Astaná

Astaná
Alministración
País	Kazakstán
Tipu d'entidá	ciudá/pueblu
Cabezaleru/a del gobiernu	Zhenis Kassymbek
Nome oficial	Астана (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">kk-cyrl); Astana (<abbr title="Llingua non definida na plantía {{obtener idioma}}.">kk-latn); Астана (ru)
Nome llocal	Астана (kk); Нұр-Сұлтан (kk); Астана (kk); Ақмола (kk)
Códigu postal	010015
Xeografía
Coordenaes	51°08′N 71°26′E / 51.13°N 71.43°E
	Astaná Astaná (Kazakstán)
Superficie	797.33 km²
Altitú	347 m
Llenda con	Provincia d'Akmola
Demografía
Población	1 078 362 hab. (2019)
Porcentaxe	5.67% de Kazakstán
Densidá	1352,47 hab/km²
Más información
Fundación	1830
Prefixu telefónicu	7172
Estaya horaria	UTC+05:00
Llocalidaes hermaniaes	Ankara, Moscú, Pittsburgh, Kiev, San Petersburgu, Amán, Sarayevu, Riga, Gdańsk, Varsovia, Tblisi, Ḥanói, Seúl, Bangkok, Kazán, Manila, Beixín, Margate, Bixkek, Emiratu de Dubái, Xakarta, Uşak, Trujillo, Vilnius y Yereván
	gov.kz…

Artículu de traducción automática a partir de "Astaná" que necesita revisión. Quita l'avisu cuando tea correxíu.

Astaná^[3] (kazaquistanín: Астана), anteriormente Akmolinsk, Tselinograd, Akmola y más de recién Nur-Sultan,^[4] ye la ciudá capital de Kazakstán. Hasta 1997 la capital del país foi Almaty.

Asítiase nel centru-norte de Kazakstán, dientro de la provincia d'Akmola, anque ye políticamente independiente del restu de la provincia, que cunta cola so propia capital (Kokshetau)^[5].

Orixe etimolóxicu

La pallabra Astaná en idioma kazaquistanín significa lliteralmente Ciudá Capital.^[6] D'antiguo tenía los nome Tselinograd y dempués de Akmola (tumba blanca) hasta 1998, añu nel que pasó a ser la nueva capital de Kazakstán y recibió el so actual nome. Hacia l'añu 2002 tenía una población de 277.000 habitantes, que llegó hasta los 600.200 en 2007.

En xunu de 2008 presentóse una propuesta parllamentaria pa camudar el nome de la ciudá a "Nursultan", n'honor del actual presidente. La idea foi refugada por el mesmu presidente, que dixo que la decisión de camudar el nome de la ciudá tendría de ser pa les xeneraciones futures.^[7]

Historia

Una tropa de cosacos siberianos fundó un fuerte nos altos del ríu Ishim en 1824. Darréu creció y conocer como Akmolinsk. En 1961 se la renombró como Tselinogrado y convirtióse na capital del Territoriu de les Tierres Vírxenes Soviétiques (Kray de Tselinny). Foi'l centru de la Campaña de les Tierres Vírxenes dirixida por Nikita Khrushchov na década de 1950, col fin de convertir a la RSS de Kazakstán nun segundu productor de granu pa la Xunión Soviética.

Dempués de que Kazakstán llograra la independencia, la ciudá y el óblast fueron renombraos como Aqmola (Tumba Blanca). En 1994 designar como la futura capital del país. Cuando la capital foi treslladada dende Almaty (enantes llamada Almá-Atá) en 1997, volvió llamase col nome actual, que significa capital n'idioma kazaquistanín.

La ciudá foi tresformada por aciu unu de los proyeutos d'urbanización más grandes y caros del mundu, financiáu con dineru del petroleu y la minería. El proyeutu foi impulsáu pol presidente Nursultán Nazarbáyev.

Hai varies teoríes avera del treslláu de la capital. Dizse que foi p'apoderar a la rexón norte del país, de mayoría rusa, y p'evitar una posible secesión; otros dicen que se trató d'alloñar de les fronteres, yá que Almaty ta a tan solo 60 km de China y a 50 de Kirguistán.^[8]

Xeografía

La ciudá ta asitiada nel centru de Kazakstán nuna estepa semidesértica bien plana, siendo irrigada pol ríu Ishim, que la estrema en dos barrios. L'altitú de Astaná ye de 347 msnm (metros sobre'l nivel del mar). Atópase na zona con una vexetación d'estepa subdesértica y/o continental templada. Los barrios que fueron construyíos en primer llugar tán asitiaos al norte del ríu, ente que los modernos topar al sur del mesmu.

Clima

Astaná ye la segunda capital más fría del mundu (dempués d'Ulán Bátor) con temperatures que lleguen ente −35 a −40 °C polo común. La ciudá tien un clima continental, con iviernos escepcionalmente fríos y branos moderadamente templaos, grebos y semiáridos. La temperatura añal media en Astaná ye de 3 °C. Xineru ye'l mes más fríu con una temperatura medio de −14 °C. Julio ye'l mes más templáu con una temperatura medio de 20 °C.

Parámetros climáticos permediu d'Astaná
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima absoluta (°C)	3.4	4.8	22.1	29.7	35.7	40.1	41.6	38.7	36.2	26.7	18.5	4.5	41.6
Temperatura máxima media (°C)	-9.9	-9.2	-2.5	10.9	20.2	25.8	26.8	25.2	18.8	10.0	-1.4	-8.0	8.9
Temperatura media (°C)	-14.2	-14.1	-7.1	5.2	13.9	19.5	20.8	18.8	12.3	4.6	-5.4	-12.1	3.5
Temperatura mínima media (°C)	-18.3	-18.5	-11.5	0.2	7.9	13.2	15.0	12.8	6.6	0.2	-8.9	-16.1	-1.5
Temperatura mínima absoluta (°C)	-51.6	-48.9	-38.0	-27.7	-10.8	-1.5	2.3	-2.2	-8.2	-25.3	-39.2	-43.5	-51.6
Precipitación total (mm)	16	15	18	21	35	37	50	29	22	27	28	22	320
Díes de lluvia (≥ 1 mm)	2	2	5	9	15	13	15	13	12	10	7	3	106
Díes de nevaes (≥ 1 mm)	25	23	19	6	1	0.1	0	0	1	7	18	24	124
Hores de sol	103	147	192	238	301	336	336	294	230	136	100	94	2507
Humedá relativa (%)	78	77	79	64	54	53	59	57	59	68	80	79	67
Fonte nº1: Pogoda.ru.net^[9]
Fonte nº2: NOAA (sun)^[10]

Demografía

La población de la ciudá ye de 1 078 362 hab. (2019)^[11]^[12]. El desenvolvimientu de la nueva capital atraxo a los trabayadores emigrantes -llegales ya illegales- de Kazakstán, y d'estaos vecinos como Uzbequistán y Kirguistán, amás de ser un imán pa los profesionales nuevos qu'intenten construyir la so carrera. Esto produció un cambéu na demografía de la ciudá, trayendo a cazacos más étnicos a una ciudá con población mayoritariamente eslava. La población étnica de los cazacos aumentó a un 60%, bien percima del 17% en 1989.^[13]

En 1999, Astaná tenía una población de 281.000 habitantes, con un amiestu étnico de cazacos, rusos, ucraínos y alemanes del Volga.^[14]

Munchos alderiquen que'l mecanismu impulsor p'atraer población d'etnia cazaca escontra'l norte fuera'l cambéu de capital, que foi asitiáu oficialmente pola falta d'espaciu pa la espansión d'Almaty, antigua capital del país, amás de que s'atopa nuna zona sísmica y bien fría.^[13]

Según un escrutiniu realizáu ente'l 5 de payares y el 5 d'avientu, los resultaos refundiaben que Astaná cuntaba con una población de 700.000 habitantes.^[15]

El repartu de les etnies na ciudá nel censu de 1999 yera'l siguiente: el 40,5% de la población yeren rusos; el 5,7%, ucraínos; un 3% yeren alemanes; el 2,6% yeren tártaros; el 1,8% bielorrusos y el 0,8% polacos. Anque la población cazaca supera a la rusa con un 41,8%, los rusos formen el mayor grupu étnicu de la ciudá, ente que los ingusetios y los coreanos cunten cada unu con un 0,8% del total. Otres minoríes notables son los uzbecos, col 3,8% de la población.^[16]

Economía

Vista d'una de les principales llibreríes de la ciudá.

Les polítiques públiques y l'alministración del gobiernu son les actividaes económiques principales de la capital, que tamién forma una zona económica especial. Astaná ye considerada unu de los proyeutos de crecedera urbana más grandes del mundu, pos el dineru del "oru negro" (petroleu) foi invertíu n'edificios del gobiernu, una residencia pal presidente, una mezquita, parques y numberosos monumentos. L'oxetu del proyeutu, amás de faer de la ciudá'l centru de Kazajstán, ye ser la capital d'Asia Central, anque hasta'l momentu Taxkent sigui siendo la capital d'esta zona.

Turismu

La ciudá nun recibe demasiaos turistes, yá que ye de construcción recién y nun cunta con grandes atraiciones turístiques; esto indicar amás l'escasu númberu d'hoteles calidable que tien, yá que solamente tien 14 hoteles de cuatro o cinco estrelles. Sicasí, la ciudá llogra una parte de los sos ingresos económicos gracies al turismu.

Xente y cultura

Planificación urbana

Puede establecese una amplia división de la ciudá en delles árees estremaes ente sigo. Les zones al norte de la llinia de ferrocarril que crucia la ciudá d'este a oeste, son industriales, y hai árees residenciales probes. Ente la vía del ferrocarril y el ríu Ishim, alcuéntrase'l centru urbanu, onde na actualidá ta teniendo llugar una intensa actividá constructiva. Escontra l'este y l'oeste de la ciudá, hai árees residenciales de mayor nivel, onde se dexaron espacios pa los parques. Tamién ta la nueva área gubernamental, al sur del ríu Ishim, onde se tán construyendo edificios d'altor considerable, y onde se tán entamando nuevos proyeutos de gran valumbu. Ente los proyeutos que se tán aldericando, figura la creación d'una gran área diplomática y munchos edificios gubernamentales. Toes estes construcciones créese que van tar terminaes hacia l'añu 2030. Los planos orixinales pa la creación de la nueva Astaná, fueron creaos pol arquiteutu xaponés Kishō Kurokawa, que yá antes diseñara'l nuevu aeropuertu de la ciudá. El conceyal d'urbanismu d'esta ciudá, Vladimir Laptev, ye partidariu de crear un Berlín al estilu centroasiáticu, argumentando qu'una capital puramente alministrativa del estilu de Canberra n'Australia, nun ye unu de los sos oxetivos.

Arquiteutura

Hai divisiones ente los espertos alrodiu de la calidá de los nuevos edificios, anque los estándares apunten que la calidá ye considerablemente alta.

N'avientu de 2006, el presidente kazaquistanín Nursultan Nazarbayev presentó los planos pa construyir el Xan Şatırı, un inmensu "tendíu" tresparente sobre una gran parte de la ciudá, que se calcula que va algamar los 150 metros d'altor y que va ser construyíu pol arquiteutu británicu Norman Foster.^[17] Esta obra faraónica créese que va tardar más d'un añu en construyise.^[18] Norman Foster yá diseñó otros dos edificios pa la ciudá, de los cualos unu va ser l'Auditoriu nacional de Kazakstán.

Llugares d'interés

Inda hai munchos edificios en Astaná que tán en procesu de construcción, como les embaxaes, que van tar bordiando les veres del ríu Ishim y delles infraestructures de tresporte y comunicaciones nel centru de la ciudá. L'Avenida de la República ye'l centru principal d'actividá na ciudá, onde hai tiendes, cafeteríes, restoranes y discoteques que merecen la pena visitar.

Torre de Bayterek: símbolu de la nueva Astaná.
Avenida de la República: actúa como'l cubu principal de l'actividá.
"Oceanarium".
Centru Islámicu.
Catedral Católica.
Mezquita Nacional Central de Astaná.
Palaciu de la Paz y la Reconciliación.

Centru islámicu

El centru islámicu, que llama poderosamente l'atención, foi construyíu en 2005 gracies al patrociniu del Emir de Qatar. Componer d'una mezquita, una madraza y una biblioteca. La mezquita tien cuatro minaretes de 63 metros d'altor cada unu y una capacidá pa 5.000 persones. L'altor de la so cúpula ye de 43 metros.^[19]

Museos

Centru Presidencial de la Cultura
Mausoléu de Kabanbay batır
Complexu memorial éticu de Atameken
Muséu S. Seyfullïn
Muséu del Presidente de la República de Kazakstán

Teatros

Teatru dramáticu rusu Gorky
Teatru kazaquistanín K. Qwanışbaev
Ópera nacional de K. Baysetova

Monumentos

Monumentu Otan qorğawşıllar
Monumentu n'homenaxe a les víctimes de la represión política
Monumentu n'homenaxe a los cazacos muertos na guerra d'Afganistán

Plaza central
Monumentu n'homenaxe a Kenesarı khan

Monumentos arquiteutónicos

Ciudá Buzok
Ilesia de Konstantin y Jelena
Edificios del sieglu XIX
Mezquita verde

Tresportes

L'Aeropuertu Internacional de Nur-Sultan, diseñáu pol arquiteutu xaponés Kishō Kurokawa, atopar a 14 km de la ciudá, ye'l segundu más importante del país y de tipu públicu.

La ciudá funciona como la principal estación de ferrocarril de tol país yá que cunta con diversos trenes a les ciudaes nacionales más importantes como Karaganda, Pavlodar, Kokcetav y Atbasar y cuenta amás con diversos trenes que dexen dir a países tales como Rusia, Ucraína, Kirguistán y Uzbequistán con una frecuencia averada d'un tren selmanal. Tamién hai un tren selmanal a la ciudá d'Ürümqi asitiada na provincia china de Xinjiang.^[20]

La ciudá tien tamién una autopista que tien un primer tramu escontra Kokcetav y Petropavlovsk (dempués sigue escontra Rusia) y un segundu tramu escontra Termitau, Karaganda, Baljash y Almaty (dempués sigue escontra China).

Tiense previstu construyir el Metro de Nur-Sultan hacia l'añu 2010. Ye tamién parte del plan económicu de Kazakstán, una y bones el país nun cunta con sistema de funcionamientu del metro.^[21]

Deportes

Vista del pelotón del equipu ciclista que lleva'l nome de la ciudá.

Astaná ye'l llar de FC Astana, un equipu de fútbol de la Super Lliga de Kazakstán, que ganó'l campeonatu nacional en 2000, 2001 y 2006. La ciudá ye tamién el llar de los Astana Tigers, un equipu de baloncestu que consiguió'l títulu de la temporada 2004/2005, que darréu sería llamáu como B.C. Astana, según el Barys Astana de la Lliga de Ḥoquei sobre xelu de Kazakstán. Amás, dende 2006 el gobiernu kazaquistanín patrocina un equipu ciclista que cunta con llicencia del UCI ProTour, l'Equipu Astana. Participó nel Tour de Francia 2007 colos uniformes nacionales azules, pero fueron escluyíos mientres la carrera dempués de la condena d'Alexander Vinokourov por dopaxe, nun participó nel 2008.^[22] Nel 2009 consiguió asitiar a dos de los sos corredores ente los trés primeros de la clasificación final: Alberto Contador y Lance Armstrong, primeru y terceru respeutivamente. Tamién nel añu 2014 l'equipu ciclísticu Astana ganó'l Tour de Francia col corredor italianu Vincenzo Nibali. Decidióse construyir un pabellón na ciudá nel qu'agospiar a un equipu de Bandy que sería conocíu col nome de Dynamo de Astaná.^[23]