Zum Inhalt springen

Joe Biden

Links bearbeite
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
dr Joe Biden (2021)
Unterschrift vum Joe Biden
Unterschrift vum Joe Biden

Dr. Joseph Robinette „Joe“ Biden, Jr. [ˈd͡ʒəʊzəf ˌrɒbᵻˈnɛt ˈbaɪdən] (* 20. Novämber 1942 z Scranton, Pennsylvania) isch en US-amerikanische Bolitiker vu dr Demokratische Bartei un syt em 20. Jänner 2021 dr 46. Bresidänt vu dr Verainigte Staate.[1] Vu 1973 bis 2009 het er as Verdrätter vum Bundesstaat Delaware em Senat vu dr Verainigte Staate aaghert. Vu 2009 bis 2017 isch er unter em Bresidänt Barack Obama dr 47. US-Vizebresidänt gsii.

Familie, Uusbildig un Beruef

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
dr Joe Biden un sy zwooti Frau Jill (Mitti 1970er Johr)

Dr Suhn vum Joseph Robinette „Joe“ Biden, Sr. (1915–2002) un dr Catherine Eugenia „Jean“ Finnegan (1917–2010)[2] isch mit zwee Brieder, James Brian un Francis W. Biden, un ere Schweschter, Valerie (Biden) Owens, ufgwagse. Em Biden sy Familie isch remisch-kadolisch un irisch-amerikanischer Härchumft.[3] Wun er zee Johr alt gsii isch, isch sy Familie uf Claymont z Delaware ibergsidlet, wun er im vorstedtische New Castle County ufgwagsen isch. Em Biden sy Vater het as Autohändler gschafft. Anne 1961 het dr Biden z Claymont di remisch-kadolisch Archmere Academy abgschlosse, 1965 het er an dr University of Delaware z Newark in dr Schwärpinkt Gschicht un Bolitikwisseschaft graduiert. Är het anne 1968 am College of Law vu dr Syracuse University dr Juris Doctor iberchuu. [4]. Ab 1969 het er as Aawalt z Wilmington (Delaware) gschafft. Ab 1991 het er Verfassigsrächt an dr Widener University School of Law glehrt.[5]

Am 27. Augschte 1966 het dr Biden z Skaneateles (Onondaga County) sy College-Liebi Neilia Hunter ghyrote. Us dr Ee sin drei Chinder firigange: Joseph Robinette III (gnännt „Beau“, 1969–2015), Robert Hunter (* 1970) un Naomi Christina (1971–1972). Am 18. Dezämber 1972 sin d Neilia un d Naomi bi me Verchehrsuufall ums Lääbe chuu, di beede Sihn hän verletzt iberläbt. Dr Biden het sy Aid fir dr US-Senat im Jänner 1973 an ihrem Chrankebett abglait. Am 17. Juni 1977 het dr Biden z New York City d Jill Tracy Jacobs ghyrote, mit ire het er d Dochter Ashley (* 1981).[5] Am 30. Mai 2015 isch sy Suhn Beau an eme Hirntumor gstorbe.[6] Dr Biden het sibe Änkel.[7]

Bolitischi Karriere

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

US-Senator fir Delaware (1973–2009)

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
dr Senator Biden (links) mit sym Kolleg Frank Church (Mitti) un em egyptische Bresidänt Anwar as-Sadat (1979)

Dr Biden het sy erscht bolitisch Mandat gwunne, wun er im Novämber 1970 in Rot vum New Castle County gwehlt woren isch. Bi dr Wahl zum US-Senat 1972 het er as ain vu Jingschte iberhaupt mit 29 Johr gwunne un het ab 1973 bis zum Aadritt vu dr Vizebresidäntschaft 2009 dr Bundesstaat Delaware im Senat vu dr Verainigte Staate verdrätte.[7] Doderby het er fimf Widerwahle gwunne. As eber, wu all Dag mit dr Yysebahn gfahren isch, het er im Senat d Inträsse vu dr US-amerikanische Bahn Amtrak verdrätte, derzue het er si au as Inträsseverdrätter vu dr Dover U.S. Airforce Base un dr Gfligelinduschtry Delaware gsääne. As Redner het mer en gchänt fir syni sprochgwändte un emotionale, vylmol lange Rede. Vyl Johr isch er im United States Senate Committee on the Judiciary un im United States Senate Committee on Foreign Relations ghockt. Im letschtere isch er zletscht Vorsitzer un dodermit aini vu dr profilierteschte Ussebolitiker vum Kongräss gsii.

Im Juschtizuusschuss isch dr Biden vu 1987 bis 1995 Vorsitzer gsii un vu 1981 bis 1987 un nomol vu 1995 bis 1997 as Ranking Minority Member gsii. In syre Amtszyt as Vorsitzer sin di seli umstrittene Verhandlige ue dr Nominierige vu dr konservative Supreme-Court-Richter Robert Bork (1987, vum Senat abglähnt) un Clarence Thomas (1991) gsii.

Dr Biden het si stark engaschiert bim Violent Crime Control and Law Enforcement Act (1994), wu dr Waffebsitz yygschränkt her und d Dodesstrof un d Ermittligszueständigkait fir verschideni Verbräche uf d Bundesebeni uusdehnt, wie fir bstimmti Immigrationsverbräche, Hate Crimes, Bandeverbräche oder Sexualverbräche. Dail vum Gsetz isch dr Violence Against Women Act gsii, wu d Rächt vu Fraue uusgytet het. Är isch au 2003 Autor vum Reducing Americans’ Vulnerability to Ecstasy Act (RAVE Act) gsii, wu wäg syne Maßnahme Kritik vu dr elektronische Musikszene uf si zoge het.[8]

As Vorsitzer vum International Narcotics Control Caucus het si dr Biden mit Gsetz zue dr Anti-Drogebolitik vu dr USA bscheftigt. As Mitglid vum Uusschuss het si dr Biden fir verscherfti Maßnahme gege Flunitrazepam, MDMA (Ecstasy), Ketamin oder Steroid yygsetzt.[8]

Ussebolitisch het si dr Biden im Kampf gege dr Terrorismus un gege Massevernichtigswaffe engaschiert un si uf Europa noch em Chalte Chrieg, dr Noch Oschte un Sidoschtasie spezialisiert.[7] Är het si scho churz noch em Vergheie vu Jugoslawie fir e aktivi un im Notfall gwaltsami US-Ussebolitik uf em Balkan yygsetzt. Är het dr Slobodan Milošević frie ne Chriegsverbrächer gnännt un si derfir yygsetzt, s Waffenembargo gege d Gegner vu dr Serbe z lupfe un bosnischi Muslim militerisch z trainiere. Sy Yydrätte fir Luftyysetz vu dr NATO het mit derzue gfiert, dr Bill Clinton vu däre Option z iberzyge.[8]

No dr Aaschleg vum 11. Septämber 2001 het dr Biden dr US-Bresidänt George W. Bush unterstitzt un mee Bodedruppe im Afghanistan-Chrieg gforderet. Im Senat het er dr Resolution zum Irak-Chrieg zuegstimmt, wel er derfir gsii isch, ass dr Saddam Hussein gstirzt wird, hite reit en die Entschaidig aber wie au anderi Demokrate.[8]

Bresidäntschaftkandidat (1988 un 2008)

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
dr Biden mit em Obama z Springfield, Illinois, no dr Vorstellig as Running Mate, 2008

Bi dr Bresidäntschafswahl 1988 het dr Biden sy Kandidatur im Juni 1987 aagchindet, isch aber scho no sechs Wuche us em Ränne uusgstige, wu Plagiatsvorwirf gege ihn ufchuu sin.Är het e Red vum britische Labour-Vorsitzer Neil Kinnock kopiert ghaa, wu s Ainzelhalte zum persenlige Läbe din ghaa het, wu bim Kinnock gstimmt ghaa än, bim Biden aber nit.[9] 2004 het er wäg syre Erfahrig as meglige Usseminischter oder Running Mate vum (bi dr Wahl unterlägene) demokratische Bresidäntschaftskandidat John Kerry gulte.[10]

Fir d Bresidäntschaftswahl 2008 het dr Biden syt Ändi 2004 as potenziälle Kandidat vu dr Demokrate gulte un het am 7. Jänner 2007 verchindet, ass er si wett bewärbe.[11] Formäll isch dr Biden Ändi Jänner ins Ränne yydrätte.[12] Wun er bi dr erschte Abstimmig im demokratische Vorwahlbrozäss, em Caucus im US-Bundesstaat Iowa, nume grad ai Brozänt vu dr Stimme kriegt ghaa het, het dr Biden im Jänner 2008 sy Uusstig us em Ränne um d Bresidäntschaft verchindet.[13]

Vizebresidänt vu dr Verainigte Staate (2009–2017)

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
dr Biden bi syre Veraidigung zum Vizebresidänt (20. Jänner 2009)
Biden im Oval Office mit Präsident Obama nach der Verabschiedung des Budget Control Act, Juli 2011
dr Biden (rächts) mit em ukrainische Bresidänt Petro Poroschenko un dr dytsche Bundeschanzleri Angela Merkel bi dr Minchner Sicherhaitskumferänz 2015
Am 10. Novämber 2016 empfangt dr Biden (links) sy designierte Noofolger Mike Pence im Wysse Huus

Am 23. Augschte 2008 het dr Barack Obama verchindet, ass dr Biden Vizebresidäntkandidat wird. Dr bolitisch erfahre Biden het im Wahlkampf bsunschdersch in ussebolitische Froge di gringer Erfahrig vum Obamas solle kumpänsiere. Au het dr Biden bi dr wysse Arbaiter as aagsää gulte un het eso dr Demokrate mee Stimme solle bringe. Am 4. Novämber 2008 sin dr Obama un dr Biden as Siiger us dr Bresidäntschaftswahl firigange. Si hän si in 28 Staate s Mee gwunne, was ene 365 Stimme im Electoral College brocht het, derwylscht s republikanisch Team us em John McCain un dr Sarah Palin 22 Staate un 173 Stimme gwunne ghaa het.

Dr Biden isch am 20. Jänner 2009 im Rame vun ere große Zeremony vor em Kapitol z Washington as Vizebresidänt veraidigt wore, e baar Minute voreb dr Barack Obama dr Aid fir s Bresidäntenam glaischtet het. Är het dodermit em George W. Bush sy Vizebresidänt Dick Cheney abglest. Vum Stil här het dr Biden welle ne wichtige Rotgeber vum Obama im Hintergrund syy.[14] As Vizebresidänt het er dr Kurs vum Bresidänt in dr Inne- un Ussebolitik unterstitzt. Meefach isch dr Biden au as Rebresäntant vum Bresidänt ins Uusland graist go mit andere Regierige schwätze oder fir bstimmti zeremoniälli Ufgabe, wu vylmol dr Vizebresidänte mache. Dr Biden het au di 2010 verabschidet Gsundhaitsreform unterstitzt, wu dr Bresidät Obama vehemänt firschidribe het. Dur d Reform hän e baar Millione Amerikaner*ne Zuegang zue dr gsetzlige Chrankeversicherig kriegt. Im Summer 2011 isch dr war Vizebresidänt Biden ain vu dr zäntrale Firgure bi dr Verabschidig vum Budget Control Act vu 2011 gsii. Hintergrund isch gsii, ass wäg dr all hechere amerikanische Staatsuusgabe d Schuldegränze het mieße uffegsetzt wäre. Wel di Republikanisch Bartei bi dr Zwischewahle im Novämber 2010 s Mee im Rebresäntantehuus gwunne het, het d Obama-Regierig mit dr Republikaner e Kunsäns mieße finde. Dr Biden isch ain vu dr wichtigschte Verhandligsfierer in dr Verhandlige mit dr Republikaner un em Oppositionsfierer John Boehner gsii. Im Augschte 2011 isch dr Durchbruch in dr Verhandlige glunge, d Schuldegränze het chenne aaglupft un e Staatsbankrott abgwändet wäre.[15] Au in dr Verabschidig vu arbetsbolitische Gsetz un dr Styyrbolitik het dr Biden dailwys e wichtigi Roll in dr Obama-Regierig gspiilt. Im Mai 2012 het dr Biden landeswyt fir Schlagzylede gsorgt, wun er si dytli derfir uusgsproche het, ass in dr ganze USA homosexuälli Ehe zuegloo wäre. Bi me Interview e baar Monet speter het des dr Bresidänt Obama derno au gsait.

Im Summer 2012 het dr Obama verchindet, ass er zue dr Bresidäntschaftswahl 2012 wider mit em Joe Biden as Running Mate wett aadrätte. Beedi sin am 6. Septämber 2012 uf em Barteidag vu dr Demokrate z Charlotte, North Carolina fir e zwooti Amtszyt nominiert wore. Dr Wahlkampf vu r Demokrate het dr Biden bregt mit sym Slogan: „Bin Laden is dead and General Motors is alive.“ (alemannisch: „Dr Bin Laden isch dod un General Motors läbt“).[16] Dr Obama un dr Biden hän bi dr Wahl im Novämber 2012 26 Bundesstaate un 332 Wahllytstimme gwunne. Di republikanische Kandidate Mitt Romney un Paul Ryan hän 24 Staate un 206 Wahllytstimme gwunne. Dr Biden isch am 20. Jänner 2013 im Wysse Huus wider zum Vizebresidänt veraidigt wore.

Noch em Amoklauf an dr Sandy Hook Elementary School im Dezämber 2012 het dr Biden dr Vorsitz vun ere Arbetsgruppe fir e Änderig vum Wafferächt ibernuu, vor allem fir e gsetzli Verbot vum Verchauf vu Sturmgwehr an Privatlyt. Scho as Senator het si dr Biden in ähnlige Arbetsgruppe im Kongräss engaschiert ghaa. E Verscherfig vum Wafferächt uf Bundesebeni het aber kai Mee im Kongräss kriegt.[17]

Im Burgerchrieg z Syrie het dr Biden gforderet, ass d Staategmaischaft yygryft un het gsait, ass dr Baschar al-Assad sy Volk nimi chennt regiere.[18]

Bi dr Bresidäntschaftswahl 2016 het dr Biden as meglige Noofolger vum Obama gulte, är het aber am 21. Oktober 2015 verchindet, ass er nit kandidiere wett.[19] Im Mai 2016 het er gsait, ass er aigetli hätt welle kandidiere, aber noch em Chräbsdod vu sym Suhn Beau Biden im Mai 2015 sy Manig gänderet heeb.[20] Im Spotjohr 2016 het er bi verschidene Wahlkampfufdritt di demokratisch Kandidati Hillary Clinton unterstitzt.[21]

Am 15. Mai 2016 isch em Biden vu dr University of Notre Dame mit dr Laetare-Medaille uuszaichnet wore, wu as hegschti Uuszaichnig fir amerikanischi Kadolike giltet.[22] Am 12. Jänner 2017 isch em Biden vum Bresidänt Obama d Presidential Medal of Freedom with Distinction verleent wore, di hegscht zivil Uuszaichnig vu dr Verainigte Staate.

D Amtszyte vum Obama un vum Biden sin turnusgmäß am 20. Jänner 2017 uusglofe. Noofolger vum Biden isch dr bishärig Gouverneur vu Indiana, Mike Pence, wore.

Bresidänt vu dr Verainigte Staate (2020)

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
dr Biden bi dr 55. MSC 2019

Ändi April 2019 het dr Biden verchinde, ass er zue dr Vorwahle vu syre Bartei vor dr Bresidäntschaftswahl 2020 wett kandidiere. Dodermit isch er relativ spot in intärne Wettbewärb vu dr Demokrate yygstige. Vorhär hän scho 19 anderi Barteimitglider ihri Kandidatur verchindet ghaa, dodrunter d Senator*ne Elizabeth Warren un Bernie Sanders.[23] Dr Biden het as Favorit giulte, isch aber bi dr erschte drei Abstimmige im Februar 2020 ohni Siig un dodermit unter dr Erwartige blibe. Nodisno het er aber d Vorwahle in Staat gwunne, sy erschte Siig het er bi dr Primary z South Carolina am 29. Februar 2020 mit 49 Brozänt vu dr Stimme dytli vor em Bernie Sanders.[24] Am 8. April 2020 het dr Bernie Sanders sy Ruggzug us em Ränne verchindet, dodermit isch dr Wäg fir d Kandidatur vum Biden frei gsii.[25] Am 5. Juni 2020 het dr Biden di netig Mindeschtzahl vu 1991 Delegierte fir dr Nominierigsbarteidag vu dr Demokratische Bartei gschafft.[26]

Am 12. Augschte 2020 het dr Biden verchindet, ass d Kamala Harris sy Running Mate un dodermit d Kandidati fir s Amt vu dr Vizebresidänti wird.[27][28] Am 18. Augschte 2020 isch dr Biden uf em Nominierigsbarteidag vu dr Demokrate, wu in dr Hauptsach virtuäll abghalte woren isch, zum Kandidat zue dr Bresidäntschaftswahl gwehlt wore.[29]

Am Oobe vum Wahldag, em 3. Novämber 2020, isch dr Biden aafangs no Wehlerstimme vor em Trump gläge, aber no dr Zahl vu dr Wahllyt aber hinter ihm.[30] Wä dr seli hoche Zahl vu Briefwahlstimme, wu in Dail Staate erscht speter hän chenne uuszellt wäre, het s in dr Wahlnacht no kai Ergebnis gee. In dr Däg no dr Wahl het d rBiden aber in dr maischte vu dr sognännt „Swing States“ dur d Briefwahlstimme dytli zueglait un am 7. Novämber isch er vu allne wichtige US-Medie zum Siiger verchindet wore

D Wahl dur s Electoral College, s Wahllytgremium, het am 14. Dezämber stattgfunde. Am 6. Jänner 2021 isch dr Senat un s Rebresäntantehuus in ere gmainsame Sitzig im Kapitol zämechuu go d Stimme us em Electoral College zelle. Am 20. Jänner 2021 isch dr Biden veraidigt wore un het sy Amt aadrätte.

Dokumentarfilm

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Joe Biden: Comeback King. 60 Min. Ein Film von Finlay Bald und Danielle Winter. USA 2020.
  • Amerika hat die Wahl: Trump gegen Biden. 110 Min. Ein Film von Michael Kirk und Mike Wiser. USA 2020.

Schrifte

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Promises to Keep: On Life and Politics. Random House, New York 2007.
  • Promise Me, Dad: A Year of Hope, Hardship, and Purpose. Flatiron Books, New York 2017, ISBN 978-1-250-17167-2.

Literatur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Branko Marcetic: Yesterday's Man: The Case against Joe Biden. Verso/New Left Books, London & New York 2020, ISBN 978-1-83976-028-0.
  • Evan Osnos: Joe Biden. Ein Porträt. Aus dem Amerikanischen übersetzt von Ulrike Bischoff und Stephan Gebauer. Suhrkamp, Frankfurt am Main 2020, ISBN 978-3-518-42999-0.
  • Jules Witcover: The American Vice Presidency: From Irrelevance to Power. Smithsonian Books, Washington, D. C. 2014, ISBN 978-1-5883-4471-7, S. 495–508 (= 47. Joseph R. Biden Jr. of Delaware).
  • Jules Witcover: Joe Biden: A Life of Trial and Redemption. William Morrow, New York 2010, ISBN 0-06-179198-9.
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Joe Biden – Sammlig vo Multimediadateie

Fueßnote

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ CNN Projection: Joe Biden Wins the Presidency. CNN, 7. November 2020, abgruefen am 7. November 2020 (änglisch).
  2. ↑ William Addams Reitwiesner: Ancestry of Joe Biden. In: Wargs.com, 26. Augschte 2003
  3. ↑ Joe Biden: US Vice President returns to his Irish roots. BBC News, 21. Juni 2016, abgruefen am 6. März 2020 (änglisch).
  4. ↑ Biden admits errors in school claims. Chicago Tribune, 22. September 1987, abgruefen am 9. November 2020 (änglisch).
  5. ↑ 5,0 5,1 Joe Biden Timeline. (Memento vom 1. Jänner 2009 im Internet Archive) In: Biden.Senate.gov, Archivversion vum 1. Jänner 2009.
  6. ↑ Sohn von US-Vizepräsident Biden stirbt an Hirntumor. In: Die Welt, 31. Mai 2015.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Vice President Joe Biden. In: ObamaWhiteHouse.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Michael Barone: The Almanac of American Politics. University of Chicago Press, Chicago 2007, ISBN 978-0892341160.
  9. ↑ David Greenberg: The Write Stuff. Why Biden’s Plagiarism Shouldn’t Be Forgotten. In: Slate, 25. Augschte 2008.
  10. ↑ Who Will it Be? In: The Washington Post, 2004.
  11. ↑ Alex Pareene: Joe Biden Announces Candidacy For President, Resolution of Unexplained Identity Crisis. In: Wonkette, 8. Jänner 2007.
  12. ↑ Dan Balz: Biden Stumbles at the Starting Gate. Comments About Obama Overtake Bid for President. In: The Washington Post, 1. Februar 2007.
  13. ↑ Jeff Zeleny: New Face and a Call for Change Shake Up the Democratic Field. In: The New York Times, 4. Jänner 2008.
  14. ↑ Mark Leibovich: Speaking Freely, Biden Finds Influential Role. In: The New York Times, 28. Merz 2009.
  15. ↑ Glenn Thrush, Manu Raju, John Bresnahan, Carrie Budoff Brown: Joe Biden, Mitch McConnell and the Making of a Debt Deal. In: Politico, 2. August 2011.
  16. ↑ Rodney Hawkings: Biden: We are better off, “bin Laden is dead and General Motors is alive”. In: CBS News, 3. Septämber 2012.
  17. ↑ US-Waffenrecht: Obama will alle Waffenkäufer überprüfen lassen. In: Die Zeit, 16. Jänner 2013.
  18. ↑ Sicherheitskonferenz in München: „Staatengemeinschaft muss Verantwortung für Syrien wahrnehmen“. In: Frankfurter Allgemeine Zeitung, 2. Februar 2013.
  19. ↑ Peter Baker, Maggie Haberman: Joe Biden Will Not Run for President. In: The New York Times, 21. Oktober 2015.
  20. ↑ „Ich wäre der beste Präsident gewesen“. In: Spiegel Online, 12. Mai 2016.
  21. ↑ In Scranton, Pa., Hillary Clinton and Joe Biden’s memory lane tour is an appeal to white working-class Democrats. In: The Washington Post, 15. August 2016 (englisch).
  22. ↑ Allie Malloy CNN: Biden, Boehner lament negative politics in Notre Dame addresses. Abgruefen am 21. August 2020.
  23. ↑ Ex-Vizepräsident Biden kandidiert. In: Tagesschau.de, 25. April 2019.
  24. ↑ Nate Silver: What Biden’s Big South Carolina Win Might Mean For Sanders. In: FiveThirtyEight, 1. März 2020; South Carolina 2020 Primary: Live Results. In: The New York Times, 29. Februar 2020.
  25. ↑ Manuel Escher: US-Senator Bernie Sanders zieht sich aus Rennen um die Präsidentschaft zurück. In: derStandard.de. 8. April 2020, abgruefen am 9. Juni 2020.
  26. ↑ Präsidentschaftswahl: Biden gewinnt Kandidatur der Demokraten. In: FAZ.NET. 6. Juni 2020, ISSN 0174-4909 (faz.net [abgerufen am 9. Juni 2020]).
  27. ↑ faz.net: „Wir sind startklar!“, 13. Augschte 2020
  28. ↑ faz.net: Biden fordert landesweite Maskenpflicht für mindestens drei Monate, 13. Augschte 2020
  29. ↑ Parteitag der Demokraten: „Wir wissen genau, wer Joe ist“, Tagesschau, 21. Augschte 2020
  30. ↑ ProSieben: "Biden und Trump liefern sich Kopf-an-Kopf-Rennen" 4. November 2020


Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Joe_Biden“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Joe_Biden&oldid=1059227"