Antigua Roma

	estáu desapaecíu
Alministración
Nome oficial	Res publica Populi Romani (la); Imperium Romanum (la)
Capital	Roma
Xeografía
Coordenaes	41°53′N 12°29′E / 41.89°N 12.48°E
Llendaba con	Persia
Demografía
Población	50 000 000 hab. (sieglu II)

L'Antigua Roma foi una civilización itálica qu'entamó na Península Itálica nel sieglu VIII e.C.. Allugada na cuenca del mar Mediterraneu y col so centru na ciudá de Roma, espardióse al traviés de los sieglos hasta convertise nún de los mayores imperios del mundu antiguu^[1], con una estensión máxima de 6,5 millones de km² y una población estimada de 50-90 millones d'habitantes (un 20% del total de la población mundial de la dómina^[2]) nel momentu del so máximu esplendor, nos sieglos I-II^[3].

Nos sos aproximadamente doce sieglos d'esistencia la civilización romana conoció varies formes de gobiernu: primero foi una monarquía, que dexó pasu a una república clásica y, dempués, a un imperiu cada vegada más autocráticu. Al traviés de la conquista y l'asimilación llegó a dominar la Europa occidental y meridional, l'Asia Menor, el norte d'África y delles partes de la Europa septentrional y oriental. Roma dominó la rexón mediterránea demientres varios sieglos, y foi una de les entidaes polítiques más poderoses del mundu antiguu. Aveza a agrupásela dientro de l'Antigüedá clásica conxuntamente cola Antigua Grecia, y a referise a dambes en conxuntu, poles sos asemeyances sociales y culturales, como mundu grecorromanu.

La sociedá de l'Antigua Roma punxo les bases de la política y la llei modernes, y ye tamién l'antecedente del arte, la lliteratura, la teunoloxía, la relixón, les llingües y les estructures sociales de la Europa occidental. Roma profesionalizó y aumentó la importancia del exércitu, y creó un sistema de gobiernu basáu na res publica, que foi la inspiración de les repúbliques modernes como la d'Estaos Xuníos o la francesa. Amás d'eso, fizo avanzar enforma la teunoloxía y l'arquiteutura, desarrollando un sistema perestensu d'infraestructures públiques (acueductos y un sistema viariu basáu en calzaes) y d'edificios d'usu públicu o priváu: palacios, templos, monumentos conmemorativos...

Pal tiempu del final de la República romana (27 e.C.) Roma tenía conquistaes les tierres toes qu'arrodien el mar Mediterraneu, y estendía'l so dominiu dende l'océanu Atlánticu a Arabia y dende la desembocadura del ríu Rin hasta'l norte d'África. L'Imperiu romanu socedió a la República y a la dictadura de Xuliu César. Nel añu 92 entamaron les guerres ente Roma y Persia, que duraríen 721 años; son el conflictu de mayor duración na historia de la Humanidá, y tuvieron efeutos y consecuencies perimportantes pa la historia de los dos imperios. Na dómina de Traxanu, a finales del sieglu I, Roma alcanzó la so mayor estensión. Sicasí, les tradiciones polítiques y morales de la dómina republicana entamaron la so decayencia durante'l periodu imperial, nel qu'entamó a ser habitual que'l nomamientu d'un nuevu emperador fuera precedíu por una guerra civil ente los partidarios de los distintos candidatos.

Asoláu pola inestabilidá interna y sometida a presión militar por diversos pueblos emigrantes asitiaos nes sos llendes esteriores, la metá occidental del imperiu dixebróse en varios reinos independientes nel sieglu V. Esti momentu ye'l fitu que los historiadores avecen a utilizar pa separtar, no que cinca a Europa, el periodu de la historia universal conocíu como Historia antigua de la dómina medieval.

Referencies

↑ Scarre, Chris, The Penguin Historical Atlas of Ancient Rome. Londres, Penguin Books, 1995.
↑ Kremer, Michael, Population Growth and Technological Change: One Million B.C. to 1990. The Quarterly Journal of Economics 1993:108:3;681–716.
↑ Taagepera, Rein, Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D. Social Science History, 1973:3 (3/4): 125. Duke University Press.

[1] Scarre, Chris, The Penguin Historical Atlas of Ancient Rome. Londres, Penguin Books, 1995.

[2] Kremer, Michael, Population Growth and Technological Change: One Million B.C. to 1990. The Quarterly Journal of Economics 1993:108:3;681–716.

[3] Taagepera, Rein, Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D. Social Science History, 1973:3 (3/4): 125. Duke University Press.

[1]

[2]

[3]