Parties
Parties, ook bekend as Arsakidiese Pahlavi en Pahlawānīg, is 'n uitgestorwe antieke Noordwes-Irannese taal wat gepraat is in die geskiedkundige Partiese streek – wat die noordoostelike deel van antieke Iran omvat het. Parties was die staatstaal van die Arsakidiese of Partiese Ryk (248 v.C. - 224 n.C.), sowel as van die takke van die Arsakidiese dinastie van Armenië, Iberië en Kaukasiese Albanië.
Die taal het 'n groot invloed op Armeens gehad, wat 'n groot deel van sy woordeskat verkry het uit leenwoorde uit Parties. Baie antieke Partiese woorde is behou en kom nou slegs in Armeens voor.
Voorkoms
[wysig | wysig bron]Parties kom onder meer voor in:[1]
- 3 000 ostraka (omstreeks 100-29 v.C.) wat in Nisa in Suid-Turkmenistan gevind is.
- Perkamente van Awraman ('n perkament uit die 1ste eeu n.C. wat handel oor die verkoop van land Awraman in Suidwes-Iran).
- 1ste-eeuse ostraka van Shahr-e Qumis in Oos-Iran.[2]
- Die gedig Draxt i Asurig
- Inskrywings op die munte van Arsakidiese konings in die 1ste eeu n.C.
- Die tweetalige inskrywing van Seleukië aan die Tigris (150-151 n.C.).[3][4]
- Die inskrywing van Ardavan V wat in Susa gevind is (215).
- Sommige 3de-eeuse dokumente wat in Dura-Europos aan die Eufraat ontdek is.
- Die inskrywing by Kal-e Jangal, naby Birjand in Suid-Khorasan (eerste helfte van die 3de eeu n.C.).
- Die inskrywings van vroeë Sassanidiese konings en priesters in Partië, insluitende Ka'ba-ye Zartosht naby Shiraz en Paikuli in Koerdiese Irak.
- Die omvattende korpus van Manigeïstiese Parties wat nie enige ideogramme bevat nie.
- In Noord-Pakistan, Indo-Partiese kultuur in Taxila met Gondophares 20–10 v.C. en Abdagases, Bajaur, Khyber-Pakhtunkhwa en af na Sistan, Balogistan.
Voorbeeld
[wysig | wysig bron]Hierdie voorbeeld van Partiese literatuur is geneem uit 'n Manigeïstiese teksfragment[5]:
| Parties | Afrikaans |
|---|---|
| Āγad hēm Parwān-Šāh, u-m wāxt ku: Drōd abar tō až yazdān.
Šāh wāxt ku: Až ku ay? – Man wāxt ku: Bizišk hēm až Bābel zamīg. [...] ud pad hamāg tanbār hō kanīžag društ būd. Pad wuzurg šādīft ō man wāxt ku: Až ku ay tū, man baγ ud anǰīwag? |
Ek het na die Parwan-Shah gegaan en gesê: "Laat die seënwense van die gode op jou wees (in eervolle meervoud)!"
Die Shah het toe gevra: "Waarvandaan is jy?" Ek het gesê: "Ek is 'n geneesheer van die land van Babilon." [Vermiste fragment waarin dit wil voorkom of Mani sy merkwaardige genesing van die Shah se diensmaagd beskryf] en in (haar) hele liggaam het die diensmaagd gesond geword ⟨weer⟩. ⟨Die Shah⟩ het in groot vreugde aan my gesê: "Van waar af is jy, my heer en redder?" |
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Tafazzoli, A.; Khromov, A.L. "Sasanian Iran: Intellectual Life" in History of civilizations of Central Asia, UNESCO, 1996. Volume 3
- ↑ A. D. H. Bivar (1981). "The Second Parthian Ostracon from Qubmis (Qubmis Commentaries No. 3)". Journal of the British Institute of Persian Studies. 19 (1): 81–84. doi:10.1080/05786967.1981.11834270.
- ↑ The Bilingual Inscription of Vologeses son of Mithridates Geargiveer 25 Februarie 2021 op Wayback Machine rahamasha.net
- ↑ http://www.uni-koeln.de/phil-fak/ifa/zpe/downloads/1991/088pdf/088277.pdf
- ↑ "Manichaean Reader, Part No. 4: A fragment from Maniʼs own account of his life" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 November 2019. Besoek op 29 September 2019.
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |