Admiralitetsinsle

Admiralitäts-Inseln
S Biet um Manus S Biet um Manus
Gwässer	Pazifik
Archipel	Bismarck-Archipel
Geografischi Lag	2° 6′ S, 146° 56′ O-2.1052777777778146.93305555556
Admiralitäts-Inseln (Papua-Neuguinea) Admiralitäts-Inseln
Zahl vo de Insle	40
Hauptinsle	Manus
Gsamtflechi	2170 km²
Iiwohner	58.000 (2011)
Lag vu dr Provinz Lag vu dr Provinz

D Admiralitetsinsle (Tok Pisin Admiralty Ailans, ängl. Admiralty Islands) bilde ne Inselgruppe im Bismarck-Archipel im Pazifische Ozean nordeschtlig vu Neiginea. Si ghere zue dr Provinz Manus z Papua-Neiginea.

Geografi

D Admiralitetsinsle bstehn us dr Hauptinsle Manus (uf alte Charte au Taui gnännt) un chlainere Koralelinsle. D Inselgruppe umfasst rund 40 Insle, dervu 18 greßeri, un het e Areal vu 2.170 km². Di greßere Insle bzw. Inselgruppe sin:

• Alim-Insle, dt. friejer "Elisabeth-Inseln"
• Lou, dt. friejer "Sankt Georgs-Insel"
• Los Negros-Insle
• Manus - d Hauptinsle, 1.554 km²
• Ndrova-Insle
• Nihon-Insle
• Tong
• Pak, dt. friejer Sankt Gabriel-Insel
• Rambutyo, dt. friejer Jesus-Maria-Insel
• St. Andrew-Insle
• Johnston-Insle

Zmaischt zellt mer zue dr Admiralitetsinsle au no d Purdy-Insle un Baluan.

Uf dr Insle rund 58.000 Einwohner (Stand: 2011). D Provinzhauptstadt vu Manus isch Lorengau uf dr Hauptinsle. Dr hechscht Punkt isch dr Mount Dremsel (dt.: Dremselberg) uf 720 m.

D Insle sin in dr Hauptsach mit Rägewald deckt. S het e großi Aazahl vu sältene Bflanze, Vegel (unter anderem Großfueßhiener) un Suuger (unter anderem Fläädermyys).

Gschicht

Wie au Neiginea isch dr Bismarck-Archipel scho vor rund 40 000 Johr bsidlet wore. Scho vu däne erschte Yywohner isch uf dr Admiralitetsinsle Obsidian gsammlet un ghandlet wore. Vor rund 3500 isch im Biet zwisch em Bismarck-Archipel, Neikaledonie un Samoa d Lapita-Kultur entstande, wu wahrschyns uf auschtronesischi Yywandere zruckgangen isch.

Di erschte Europäer, wu d Admiralitetsinsle entdeckt hän, sin di niderländische Seefahrer Willem Cornelisz Schouten un Jacob Le Maire anne 1616 gsii. Eb dr Spanier Alvaro de Saavedra si scho anne 1529 entdeckt het, isch nit sicher. Wyteri Seefahrer, wu zue dr Admiralitetsinsle chuu sin, sin dr Philipp Carteret anne 1767, wu dr Insle dr Name Admiralty Islands gee het, un dr Francisco Antonio Maurelle 1781 gsii, wu si Don José Basco gnännt het.

Dur e chaiserlige Schutzbrief vum 17. Mai 1885 sin d Admiralitetsinsle mit dr andere Bsitzige vu dr dytsche Neuguinea-Kompagnie im Bismarck-Archipel un uf Neiginea unter dr Schutz vum Dytsche Rych gstellt wore. S Unternämme Hernsheim & Co. het no 1900 chlaineri Kokosplantasche un Handelsniderlossige uf dr Insle bedriibe. 1911 het d Kolonialverwaltig vu Dytsch-Neiginea uf dr Hauptinsle Manus e Regierigsstation yygrichtet. Si isch am Seeadlerhafe im Oschte vu dr Insle gläge.

Im Erschte Wältchrieg sin d Insle anne 1914 vu Auschtralie eroberet wore, wu speter derno au s Verwaltigsmandat fir dr gsamt Bismarck-Archipel vum Velkerbund iberchuu het.

Im Lauf vum Zweete Wältchrieg isch d Inselgruppe vu dr Japaner bsetzt wore, wu do im April 1942 e Militerbasis errichtet hän. Am 29. Februar 1944 het mit dr Operation Brewer e mehwichigi Aktion aagfange, wu zue dr Eroberig vu dr Inselgruppe dur alliierti Druppe us dr USA un Auschtralie unter em Kommando vum Douglas MacArthur gfiert het. Bal isch e Basis böue wore, wu wichtig woren isch fir s wyter Vorgoh z Neiginea un uf dr Philippine.

Noch em Krieg isch d Inselgruppe wider vu Auschtralie verwaltet wore, bis Papua-Neiginea am 16. Septämber 1975 di voll Suveränitet iberchuu het.

Sproche

D Sproche, wu uf dr Admiralitetsinsle gschwätzt wäre, ghere zue dr Auschtronesische Sproche, un bilde do ne aigeni Untergruppe vu dr Ozeanische Sproche. Noch em Ethnologue wäre die 27 Sproche uf dr Insle gschwätzt (mit em language code, dr Insle, wu si gschwätzt wäre un ere gschetzte Zahl vu Sprächer noch em Zensus vu 2000): Andra Hus ([anx], Andra Island, Hus Island, 1410), Bipi ([biq], Bipi Islands, 1380), Elu ([elu], Manus, 600), Ere ([twp], Manus, 1400), Kele ([sbc], Manus, Koruniat, 1480), Khehek ([tlx], Manus, 1620), Koro ([kxr], Manus, 820), Kurti ([ktm], Manus, 3500), Leipon ([lek], Ndrilo, Pityli Island, 1320), Leie ([lle], Manus, 3400), Lenkau ([ler], Rambutyo Island, 380), Likum ([lib], Manus, 90), Loniu ([los], Los Negros Island, 780), Lou ([loj], Lou Island, 1230), Mokerang ([mft], Los Negros Island, 300), Mondropolon ([npn], Manus, 530), Nali ([nss], Manus, 2900), Nauna ([ncn], Nauna Island, 420), Nyindrou ([lid], Manus, 4800), Pak-Tong ([pkg], Pak-Island, Tong Island, 1090), Pam-Baluan ([blq], Baluan Island, 2000), Papitalai ([pat], Los Negros Island, 420), Penchal ([pek], Rambutyo Island, 1080), Ponam ([ncc], Ponam Island, 630), Sori-Harengan ([sbh], Manus, Sori Islands, Harengan Islands, 770), Titan ([ttv], Mbuke Islands, Manus, Baluan Island, Rambutyo Island, 5100), Tulu-Bohuai ([rak], Manus, 1970). Au d Sproche vu dr Weschtlige Insle ghere zue däre Admiralitetsinsel-Sprochgruppe.

Weblink

 Commons: Admiralitetsinsle – Sammlig vo Multimediadateie

• https://web.archive.org/web/20190223201350/http://www.manusisland.com/
• Iber dr Rägewald vu dr Admiralitetsinsle
• Admiralitätsinseln, in: Deutsches Kolonial-Lexikon, Bd. I, Leipzig 1920, S.12ff.
• Sprochecharte vu dr Provinz Manus