa giữa phe Hồi giáo và thế tục tại Tunisia, đặc biệt trong tình hình bất ổn xã hội và khủng hoảng chính trị và kinh tế năm 2013, và giúp chuyển đổi quyền lực trong hòa bình và xây dựng một nền dân chủ đa nguyên tại Tunisia. Cuối năm 2015, Bộ tứ Đối thoại Quốc gia Tunisia được nhận giải Nobel Hòa bình. Mặc dù được coi là "êm ả" nhất trong những nước mà "mùa xuân Ả Rập" tràn qua, nhiều hệ lụy vẫn xảy đến với Tunisia. Người dân lo lắng về tình trạng kinh tế suy thoái sau cuộc bạo loạn: từ năm 2012 tới 2017, kinh tế chỉ tăng trưởng chưa đầy 0,5% mỗi năm (so với mức 4% trong những năm trước khi xảy ra bạo loạn). Nạn thất nghiệp, chi phí sinh hoạt tăng cao, cũng như làn sóng di dân ra thành phố khiến nhiều cuộc biểu tình lớn nổ ra khắp cả nước. Quốc gia này cũng đang phải đối diện với thách thức nghiêm trọng về an ninh với các vụ tấn công khủng bố: ba vụ tấn công xảy ra năm 2015 - vụ nổ súng tại một khách sạn du lịch và một bảo tàng ở Tunis, cộng thêm một vụ đánh bom liều chết nhằm vào quân đội ở thủ đô, đã làm tổn thương nền kinh tế Tunisia, đặc biệt là ngành công nghiệp du lịch.. Đây cũng là quốc gia đóng góp số lượng đông đảo nhất các chiến binh cho nhóm khủng bố ISIL.

Ở Syria, cuộc nội chiến kéo dài từ 2011 đã khiến hơn 400.000 người thiệt mạng, hàng triệu người phải vượt biển chạy nạn tới châu Âu. Đây là nước mà "Mùa xuân Ả Rập" để lại hậu quả nghiêm trọng nhất.

Tại Yemen, nội chiến giữa các bộ lạc nổ ra đẩy người dân Yemen phải sống nhờ viện trợ từ nước ngoài. Năm 2015, Ả Rập Xê Út đem quân tấn công vào nước này, lực lượng quân Houthi trung thành với Tổng thống cũ bị lật đổ đã đánh trả quyết liệt. Hàng ngàn người các bên đã chết trong giao tranh.

Còn tại Ai Cập, tuy không bị chiến tranh nhưng phải chịu tình trạng giá lương thực và thuế tăng cao, thâm hụt ngân sách, tỷ lệ thất nghiệp cao.

Tại Libya cũng rơi vào cảnh nội chiến, một phần lãnh thổ của quốc gia Bắc Phi này giờ đây nằm dưới sự kiểm soát của nhóm khủng bố Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (ISIL).

Tại Maroc, chính phủ ban hành hiến pháp mới trong một cuộc trưng cầu ý dân vào ngày 1 tháng 7 năm 2011 nhằm xoa dịu các cuộc biểu tình.

Nhận xét

Tờ Jerusalem Post viết, trong tương lai khi các nhà sử học nhìn lại giai đoạn này của Trung Đông, họ sẽ thấy "mùa xuân Ả Rập" dẫn tới một loạt các cuộc nội chiến, tiếp theo đó là sự trỗi dậy của lực lượng Nhà nước Hồi giáo (IS) - một trong những lực lượng khủng bố lớn nhất trong lịch sử hiện đại. Các thế lực phương Tây đã sử dụng truyền thông để kích động làn sóng biểu tình, nổi dậy lật đổ chính quyền đương nhiệm nhằm tạo dựng chính quyền mới thân phương Tây. Những cuộc nổi dậy mà ban đầu phương Tây ca ngợi là "vì tự do và dân chủ" cuối cùng có kết cục trái ngược hoàn toàn: thêm hỗn loạn, đất nước tan rã và sự nổi dậy của các nhóm Hồi giáo cực đoan. Nhiều nhà lãnh đạo mà phương Tây gọi là những "nhà độc tài" đã bị lật đổ, để rồi nhiều nhóm quyền lực mới còn độc tài và cực đoan hơn đã nổi lên, sẵn sàng chém giết lẫn nhau để giành quyền lực. Nhiều người dân Ả Rập tỏ ra hối tiếc và muốn mọi thứ trở lại giai đoạn "tiền mùa Xuân", giai đoạn với chính quyền dẫn dắt bởi những "bàn tay sắt" để có thể gìn giữ được ổn định và trật tự..

“ Các đối tác phương Tây của chúng ta đôi khi hành xử như một con bò trong cửa hàng sành sứ vậy. Họ chen vào, nghiền nát mọi thứ rồi sau đó không biết phải làm gì tiếp theo ” — Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev

“ Thành thật mà nói thì phong trào Mùa xuân Ả Rập đã mang lại được điều gì tốt đẹp cho thế giới Ả Rập? Có mang lại tự do không? Chỉ một tí xíu mà thôi. Tại hầu hết các quốc gia, nó gây ra tình trạng xung đột đẫm máu không ngừng, thay đổi chế độ và bất ổn triền miên ” — Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev

“ Nguy cơ chủ nghĩa khủng bố đang tăng lên. Vấn đề Afghanistan vẫn chưa được giải quyết. Tình hình ở nước này vẫn đáng lo ngại và không làm cho người ta lạc quan. Còn có những nước cách đây không lâu thì đang ổn định và khá phồn vinh ở Trung Đông và Bắc Phi - như Iraq, Libya, Syria - đã trở thành khu vực hỗn loạn và vô chính phủ mà từ đó, đã xuất hiện mối đe dọa đối với toàn thế giới. Và chúng ta biết rõ vì sao lại có chuyện đó.
Chúng ta biết ai muốn lật đổ những chế độ không hợp ý họ và áp đặt những điều luật của mình một cách thô bạo.
Kết quả là thế nào? Người ta đã gây ra tình trạng hỗn loạn, đã phá vỡ thể chế nhà nước, đã đẩy người dân đến chỗ xung đột nhau và sau đó, đơn giản, như người Nga thường nói, đã "rửa sạch tay" rồi mở đường cho những lực lượng cực đoan và những kẻ khủng bố. ” — Tổng thống Nga Vladimir Putin

Xem thêm

• Từ độc tài đến dân chủ (sách)
• Tự do chính trị
• Bộ tứ Đối thoại Quốc gia Tunisia

Liên kết ngoài

• Live: Mid-East protests live blog at BBC News
• Protests in the Middle East live blog at The Guardian
• Middle East Protests at The Lede blog at The New York Times
• Unrest in the Arab World Lưu trữ 2013-01-22 tại Wayback Machine topic at Carnegie Endowment for International Peace
• Issue Guide: Arab World Protests, Council on Foreign Relations
• Middle East in Revolt Lưu trữ 2011-02-07 tại Wayback Machine, collected news and commentary at Time magazine
• The Shoe Thrower's index, An index of unrest in the Arab world, The Economist, ngày 9 tháng 2 năm 2011