Rauma
|
Rauma | |
|---|---|
| Kaart | Wapen |
| Vlag | |
| Land | |
| Provinsie | |
| Administratiewe gewes | Rauma |
| Koördinate | 61°8′N 21°30′O / 61.133°N 21.500°O |
| Stigting | Laat Middeleeue |
| Stadstatus | 17 April 1442 |
| Oppervlakte: | |
| - Totaal | 1110,14 vk km |
| - waarvan land | 495,58 vk km |
| Hoogte bo seevlak | - m |
| Bevolking: | |
| - Totaal (30 Junie 2010) | 39 692 |
| - Bevolkingsdigtheid | 80,1/vk km |
| - Taal | Eentalig Fins |
| Tydsone | UTC +2 (OET) |
| - Somertyd | UTC +3 (OEST) |
| Stadsdirekteur | Arno Miettinen |
| Amptelike Webwerf | www.rauma.fi |
Rauma (Fins: [ˈrɑu̯mɑ]; Sweeds Raumo) is 'n stad en munisipaliteit in die weste van Finland. Dit is in die suide van die provinsie (of landskap) Satakunta aan die Oossee geleë.
Rauma is die derde oudste stad in Finland ná Turku (Åbo) en Porvoo (Borgå) en het reeds in 1442 stadstatus gekry. Vandag staan Rauma veral vir sy oustad met talle historiese houthuise en sy kenmerkende dialek bekend. Die oustad – die grootste van sy soort in die Nordiese lande – is in 1991 deur Unesco as 'n wêrelderfenisgebied gelys.
Geografie
[wysig | wysig bron]Rauma is in die suide van die landskap Satakunta aan die kus van die Botniese Golf, sowat 90 kilometer noord van Turku en 50 kilometer suid van Pori geleë. Dit word begrens deur die munisipaliteite Eurajoki in die noorde, Lappi in die ooste, Laitila in die suidooste en Pyhäranta in die suide.
Die stadsgebied van Rauma beslaan 'n oppervlakte van 293,1 km². Die noordelike deel van die munisipale gebied is in administratiewe opsig in tien dorpsgemeenskappe verdeel – Anttila-Voiluoto, Kaaro, Kolla-Nihattula-Tarvola, Kortela en Monna, Sorkka, Tiilivuori, Unaja, Uotila en Vermuntila-Kulamaa.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Rauma het blykbaar al in die laat Middeleeue ontstaan. Die stadsnaam is afgelei van die Oud-Nordiese strauma ("rivier"). In die 14de eeu het hier al 'n klooster van die Fransiskane-orde en 'n kerk bestaan. In hierdie tydperk het Rauma net soos die res van Finland deel uitgemaak van die Sweedse Ryk. Rauma het op 17 April 1442 stadstatus gekry en is sodoende die derde oudste stad in die land.
Toe koning Gustav I Wasa in 1550 Helsinki gestig het, het hy 'n edik afgekondig waarvolgens alle burgers van Rauma – net soos dié van Porvoo, Ekenäs en Ulvila – verplig is om hulle in die nuutgestigte nedersetting te vestig. Rauma was sodoende 'n tyd lank onbewoon totdat die burgers ná enkele jare weer na hul tuisstede kon teruggekeer.
Rauma is in sy geskiedens twee keer – in 1640 en 1682 – deur brandrampe vernietig, maar sedertdien het geen groot brande meer in die stadskern met tans 600 houthuise uitgebreek nie. Vanaf die 17de eeu het Rauma danksy verhoogde seevaart-aktiwiteite 'n ongekende ekonomiese bloeitydperk beleef. Die groot aantal statige houthuise in die oustad – waarvan baie in die Neo-renaissancestyl ontwerp is – weerspieël die groeiende welvaart van daardie periode. Sedert die 18de eeu was Rauma ook bekend om sy kantwerk wat steeds 'n belangrike ambag in die stad is.
Eers in die Russiese tydperk vanaf 1809 het Rauma ook buite die grense van die oustad begin uitbrei. Ná die Tweede Wêreldoorlog het steeds meer industriële ondernemings hulle hier begin vestig.
Rauma se stadsgebied is in 1993 met die insluiting van die gelyknamige landelike munisipaliteit en in 2007 met die inlywing van die aangrensende nedersetting Kodisjoki uitgebrei. Met die begin van 2009 is ook Lappi by Rauma ingelyf.
Dialek
[wysig | wysig bron]Die dialek van Rauma (wat plaaslik as Rauman giäl bekend staan) word by die Suidwes-Finse groep van dialekte gereken en as die moeilikste verstaanbare in Finland beskou. Sommige taalwetenskaplikes klassifiseer die dialek selfs as 'n selfstandige taal.
Kenmerkend vir Rauman giäl is die stemhebbende klanke b, d en g wat in Standaardfins nie voorkom nie, die weglating van letters in Finse woorde (veral aan die woordeinde), die intonasie ('n melodieuse styging en daling van die stemtoonhoogte), 'n taamlik informele sinsbou en 'n afwykende woordeskat. Rauman giäl het nie net talle woorde uit Sweeds ontleen nie, maar as gevolg van die seevaart-aktiwiteite van sy bewoners is daar ook baie terme uit 'n verskeidenheid ander tale (waaronder Engels, Estnies, Russies en Frans) oorgeneem.
Die plaaslike dialek skep 'n eie identiteit vir die bevolking van Rauma – so word besoekers wat die stad binnery met 'n besondere straatbord in Rauman giäl verwelkom (Ol niingon gotonas, Ole niinkun kotonasi in Standaardfins: "Voel tuis"). 'n Soortgelyke bord sê vaarwel met Luanikast reissu ("Goeie reis"). Nogtans word die dialek steeds minder gebesig en intussen met uitsterwing bedreig.
Om die dialek vir die nageslagte te bewaar, word boeke in Rauman giäl gepubliseer en toneelstukke in die dialek opgevoer. Rauma se plaaslike gemeenskapskoerant Uusi Rauma bevat in elke uitgawe een kolom wat in die dialek geskryf is asook 'n hele uitgawe in Rauman giäl wat jaarliks in Junie verskyn. In hierdie uitgawe word selfs alle advertensies en strokiesprente in Rauman giäl gepubliseer.[1]
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Gemeenskapskoerant Uusi Rauma met artikels in die Rauma-dialek (sien „Raumangiälise“)
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]| Wikimedia Commons bevat media in verband met Rauma. |
- (en) (fr) Amptelike Unesco-bladsy